انتقل إلى المحتوى

افحص التغييرات الفردية

تسمح لك هذه الصفحة بفحص المتغيرات التي تم إنشاؤها بواسطة عامل تصفية إساءة الاستخدام لإجراء تغيير فردي.

المتغيرات المولدة لهذا التغيير

متغيرقيمة
عدد التعديلات للمستخدم (user_editcount)
null
اسم حساب المستخدم (user_name)
'2001:16A2:C07C:E010:1:2:EF0A:FA7A'
وقت تأكيد عنوان البريد الإلكتروني (user_emailconfirm)
null
عمر حساب المستخدم (user_age)
0
المجموعات (متضمنة غير المباشرة) التي المستخدم فيها (user_groups)
[ 0 => '*' ]
الصلاحيات التي يمتلكها المستخدم (user_rights)
[ 0 => 'patrolmarks', 1 => 'createaccount', 2 => 'read', 3 => 'edit', 4 => 'createpage', 5 => 'createtalk', 6 => 'writeapi', 7 => 'viewmyprivateinfo', 8 => 'editmyprivateinfo', 9 => 'editmyoptions', 10 => 'abusefilter-log-detail', 11 => 'urlshortener-create-url', 12 => 'centralauth-merge', 13 => 'abusefilter-view', 14 => 'abusefilter-log', 15 => 'vipsscaler-test', 16 => 'flow-hide', 17 => 'flow-edit-title' ]
ما إذا كان المستخدم يعدل عبر واجهة المحمول (user_mobile)
true
المجموعات العامة التي ينتمي إليها الحساب (global_user_groups)
[]
عدد التحرير العمومي للمستخدم (global_user_editcount)
0
ما إذا كان المستخدم يعدل من تطبيق المحمول (user_app)
false
هوية الصفحة (page_id)
9818
نطاق الصفحة (page_namespace)
0
عنوان الصفحة (بدون نطاق) (page_title)
'ابن سينا'
عنوان الصفحة الكامل (page_prefixedtitle)
'ابن سينا'
آخر عشرة مساهمين في الصفحة (page_recent_contributors)
[ 0 => 'علاء', 1 => '105.156.47.143', 2 => 'Elsayed Taha', 3 => 'Aaahli', 4 => 'عبد الجليل 09', 5 => '37.237.155.19', 6 => '185.254.203.59', 7 => 'درعمي', 8 => 'GergesBot', 9 => 'باسم' ]
عمر الصفحة (بالثواني) (page_age)
601966662
أول مستخدم ساهم في الصفحة (page_first_contributor)
'82.102.204.186'
فعل (action)
'edit'
ملخص التعديل/السبب (summary)
'ضبط بعض المعلومات'
Time since last page edit in seconds ($1) (page_last_edit_age)
33790
نموذج المحتوى القديم (old_content_model)
'wikitext'
نموذج المحتوى الجديد (new_content_model)
'wikitext'
نص الويكي القديم للصفحة، قبل التعديل (old_wikitext)
'{{معلومات عالم مسلم | سابقة تشريفية = '''أبو الطب، أمير الأطباء، الشيخ الرئيس''' | الاسم = ابن سينا | الصورة = File:1950 "Avicenna" stamp of Iran.jpg | اسم الولادة = الحُسَيْنَ بن عَبد الله بن الحسَنَ بن عَلْي بن سِينَا | تاريخ الولادة = [[22 أغسطس]] [[980]] مـ / [[370 هـ]] | مكان الولادة = [[بخارى]]، [[بلاد ما وراء النهر]] ([[أوزبكستان]] حاليا) | تاريخ الوفاة = [[21 يونيو]] [[1037]] مـ/[[427 هـ]] | مكان الوفاة = [[همدان (إيران)|مدينة همدان]] | الجنسية = {{الدولة العباسية}} | المهنة = [[عالم (مهنة)|عالم]]، [[شاعر]]، [[عالم فلك]]، [[طبيب]]، [[فيزيائي]]، [[فيلسوف]]، [[عالم رياضيات]] | أعمال = [[القانون في الطب]]، [[كتاب الشفاء]] | أعمال ملحوظة = أب [[طب|الطب]] الحديث، ومبدأ [[زخم الحركة]]، رائد [[طب الروائح]]. | الديانة = [[الإسلام]] [[إسماعيلية]] }} '''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] من أصول [[فرس (قوم)|فارسية]]،<ref>{{استشهاد بكتاب|عنوان=جابر بن حيان وخلفاؤه|مؤلف=فياض|مؤلف1-الأول=محمد محمد|ناشر=وكالة الصحافة العربية|لغة=ar|مسار= https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ=2021-01-16|مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20230516072249/https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ أرشيف=2023-05-16}}</ref><ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref> اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب | مسار = https://shamela.ws/book/10706 | عنوان = كتاب القانون في الطب - المكتبة الشاملة | موقع = المكتبة الشاملة | تاريخ الوصول = 2020-04-12 | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20170817200524/http://al-maktaba.org/book/10706 | تاريخ أرشيف = 17 أغسطس 2017}}</ref> الذي ظل لسبعة قرون متوالية المرجع الرئيسي في علم [[طب|الطب]]، وبقي كتابه ([[القانون في الطب]]) العمدة في تعليم هذا الفنِّ حتى أواسط [[القرن 17|القرن السابع عشر]] في جامعات [[أوروبا]] <ref>انظر: شوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</ref> ويُعد ابن سينا أوَّل من وصف [[التهاب السحايا|التهاب السَّحايا الأوَّليِّ]] وصفًا صحيحًا، ووصف أسباب [[يرقان|اليرقان]] <ref>اليرقان: حالة مرضية تمنع الصفراء من بلوغ المِعَى بسهولة، فتختلط بالدم فتصفر بسبب ذلك الأنسجة. انظر: الزبيدي: تاج العروس، باب القاف فصل الهمزة مع الراء 25/8، والمعجم الوسيط ص1064.</ref>، ووصف أعراض حصى المثانة، وانتبه إلى أثر المعالجة النفسانية في الشفاء.<ref>ابن خلكان: وفيات الأعيان 1/152، وشوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</ref> و[[كتاب الشفاء]]. == اسمه == لم يكن ابن سينا هو الابن بل حفيد الحفيد لرجل يدعى سينا.<ref group="la>{{استشهاد |عنوان=Classical Arabic Literature |سلسلة=''Library of Arabic Literature'' |محرر-الأخير=Van Gelder |محرر-الأول=Geert Jan |مسار= https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |تاريخ=2013 |مكان=New York |ناشر=New York University Press |الفصل=Introduction |صفحة=[https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&pg=PR22 xxii] |isbn=978-0-8147-7120-4 |مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20191208203640/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover|تاريخ أرشيف=2019-12-08}} {{استشهاد ويب |مسار=https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=30 مايو 2020 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20181106194635/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |تاريخ أرشيف=6 نوفمبر 2018 |حالة المسار=bot: unknown}}</ref> كان اسمه الرسمي باللغة العربية أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا.<ref group="la>{{استشهاد |عنوان=Encyclopedia of the Black Death, ''Vol. I'' |الفصل=Avicenna |مسار الفصل= https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |مسار= https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC |الأخير=Byrne |الأول=Joseph Patrick |مكان=[[سانتا باربارا (كاليفورنيا)|سانتا باربارا]] |ناشر=ABC-CLIO |تاريخ=2012 |isbn=978-1-59884-253-1 |مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20181003005121/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC|تاريخ أرشيف=2018-10-03}}. {{استشهاد ويب |مسار=https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=30 مايو 2020 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20181106203525/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |تاريخ أرشيف=6 نوفمبر 2018 |حالة المسار=bot: unknown}}</ref> == ظروفه == كان إنتاج ابن سينا من الأعمال والمؤلفات بالغ الغزارة خلال حقبة ما يعرف باسم [[العصر الذهبي للإسلام]]، حيث انتشرت دراسة ترجمات النصوص [[العالم اليوناني الروماني|اليونانية الرومانية]] و[[اللغة الفارسية|الفارسية]] و[[اللغة الهندية|الهندية]] على نطاق واسع. وأضيفت الشروحات والتعليقات على المؤلفات والنصوص اليونانية-الرومانية (ومنها [[أفلاطونية وسطى|الأفلاطونية الوسطى]] و[[أفلاطونية محدثة|المحدثة]] و[[أرسطية|الأرسطية]]) التي ترجمتها مدرسة [[الكندي]]، وتمت صياغتها وتطويرها كثيرًا من قبل المثقفين الإسلاميين، الذين استندوا أيضًا إلى النظم الرياضية الفارسية والهندية، و[[علم الفلك]]، [[الجبر|والجبر]]، وعلم [[حساب المثلثات]] [[طب|والطب]]. سلالة السامانية في الجزء الشرقي من بلاد فارس، خراسان الكبرى وآسيا الوسطى وكذلك سلالة بوييد في الجزء الغربي من بلاد فارس والعراق وفرت بيئة مزدهرة للتنمية العلمية والثقافية. في عهد السامانيين، تنافس بخارى على بغداد كعاصمة ثقافية للعالم الإسلامي.<ref group="la>{{استشهاد بموسوعة|عنوان=Major periods of Muslim education and learning |سنة=2007| موسوعة=Encyclopædia Britannica Online |تاريخ الوصول=2007-12-16|مكان=|ناشر=|مسار=https://www.britannica.com/topic/education| مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20071212112030/http://www.britannica.com/eb/article-47496/education| تاريخ أرشيف= 12 December 2007 <!--DASHBot-->| وصلة مكسورة= no}}</ref> ازدهرت دراسة القرآن والحديث في هذا الجو العلمي. تم تطوير الفلسفة والفقه واللاهوت (الكلام) بشكل أكبر، بصورة ملحوظة من قِبل ابن سينا وخصومه. قدم [[أبو بكر الرازي|الرازي]] [[الفارابي|والفارابي]] منهجية ومعرفة في الطب والفلسفة. تمكن ابن سينا من الوصول إلى المكتبات الكبيرة مثل بلخ، خوارزم، غورغان، ري، أصفهان وهمدان. تُظهر النصوص المختلفة (مثل العهد مع بهمانيار) أنه ناقش النقاط الفلسفية مع أعظم علماء العصر. يشرح أروزي سمرقندي كيف قبل أن يغادر ابن سينا [[خوارزم]] كان قد قابل [[أبو الريحان البيروني|البيروني]] (عالم مشهور وعالم فلك) وأبو نصر العراقي (عالم رياضيات مشهور) [[أبو سهل المسيحي|وأبو سهل المسيحي]] (فيلسوف محترم) وأبو الخير خمار.<ref group="la>{{استشهاد بموسوعة|الأخير=Afary |الأول=Janet | مؤلف-وصلة=Janet Afary |عنوان=Iran |سنة=2007| موسوعة=Encyclopædia Britannica Online |تاريخ الوصول=2007-12-16|مكان=|ناشر=|مسار=http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&fullArticle=true&tocId=9106324| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20130813184232/http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&fullArticle=true&tocId=9106324 | تاريخ أرشيف = 13 أغسطس 2013}}</ref> == مطلع حياته == عندما كان مراهقًا، شعر بانزعاج كبير من [[فوق طبيعي|الميتافيزيقيا]] ل[[أرسطو]]، وهو ما لم يستطع فهمه حتى قرأ تعليق [[الفارابي]] حول العمل.<ref name="Corbin1993">{{استشهاد بكتاب|الأخير=Corbin|الأول=Henry|مؤلف-وصلة=Henry Corbin|عنوان=History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard |مسار=https://archive.org/details/historyislamicph00corb|مكان=London|ناشر= Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies |سنة=1993|سنة النشر الأصلية=First published French 1964)|isbn=978-0-7103-0416-2|صفحات=[https://archive.org/details/historyislamicph00corb/page/n91 167]–175|oclc=22109949}}</ref> لمده عام ونصف، درس [[فلسفة|الفلسفة]]، والتي واجهت عقبات أكبر. في مثل هذه اللحظات من البحث المُحيِّر في أعماق الليل، كان يواصل دراسته، وحتى في أحلامه، تتابعه المشكلات وتوصل إلى حل لها. ويقال إنه قرأ أربعين مرة [[فوق طبيعي|الميتافيزيقيا]] ل[[أرسطو]]، حتى طبعت الكلمات في ذاكرته. لكن معانيها كانت غامضة بشكل يائس، حتى وجد ذات يوم طرف الخيط من التعليق الصغير ل[[الفارابي|لفارابي]]، الذي اشتراه في مكتبة مقابل مبلغ صغير قدره ثلاثة [[درهم|دراهم]]. كان فرحًا كبيرًا بالاكتشاف، الذي تم بمساعدة عمل كان يتوقع منه المزيد من الغموض فقط، وبعدها منح الصدقات للفقراء.<ref>Khorasani, Sharaf Addin Sharaf, Islamic Great Encyclopedia.p1.1367 solar</ref> التفت إلى الطب في سن 16، ولم يتعلم النظرية الطبية فحسب، بل التطبيق العملي أيضًا بحضور المرضى وذلك دون مقابل، وفقًا لروايته الخاصة، اكتشف طرقًا جديدة للعلاج.<ref>Khorasani Sharaf, Islamic Great Encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</ref><ref name="Gracia">Jorge J.E. Gracia and Timothy B. Noone (2003), ''A Companion to Philosophy in the Middle Ages'', p. 196, [[Blackwell Publishing]], {{ردمك|0-631-21673-1}}.</ref> حقق المراهق مكانته الكاملة كطبيب مؤهل في سن 18 عامًا، <ref name=Britannica2008>{{استشهاد بموسوعة|مسار=https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine|عنوان=The Canon of Medicine (work by Avicenna)|موسوعة=[[موسوعة بريتانيكا]]|سنة=2008|تاريخ الوصول=2008-06-11| مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine| تاريخ أرشيف= 28 May 2008 <!--DASHBot-->| وصلة مكسورة= no}}</ref> ووجد أن «الطب ليس علماً شاقاً وشائكاً، مثل الرياضيات والميتافيزيقيا، لذلك أحرز تقدماً سريعاً؛ حتى أصبح طبيباً ممتازاً وبدأ في علاج المرضى، باستخدام العلاجات المعتمدة». انتشرت شهرة الطبيب الشاب بسرعة، وعالج العديد من المرضى دون أن يطلب منهم المال. وقد تم اقتراح عدد من النظريات فيما يتعلق بمذهبه (مدرسة الفكر في الفقه الإسلامي). اعتبر المؤرخ في العصور الوسطى [[أبو الحسن البيهقي|ظهير الدين البيهقي]] (المتوفى 1169) أن ابن سينا من أتباع [[إخوان الصفا]].<ref>Sharaf Khorasani, Islamic Great encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</ref> من ناحية أخرى، أظهر [[ديمتري غوتاس|ديميتري جوتاس]] مع عائشة خان وجول جانسن سنس أن ابن سينا كان حنفي سني.<ref name="EB1911"/> ومع ذلك، أكد فقيه نور الله شوشتاري في [[القرن 14|القرن الرابع عشر]] وفقًا لسيد حسين نصر، أنه كان على الأرجح شيعيًا اثني عشري.<ref name="مولد تلقائيا1">{{استشهاد بموسوعة |سنة=2008 |عنوان=The Canon of Medicine (work by Avicenna) |موسوعة=[[موسوعة بريتانيكا]] |مسار=https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine |تاريخ الوصول=2008-06-11 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine |تاريخ أرشيف=28 May 2008 |حالة المسار=live| وصلة مكسورة = yes}}</ref> على عكس ذلك، يعتقد شرف خراساني، مستشهداً برفض الحاكم السني سلطان محمود غضانوي من قِبل ابن سينا إلى بلاطه، أن ابن سينا كان إسماعيليًا.<ref name="Janssens91">{{استشهاد بكتاب|الأخير=Janssens|الأول=Jules L.|مسار=https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib|عنوان=An annotated bibliography on Ibn Sînâ (1970–1989): including Arabic and Persian publications and Turkish and Russian references|ناشر=Leuven University Press|سنة=1991|صفحات=[https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib/page/89 89]–90|isbn=978-90-6186-476-9}} excerpt: "...&nbsp;[Dimitri Gutas's ''Avicenna's maḏhab'' convincingly demonstrates that I.S. was a sunnî-Ḥanafî."[https://books.google.com/books?id=3KizrKA5YJ8C&pg=PA90&lpg=PA89&dq=ibn+sina+hanafi&source=bl&ots=RWb5VAGHA4&sig=ZRBh96ucZNIraZlNQotllhxCF_k&hl=en&ei=F8WuTLm6MJDEsAPjn9GnDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBoQ6AEwAQ#v=onepage&q=ibn%20sina%20hanafi&f=false]</ref> توجد خلافات مماثلة على خلفية عائلة ابن سينا، في حين أن بعض الكتاب اعتبروهم سنيين، لكن بعض الكتاب الأحدث اعترضوا على أنهم شيعة.<ref name="EB1911">{{EB1911|inline=y|wstitle=Avicenna|volume=3|pages=62–63}}</ref> === مرحلة البلوغ === [[ملف:Avicenna.jpg|200px|تصغير|رسم لابن سينا يصور في دقائق الحقایق، للناصر الدین الرمل في القرن الرابع عشر الميلادي.]] [[ملف:Skulls of Avicenna.jpg|250px|تصغير|جمجمة ابن سينا ، وجدت في عام 1950 أثناء بناء الضريح الجديد]] كان عمل ابن سينا الأول هو تعيينه كطبيب الأمير، [[نوح بن منصور الساماني|نوح الثاني]]، الذي يدين له بالشفاء من مرض خطير في عام 997 ميلادية. وكانت المكافأة الرئيسية لابن سينا لهذه الخدمة هي الوصول إلى المكتبة السامانية الملكية، و[[الدولة السامانية|السامينيون]] كانوا رعاة مشهورين للعلم والعلماء. وعندما تم تدمير المكتبة بالنار بعد فترة ليست طويلة، اتهمه أعداء ابن سينا بحرقها، من أجل إخفاء مصادر معرفته إلى الأبد. وفي الوقت نفسه، ساعد والده في أعماله المالية، لكنه كان يجد دائماً وقتًا لكتابة بعض أعماله الأولى.<ref name=":0" /> في الثانية والعشرين من عمره، فقد ابن سينا والده، وزالت الأسرة السامانية في ديسمبر من عام 1004 ميلادية. ويبدو أن ابن سينا رفض عروض محمود غزني، وتوجه غربًا إلى أورجينش في [[تركمانستان]] الحديثة، حيث أعطاه الوزير، الذي يعتبر صديقًا للعلماء، راتباً شهرياً صغيراً. كان الراتب ضئيلًا، لذلك تجول ابن سينا من مكان إلى آخر عبر مقاطعتي [[نيسابور]] وميرف إلى حدود خراسان، بحثًا عن فرصة لمواهبه. وكان قابوس، حاكم تباريستان الكريم، وهو نفسه شاعر وباحث، كان يتوقع ابن سينا أن يلجأ إليه، كان في ذلك التاريخ سنة 1012 ميلادية جائعًا حتى الموت على يد قواته التي ثارت. كان ابن سينا نفسه قد أصيب في هذا الوقت بمرض شديد. أخيرًا، في غورغان، بالقرب من [[بحر قزوين]]، التقى أبن سينا مع صديق له، واشترى منزلاً بالقرب من منزله الذي حاضر فيه ابن سينا حول المنطق وعلم الفلك. تم كتابة العديد من أطروحاته لهذا الراعي؛ وبدء كتاب القانون في الطب يعود أيضًا إلى فترة إقامته في [[هيركانيا|هركانيا]].<ref name="Janssens91"/><ref name="Aisha Khan">{{استشهاد بكتاب| ناشر = The Rosen Publishing Group| isbn=978-1-4042-0509-3| الأخير =Aisha Khan| عنوان= Avicenna (Ibn Sina): Muslim physician and philosopher of the eleventh century| سنة = 2006 |صفحة=38 |مسار=https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&pg=PA38| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20191216210401/https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&pg=PA38 | تاريخ أرشيف = 16 ديسمبر 2019}}</ref> استقر ابن سينا في وقت لاحق في [[ري (توضيح)|الري]]، بالقرب من مدينة [[طهران]] الحديثة، مسقط رأس رزيس؛ حيث كان مجد عبد الله، ابن آخر أمير [[الدولة البويهية|بويهي]]، حاكما اسميًا تحت الوصاية من والدته (السيدة خاتون). يُقال إن حوالي ثلاثين من أعمال ابن سينا الأقصر كانت في الري. ومع ذلك فقد أجبرت الخلافات المستمرة بين الوصي وابنها الثاني، شمس الدولة، الباحث على ترك المكان. بعد قضاء فترة وجيزة في قزوين، مر جنوبًا إلى حمدان حيث أسس شمس الدولة، وهو أمير بويهي آخر، إمارة لنفسه. وفي البداية، دخل ابن سينا في خدمة سيدة رفيعة المستوى؛ لكن الأمير، الذي سمع عن وصوله، استدعاه كمرافق طبي، وأرسله مع الهدايا إلى مسكنه. لقد رُقي ابن سينا إلى رتبة وزير. بعد ذلك أصدر الأمير قرارًا بنفيه من البلاد. ومع ذلك، ظل ابن سينا مختبئًا لمدة أربعين يومًا في منزل الشيخ أحمد فاضل، إلى أن أدى هجوم جديد من المرض إلى تحفيز الأمير على إعادته إلى منصبه. حتى خلال هذا الوقت المضطرب، ثابر ابن سينا على دراسته وتدريسه. في كل مساء، تم إملاء مقتطفات من أعماله العظيمة، الشريعة وساناتيو، وشرحت لتلاميذه. عند وفاة الأمير، توقف ابن سينا عن كونه أكثر من ذلك وأخفى نفسه في منزل أحد الأعيان، حيث واصل، بتكثيف شديد، تأليف أعماله.<ref name="EB1911"/> وفي الوقت نفسه، كتب إلى أبو يعفار، محافظ مدينة أصفهان المفعمة بالحيوية، يقدم خدماته. أمير همدان الجديد، وهو يسمع بهذه المراسلات ويكتشف فيها مخبأ ابن سينا، سجنه في قلعة. استمرت الحرب بين حكام أصفهان وهمدان. في عام 1024، استولى السابق على همدان وبلداتها، وطرد المرتزقة الطاجيك. عندما مرت العاصفة، عاد ابن سينا مع الأمير إلى حمدان، واستمر في عمله الأدبي. في وقت لاحق، ومع ذلك، برفقة شقيقه، وهو تلميذ مفضل، واثنين من العبيد، هرب ابن سينا من المدينة مرتدياً ثوبًا صوفيًا. بعد رحلة محفوفة بالمخاطر، وصلوا إلى أصفهان، وتلقوا ترحيباً حاراً من الأمير.<ref name="EB1911"/> === حياته اللاحقة === السنوات العشر أو الإثني عشر المتبقية من حياة ابن سينا أمضاها في خدمة حاكم الكاكويد محمد بن رستم دوشمانزيار (المعروف أيضًا باسم علاء الدولة)، الذي رافقه كطبيب ومستشار أدبي وعلمي عام، حتى في حملاته العديدة.<ref name="EB1911"/> خلال هذه السنوات بدأ يدرس المسائل الأدبية وعلم اللغة، وأكبَّ عليها. وبعد ذلك أصيب بمغص شديد، أصابه أثناء مسيرة الجيش إلى [[همدان (إيران)|همذان]]، أخضع نفسه لعلاجات عنيفة لدرجة أن ابن سينا كان بالكاد يقف، وبصعوبة وصل إلى همذان، حيث وجد أن المرض يتقدم، فأوقف الاستمرار بالحمية، واستسلم لمصيره.<ref name="EB1911"/> == الفلسفة == كتب ابن سينا على نطاق واسع عن الفلسفة الإسلامية المبكرة، لا سيما في موضوعات المنطق، والأخلاق، والميتافيزيقيا، بما في ذلك الأطروحات المسماة المنطق والميتافيزيقيا. معظم أعماله كانت مكتوبة باللغة العربية - التي كانت لغة العلم في الشرق الأوسط - وبعضها باللغة الفارسية. من الأهمية اللغوية حتى يومنا هذا بعض الكتب التي كتبها بلغة فارسيّة تقريبًا (لا سيما دانيشنامه - علاء، فلسفة علاء الدولة). غالباً ما تنتقد تعليقات ابن سينا على أرسطو الفيلسوف، لتشجيع نقاش حي بروح الاجتهاد.{{بحاجة لمصدر}} أصبح مخطط ابن سينا للأفلاطونية لـ «الانبثاق» أساسيًا في الكلام (مدرسة الخطاب اللاهوتي) في القرن الثاني عشر.<ref group="la>Nahyan A.G. Fancy (2006), pp.&nbsp;80–81, "Pulmonary Transit and Bodily Resurrection: The Interaction of Medicine, Philosophy and Religion in the Works of Ibn al-Nafīs (d. 1288)", ''Electronic Theses and Dissertations'', [https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14 University of Notre Dame] {{بحاجة لرقم الصفحة|date=February 2015}} {{استشهاد ويب |مسار=https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14 |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=3 أغسطس 2019 |تاريخ أرشيف=4 أبريل 2015 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20150404020329/http://etd.nd.edu/ETD-db/theses/available/etd-11292006-152615/ |حالة المسار=dead}}</ref> أصبح كتابه للشفاء متاحًا في أوروبا بترجمة لاتينية جزئية بعد حوالي خمسين عامًا من كتابته، تحت عنوان Sufficia، وقد حدد بعض المؤلفين «علم الطيور اللاتينية» بأنه مزدهر لبعض الوقت، موازٍ لطبقة الشهية اللاتينية الأكثر تأثيراً المراسيم الباريسية لعام 1210 و1215.<ref group="la><!--there is apparently a whole body of scholarly controversy behind this, and you shouldn't just drop this stuff in passing as if it were factual. Google "Latin Avicennism" and you get material for a giant and involved article in its own right--> c.f. e.g. Henry Corbin, ''History of Islamic Philosophy'', Routledge, 2014, [https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&pg=PA174 p. 174]. Henry Corbin, ''Avicenna and the Visionary Recital'', Princeton University Press, 2014, [https://books.google.ch/books?id=1P3_AwAAQBAJ&pg=PA103#v=onepage&q&f=false p. 103]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215123300/https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&pg=PA174 |date=15 ديسمبر 2018}}</ref> أثر علم النفس لدى ابن سينا ونظرية المعرفة على ويليام أوفيرن، أسقف باريس وألبرتوس ماغنوس، بينما أثرت الميتافيزيقيا في فكر [[توما الأكويني|توماس أكويناس]].<ref name="IEP" group=la>{{استشهاد ويب |مسار=https://iep.utm.edu/avicenna/#H5 |عنوان=The Internet Encyclopedia of Philosophy, Avicenna (Ibn Sina) (c. 980–1037) |تاريخ=2006-01-06 |ناشر=Iep.utm.edu |تاريخ الوصول=2010-01-19| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20090406100921/http://iep.utm.edu/a/avicenna.htm | تاريخ أرشيف = 6 أبريل 2009}}</ref> === معارضوه === كان ابن سينا عالماً عارفاً وخاض بالمسائل الجوهرية للمجتمع الإسلامي، هذا التيار الذي بدأ يترسخ بعد أربعة قرون من بداية الإسلام، فعلى سبيل المثال نوقشت أفكار ابن سينا من قِبل [[أبو حامد الغزالي|الغزالي]] في كتابه [[المنقذ من الضلال]]، وكرر نفس الدلائل [[ابن كثير الدمشقي|ابن كثير]] في كتابه [[البداية والنهاية]].<ref>في البداية والنهاية (12/43)</ref> وكذلك [[ابن العماد الحنبلي]] في [[شذرات الذهب]] <ref>كتاب : شذرات الذهب، (3/237)</ref> الذي قال : إنّ كتابه [[شفاء|الشفاء]] اشتمل على فلسفة لا ينشرح لها قلب متدين. أما [[ابن تيمية]] الذي ذهب بعيداً في أفكاره فقد أكد أنه كان من [[إسماعيلية (توضيح)|الإسماعيلية]]، وهي عنده تهمة. وقال فيه [[ابن قيم الجوزية|ابن القيم]] في نونيته: {{أبيات| '''وقضى بأنَّ الله يجعل خلقه'''\\'''عدماً ويقلبه وجـوداً ثـاني''' '''العرش والكرسـي والأرواح و'''\\'''الأملاكُ والأفـلاكُ والقمـرانِ''' '''والأرض والبحر المحيط وسائر الأشياء'''\\'''الأكوانِ من عرض ومن جثمانِ''' '''كلٌّ سيفنيـه الفنـاءُ المحـض لا'''\\'''يبقـى له أثــر كظـلٍّ فانِ''' '''ويعيـد ذا المعـدوم أيضاً ثانياً'''\\'''محض الوجـود إعادة بزمانِ''' '''هـذا المعـاد وذلك المبدأ لدى'''\\'''جَهم وقـد نسبـوه للقرآنِ''' '''هـذا الذي قاد ابن سينا والألى'''\\'''قالـوا مقالتَـةُ إلى الكفرانِ'''}} == تعريفه للنفس == {{شريط جانبي ابن سينا}} أهمية ابن سينا الفلسفية تكمن في نظريته في النفس وأفكاره في فلسفة النفس، مقدمات ابن سينا في النفس هي مقدمات [[أرسطو|أرسطية]]. تعريف ابن سينا للنفس: النفس كمال أول لجسم طبيعي آلي ذي حياة بالقوة أي من جهة ما يتولد (وهذا مبدأ القوة المولدة) ويربو (وهذا مبدأ القوة المنمية) ويتغذى (وهذا مبدأ القوة الغاذية) وذلك كله ما يسميه بالنفس النباتية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الجزئيات ويتحرك بالإرادة وهذا ما يسميه بالنفس الحيوانية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الكليات ويعقل بالاختيار الفكري وهذا ما يسميه النفس الإنسانية. === شرح التعريف === ونعني في التعريف السابق أن النفس عند ابن سينا 3 نباتية/حيوانية/إنسانية. * كمال أول: تعني مبدأ أول * ذي حياة بالقوة: يعني لدينا جسم مستعد وطبيعي لتقبل الحياة * مبادئ النفس النباتية: تنمو وتتوالد وتتغذى ولا يفعل النبات أكثر من ذلك. * مبادئ النفس الحيوانية: تدرك الجزئيات (مثلا يدرك أفعى أمامه/ إنسان أمامه) يتحرك بالإرادة أي فيه إرادة توجهه (مثلا الأسد بإرادته ممكن أن يقفز على إنسان ويبتلعه). * مبادئ النفس الإنسانية: تدرك الكليات، اختيار فكري أي الحرية الفكرية التي نتوجه لها للاختيار من بين بدائل مختلفة. تصور ابن سينا لأصل النفس: # من أين جاءت ؟ # علاقة النفس بالبدن. # مصير النفس. المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من 4 أقسام لدى قراءتها تتضح الإجابة على الثلاث أسئلة السابقة. '''البراهين على وجود النفس عند ابن سينا:''' برهن ابن سينا على وجود النفس عن طريق: '''1- البرهان الطبيعي :''' ويعتمد هذا البرهان على مبدأ الحركة والتي هي نوعان: * حركة قسرية: ناتجة عن دفعة خارجية تصيب جسما فتحركه * حركة لاقسرية: وهذا ما عناها ابن سينا وهي أنواع: ** منها ما يحدث على مقتضى الطبيعة كسقوط حجر من الأعلى إلى الأسفل ** منها ما يحدث ضد مقتضى الطبيعة وهنا يكمن «البرهان» كالإنسان الذي يمشي على وجه الأرض مع أن ثقل جسمه يدعو إلى السكون، هذه الحركة المضادة للطبيعة ولقوانينها تستلزم محركا خاصا زائدا على عناصر الجسم المتحرك ألا وهي (النفس) '''2- البرهان النفسي:''' ويقوم هذا البرهان على الأفعال الوجدانية والإدراك، فالإنسان يمتاز عن الحيوان بأنه يتعجب ويضحك ويبكي، كما أنه من أهم خواصه: الكلام واستعمال الرموز والإشارات وإدراك المعاني المجردة واستخراج المجهول من المعلوم. هذه الأفعال والأحوال هي مما يختص به الإنسان، وهي ليست راجعة للبدن، بل هي قوة مستقلة كما قال ابن سينا شيء آخر لك ان تسميه النفس. وهذا الجوهر الذي يتصرف في أجزاء بدنك هو فيك واحد وهو أنت بالتدقيق.. == قصيدته العينية في النفس == والتي يقول أول أبياتها: {{أبيات| '''هبطت إليك من المحل الأرفع'''\\'''ورقاء ذات تعزز وتمنع.''' '''محجوبة عن كل مقلة عارف، '''\\'''وهي التي سفرت ولم تتبرقع.''' '''وصلت على كره إليك، وربما'''\\'''كرهت فراقك، وهي ذات تفجع.''' '''أنفت وما أنست، فلما واصلت'''\\'''ألفت مجاورة الخراب البلقع.'''}} المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من4 أقسام. يشير ابن سينا في قسمها الأول من أين جاءت النفس ويقول أنها جاءت من محل أرفع أي من فوق وأتت رغما عنها وكارهة لذلك، ثم تتصل بالبدن وهي كارهه لكنها بعد ذلك تألف وجودها بالبدن، وتألف البدن لأنها نسيت عهودها السابقة كما يقول في قصيدته، إذن فهو يقول هبطت النفس من مكان رفيع، كرهت وأنفت البدن، ثم ألفته واستأنسته، ثم رجعت من حيث أتت وانتهت رحلتها والآن في القسم الأخير من القصيدة يبدأ ابن سينا يتساءل لماذا؟ فيجيب أنها هبطت لحكمة إلهية، هبطت لا تعلم شيء لتعود عالمة بكل حقيقة ولكنها لم تعش في هذا الزمن إلا فترة. == مؤلفاته ومآثرة == === في الفلسفة === [[ملف:IbnSinaCanon1.jpg|تصغير|200بك|أقدم نسخة لـ ابن سينا الصفحة الثانية من "قانون في الطب" من عام [[1030]] ميلادية.]] الإشارات والتنبيهات : في كتابه كتاب الإشارات الذي ذهب فيه مذهب [[أرسطو]] وقربه قليلاً إلى [[دين (معتقد)|الأديان]]، فهو مؤسس الاتجاه الفلسفي الذي تحدى العقيدة وفكرة النبوة والرسالة في [[الإسلام]]<ref name="تاريخ العرب">عيسى الحسن. تاريخ العرب من الحروب الصليبية إلى نهاية الدولة العثمانية/فصل الأحوال العربية قبيل الحروب الصليبية. الطبعة الأولى 2008. الأهلية للنشر والتوزيع عمان الأردن</ref> وكان يقول بقدم العالم وإنكار المعاد ونفي علم الله وقدرته وخلقه العالم وبعثه من في القبور. وذهب ابن سينا مذهب [[فيلسوف|الفلاسفة]] من أمثال ال[[الفارابي|فارابي]] أبي نصر التركي الفيلسوف، وكان [[الفارابي]] يقول بالمعاد الروحاني لا الجثماني، ويخصص بالمعاد الأرواح العالمة لا الجاهلة، وله مذاهب في ذلك يخالف [[مسلم|المسلمين]] و[[فيلسوف|الفلاسفة]] من سلفه الأقدمين، وأعاد تلك الفكرة ابن سينا ونصره. لا شك أن صحبته لفلاسفة الباطنية (أبو عبد الله النائلي الذي علمه بصغره) قد أثرت في تفكير ابن سينا، وهيأته للدور الذي لعبه في تنشيط تيار [[فلسفة|الفلسفة]] واتخاذها موقف التحدي للعقيدة الإسلامية، ومثال على ذلك «نظرية المعرفة» والتي ساوى فيها [[فيلسوف|الفلاسفة]] مع [[نبي|الأنبياء]]، وقد خص الفلاسفة بميزة أخرى وهي أن الفلاسفة استمروا في رسالتهم وارتقاء معارفهم في الوقت الذي ختمت النبوة [[محمد|بمحمد]]. وكان اتباعه يدعون بـ «الألى» وقالوا مقالته ومن أشهرهم النصير [[نصير الدين الطوسي|الطوسي]] واسمه محمد بن عبد الله ويقال له الخواجا نصير الدين، الذي انتصر لمذهب ابن سينا والذب عنه وشرح إشاراته وكان يسميها «قرآن الخاصة»، ويسمي كتاب الله «قرآن العامة»، ورد على [[الشهرستاني]] في مصارعته ابن سينا بكتاب سماه مصارعة المصارع. [[كتاب الشفاء]] وهو في أربعة أقسام، المنطق، الرياضي، الطبيعي، الإلهي يعتبر موسوعة كبرى في العلوم الطبيعية وما بعد الطبيعة اشتهرت في القرن العاشر الميلادي. أراد ابن سينا أن يغطي به كل ما شملته علوم ما بعد الطبيعة في ذلك الوقت. ويبين ابن سينا الغرض من هذا الكتاب فيقول: «فإن غرضنا في هذا الكتاب الذي نرجو أن يمهلنا الزمان إلى ختمه، ويصحبنا التوفيق من الله في نظمه، أن نودعه لباب ما تحققناه من الأصول في العلوم الفلسفية المنسوبة إلى الأقدمين... وتحريت أن أودعه أكثر الصناعة، وأن أشير في كل موضع إلى موقع الشبهة وأحلها لإيضاح الحقيقة بقدر الطاقة. واجتهدت في اختصار الألفاظ جدا ومجانبة التكرار أصلا إلا ما يقع خطأ أو سهوا. ولا يوجد في كتب القدماء شيء يعتد به إلا وقد ضمناه كتابنا هذا، وقد أضفت إلى ذلك ما أدركته بفكري وحصلته بنظري وخصوصا في علم الطبيعة وما بعدها» * [[النجاة (كتاب)|النجاة في المنطق والإلهيات]] يتطرق ابن سينا في كتابه هذا إلى علم المنطق والطبيعيات، ثم الهندسة والحساب، فبعضا من علم الفلك، ليختمه بالعلم الإلهي وسبل النجاة في الحياتين الدنيا والآخرة. قد أورد في مقدمته «أن طائفة من الإخوان الذين لهم حرص على اقتباس المعارف الحكمية سألوه أن يجمع لهم كتاباً يشتمل على ما لا بد من معرفته لمن يؤثر أن يتميز عن العامة وينحاز إلى الخاصة ويكون له بالأصول الحكمية إحاطة وسألوه أن يبدأ فيه بإفادة الأصول من علم المنطق ثم يتلوها بمثلها من علم الطبيعيات ثم يورد من علمي الهندسة والحساب ما لا بد منه لمعرفة القدر الذي يقرن بالبراهين على الرياضيات ويورد بعده من علم الهيئة ما يعرف به حال الحركات والأجرام والأبعاد والمدارات والأطوال والعروض دون الأصول التي يحتاج إليها في التقاويم وما تشتمل عليه الزيجات مثل أحوال المطالع والزوايا وتقويم المسير بحسب التاريخ إلى غير ذلك وأن يختم الرياضيات بعلم الموسيقى ثم يورد العلم الآلهي على أن يبين وجهه ويوجزه ويذكر فيه حال المعاد وحال الأخلاق والأفعال النافعة فيه لدرك النجاة من الغرق في بحر الضلالات فأسعفهم بذلك وصنف الكتاب على نحو ملتمسهم، فبدأ بإيراد الكفاية من صناعة المنطق لأنه الآلة العاصمة للذهن عن الخطأ فيما نتصوره ونصدق به والموصلة إلى الاعتقاد الحق بإعطاء أسبابه ونهج سبله». [[ملف:TajikistanP17-20Somoni-1999(2000)-donatedsb f.jpg|تصغير|250بك|صورة ابن سينا على عملة [[ساماني طاجيكي|الساماني]] [[طاجيكستان|الطاجيكي]].]] === في العلوم الآلية === تشتمل على كتب المنطق، وما يلحق بها من كتب [[لغة|اللغة]] [[شعر (أدب)|والشعر]] [[علم|والعلوم]] [[طب|والطب]]، ومن آثاره اللغوية. === في العلوم النظرية === تشتمل على كتب العلم الكلّي، والعلم الإلهي، والعلم الرياضي، [[طب نفسي|والطب النفسي]]. === في العلوم العملية === وتشتمل على كتب الأخلاق، وتدبير المنزل، وتدبير المدينة، والتشريع، ومنها كتاب السياسة لابن سينا.<ref>{{استشهاد ويب | مسار = https://shamela.ws/book/7227 | عنوان = كتاب السياسة لابن سينا - المكتبة الشاملة | موقع = المكتبة الشاملة | تاريخ الوصول = 2020-04-12 | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200412223354/https://al-maktaba.org/book/7227 | تاريخ أرشيف = 12 أبريل 2020}}</ref> === في العلوم الأصلية === [[ملف:Folio Materia Medica Dioscurides Met 13.152.6.jpg|تصغير|طبيب يُعِد جرعة، رسم توضيحي من مخطوطة (مؤرخة عام 1224، ربما من [[بغداد]]) [[متحف المتروبوليتان للفنون]]]] [[طب|فالطب]] عنده من توابع العلم الطبيعي، و[[موسيقى|الموسيقى]] و[[علم الهيئة]] من فروع العلم الرياضي. أشهر كتب ابن سينا الطبية كتاب [[القانون في الطب]] الذي ترجم وطبع عدّة مرات: والذي ظل يُدرس في جامعات [[أوروبا]] حتى أواخر [[القرن 19|القرن التاسع عشر]]. ومن كتبه الطبية أيضاً كتاب الأدوية القلبية، وكتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية، وكتاب القولنج، ورسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب، ورسالة في [[تشريح القانون (كتاب)]]، ورسالة في الفصد، ورسالة في الأغذية والأدوية. ولإبن سينا أراجيز طبية كثيرة منها: أرجوزة في التشريح، وأرجوزة المجربات في [[طب|الطب]] والألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت. ولإبن سينا كتاب نفيس في [[طب|الطب]] هو «القانون»، جمع فيه ما عرفه [[طب|الطب]] القديم وما ابتكره هو من نظريات واكتشفه من أمراض، وقد جمع فيه أكثر من سبعمائة وستين عقارا مع أسماء النباتات التي يستحضر منها العقار. بحث ابن سينا في أمراض شتى أهمها [[سكتة دماغية|السكتة الدماغية]]، [[التهاب السحايا]] والشلل العضوي، والشلل الناجم عن إصابة مركز في الدماغ، وعدوى السل الرئوي، وانتقال الأمراض التناسلية، والشذوذ في تصرفات الإنسان والجهاز الهضمي. وميز مغص الكلى من مغص المثانة وكيفية استخراج الحصاة منهما كما ميز التهاب البلورة (غشاء الرئة) والتهاب السحايا الحاد من التهاب السحايا الثانوي. === في الرياضيات === * [[إقليدس|مختصر اقليدس]] * [[المجسطي|مختصر المجسطي]] * [[علم الهيئة|مختصر علم الهيئة]] * مختصر الارتماطيقي * الزاوية * بيان علّة قيام الأرض في وسط السماء، طبعت في مجموع (جامع البدائع)، في [[القاهرة]] سنة [[1917]] === في الطبيعيات وتوابعها === * رسالة في إبطال أحكام النجوم * رسالة في الأجرام العلوية وأسباب البرق والرعد * رسالة في الفضاء * رسالة في النبات والحيوان * قانون الحركة الأول «الجسم الساكن يبقى ساكنا والجسم المتحرك يبقى متحركا مالم تؤثر عليه قوة خارجية» والذي نسبه لنفسه [[إسحاق نيوتن]].<ref>[http://islamstory.com/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين قوانين الحركة والجاذبية اكتشاف نيوتن أم المسلمين بقلم د. راغب السرجاني | موقع قصة الإسلام - إشراف د/ راغب السرجاني<!-- عنوان مولد بالبوت -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161030164152/http://islamstory.com:80/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين |date=30 أكتوبر 2016}}</ref> === في الطب === [[ملف:Canons of medicine.JPG|250px|تصغير|[[القانون في الطب]]]] [[ملف:كتاب القانون.jpg|تصغير|يسار|الصفحة الأولى من أولى مقالات كتاب [[القانون في الطب]] لـ ابن سينا، من مخطوط يعود ربما [[القرن 15|للقرن الخامس عشر]].]] في لفتة إنسانية فإن ابن سينا لما نبغ في الطب قام بعلاج المرضى تأديا وبالمجَان، لا تكسُبا أو لجمع المال ؛ وذلك حبًا للخير والاستفادة بالعلم، وقد حصل على فرصة عظيمة عندما نجح في علاج الأمير نوح بن منصور وهو في السابعة عشرة من عمره، ذلك الأمر الذي عجز عنه مشاهير الأطباء، فنال بذلك شهرة عظيمة، كما جعل أمراء هذا البيت يُنعِمون عليه، ويفتحون له دور كتبهم؛ ليعبَّ منها علمًا غزيرًا لم يتوفر ولم يتحصَّل لغيره، وعمره لم يأتِ بعدُ الثامنة عشرة.<ref>انظر: ابن أبي أصيبعة: طبقات الأطباء 3/74،75، وابن خلكان: وفيات الأعيان 2/158.</ref> استطاع الشيخ الرئيس ابن سينا - بفضل ما منَّ به الله عليه من العقل والعلم وسعة الاطّلاع والولع الشديد بالمعرفة - أن يُقدم للإنسانية أعظم الخدمات والاكتشافات والابتكارات التي فاقت عصرها بالقياس إلى إمكانات ذلك العصر ومدى ما وصلت العلوم فيه آنذاك، وبالأخصِّ في جانب [[طب|الطب]]؛ فإليه يرجع الفضل في اكتشاف العديد من الأمراض التي ما زالت منتشرة حتى الآن ؛ إذ إنه أول من كشف عن طفيلة ([[أنكلوستوما|الإنكلستوما]])، وسماها في كتابه ([[القانون في الطب]]) في الفصل الخامس الخاص بالديدان المعوية : الدودة المستديرة، ووصفها بالتفصيل لأول مرة، وتحدَّث عن أعراض المرض الذي تُسببه.<ref>انظر: ابن سينا: القانون في الطب 4/186 وما بعدها.</ref> وعن هذا الفتح الكبير كتب الأستاذ الدكتور [[محمد خليل عبد الخالق]] مقالاً في [[الرسالة (مجلة)|مجلة الرسالة]]، جاء فيه: «... قد كان لي الشرف في عام ([[1921|1921 م]]) أن قمت بفحص ما جاء في كتاب القانون في الطب، وتبيَّن لي أن الدودة المستديرة التي ذكرها ابن سينا هي ما نسميه الآن [[أنكلوستوما|بالإنكلستوما]]، وقد أعاد (دوبيني) اكتشافها [[إيطاليا|بإيطاليا]] عام ([[1838|1838 م]])، أي بعد اكتشاف ابن سينا لها بتسعمائة سنة تقريبًا، ولقد أخذ جميع المؤلفين في [[علم الطفيليات]] بهذا الرأي في المؤلفات الحديثة، كما أخذت به مؤسسة (روكلفر) الأمريكية التي تعني بجمع كل ما كُتِب عن هذا المرض... ولذلك كتبتُ هذا ليطلع عليه الناس، ويُضيفوا إلى اكتشافات ابن سينا العديدة هذا الاكتشاف العظيم لمرض هو أكثر الأمراض انتشارًا في العالم الآن».<ref>[[أحمد فؤاد باشا]]: التراث العلمي للحضارة الإسلامية ومكانته في تاريخ العلم والحضارة ص180-181.</ref> ثم إنه تطرَّق إلى بعض أنواع الديدان الطفيلية التي تعيش بعيدًا عن [[جهاز هضمي|القناة الهضمية]]؛ مثل: ديدان العين، التي تُفَضِّل منطقة العين، وديدان الفلاريا المسبِّبَة [[داء الفيل|لداء الفيل]]، فتراه يقول عن الأخير: «هو زيادة في القدم وسائر الرِّجْل على نحو ما يعرض في عروض الدوالي فيغلظ القدم ويكثفه».<ref name=":0">ابن سينا: القانون في الطب 4/428.</ref> كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2" /> وكان ابن سينا صاحب الفضل في علاج القناة الدمعية بإدخال مسبار معقَّم فيها! وابن سينا هو الذي أوصى بتغليف الحبوب التي يتعاطاها المريض، وكشف في دقَّة بالغة عن أعراض حصاة المثانة السريرية، بعد أن أشار إلى اختلافها عن أعراض الحصاة الكُلوية، يقول الدكتور خير الله في كتابه الطب العربي : «ويصعب علينا في هذا العصر أن نُضيف شيئًا جديدًا إلى وصف ابن سينا لأعراض حصى المثانة السريرية».<ref>المصدر السابق ص134.</ref> كما كان لابن سينا باع كبير في مجال الأمراض التناسلية ؛ فوصف بدقَّة بعض أمراض النساء؛ مثل: الانسداد المهبلي، والإسقاط، والأورام الليفية. وتحدَّث عن الأمراض التي يمكن أن تُصيب النفساء؛ مثل: النزيف، واحتباس الدم، وما قد يسبِّبه من أورام وحميات حادَّة، وأشار إلى أن تَعَفُّن الرحم قد ينشأ من [[عسر الولادة|عُسر الوِلادة]] أو موت الجنين، وهو ما لم يكن معروفًا من قبلُ. كما تعرَّض -أيضًا- للذكورة والأنوثة في الجنين، وعزاها إلى الرجل دون المرأة، وهو الأمر الذي أكَّده مؤخَّرًا العلم الحديث.<ref>راجع في ذلك: ابن سينا: القانون 2/586.</ref> [[ملف:Canon ibnsina arabic.jpg|تصغير|نسخة عربية من كتاب "[[القانون في الطب]]"]] كما كشف ابن سينا -لأوَّل مرَّة أيضًا- طرق العدوى لبعض الأمراض المعدية [[جدري|كالجدري]] [[حصبة|والحصبة]]، وذكر أنها تنتقل عن طريق بعض الكائنات الحية الدقيقة في الماء والجو، وقال: «إن الماء يحتوي على حيوانات صغيرة جدًا لا تُرى بالعين المجرَّدة، وهي التي تسبِّب بعض الأمراض».<ref>علي بن عبد الله الدفاع: رواد علم الطب في الحضارة الإسلامية ص298.</ref> وهو ما أكَده ([[أنطوني فان ليفينهوك|فان ليوتهوك]]) في القرن الثامن عشر والعلماء المتأخرُون من بعده، بعد اختراع [[مجهر|المجهر]]. ويُظهر ابن سينا براعة كبيرة ومقدرة فائقة في علم الجراحة؛ فقد ذكر عدَّة طرق لإيقاف النزيف؛ سواء بالربط، أو إدخال الفتائل، أو بالكي بالنار، أو بدواء كاوٍ، أو بضغط اللحم فوق العرق. كما تحدَّث عن كيفية التعامل مع السِّهام واستخراجها من الجروح، وحذَّر المعالجين من إصابة الشرايين أو الأعصاب عند إخراج السهام من الجروح، كما نبَّه إلى ضرورة أن يكون المعالج على معرفة تامَّة بالتشريح.<ref>انظر: محمود الحاج قاسم: الطب عند العرب والمسلمين ص118.</ref> وقد تُرجمت كتب ابن سينا في الطب إلى [[اللغة اللاتينية|اللاتينية]] ومعظم لغات العالم، وظلَّت حوالي ستة قرون المرجع العالمي في الطب، واستُخدمت كأساس للتعليم في جامعات [[فرنسا]] [[إيطاليا|وإيطاليا]] جميعًا، وظلَّت تدرس في [[جامعة مونبلييه]] حتى أوائل القرن التاسع عشر.<ref>جوستاف لوبون: حضارة العرب ص490.</ref> * كتاب [[القانون في الطب]] الذي ترجم وطبع عدّة مرات والذي ظل يُدرس في جامعات [[أوروبا]] حتى أواخر [[القرن 19|القرن التاسع عشر]] * كتاب الأدوية القلبية * كتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية * كتاب القولنج * رسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب * رسالة في تشريح الأعضاء * رسالة في الفصد * رسالة في الأغذية والأدوية ==== أراجيز طبية ==== [[ملف:Gizhak.png|170px|تصغير|يسار|آلة موسيقية يٌنسب اختراعها لـ ابن سينا]] * أرجوزة في التشريح * أرجوزة المجربات في الطب * الألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت * لإبن سينا باع في الشعر العربي وله ديوان منشور === في الموسيقى === * مقالة جوامع علم الموسيقى * مقالة في الموسيقى * ومقالات أخرى === وفاته === [[ملف:Avicenna Mausoleum, Nowruz 2018 (13970105000257636575739269428104 22321).jpg|250px|تصغير|ضريح ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، [[إيران]]]] [[ملف:Avicenna Mausoleum interior.jpg|180px|تصغير|صورة داخلية من الضريح تظهر قبر ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، إيران]] [[ملف:BooAli Sina Tomb (1).jpg|تصغير|200px|صورة خارجية تظهر قبر ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، إيران]] (أصاب جسده المرض واعتلّ، حتى قيل إنه كان يمرض أسبوعاً ويشفى أسبوعاً، وأكثر من تناول الأدوية، ولكنّ مرضه اشتدّ، وعلم أنه لا فائدة من العلاج، فأهمل نفسه وقال: «إن المدبر الذي في بدئ عجز عن تدبير بدني، فلا تنفعنّ المعالجة»، واغتسل وتاب، وتصدق بما لديه من مال للفقراء، وأعتق غلمانه طلباً للمغفرة. وبدأ بختم [[القرآن]] كل ثلاثة أيام).<ref>وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان لابن خلكان المجلد الثاني صفحة 157-162 دار صادر بيروت</ref> توفي في [[يونيو]] [[1037]] ميلادية، الموافق لشهر [[رمضان]] المبارك، في سن الثامنة والخمسين من عمره، ودفن في [[همدان (إيران)|همدان]] [[إيران]]. لما توفي كان يُعد أحد عباقرة [[فلسفة|الفلسفة]] في [[الإسلام]]، وفي [[طب|الطب]] وضع مصاف [[جالينوس]] حيث أطلق عليه لقب «جالينوس الإسلام»، وبسبب شهرته الواسعة فقد تسابق للاحتفال بذكره عدة شعوب، [[أتراك|والأتراك]] هم أول من احتفلوا بذكراه، عندما أقاموا عام [[1937]] مهرجاناً ضخماً بمناسبة مرور تسعمائة سنة على وفاته، ثم حذا حذوهم [[عرب|العرب]] و[[الفارسيون|الفرس]] حيث أقيم مهرجان للاحتفال به في كل من [[بغداد]] عام [[1952]] وفي [[طهران]] [[1954]]، وفي عام [[1978]] دعت [[يونسكو|منظمة اليونسكو]] كل أعضائها للمشاركة في احتفال احياء ذكرى مرور ألف عام على ولادة ابن سينا وذلك اعترافاً بمساهماته في مجالي [[طب|الطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]]، وبالفعل فقد استجاب كل أعضاء المنظمة وشاركوا في الاحتفال الذي أقيم عام [[1980]] في [[دمشق]]. ألف ابن سينا 276 مؤلفا، كلها كتبت [[اللغة العربية|باللغة العربية]] باستثناء بضع مؤلفات صغيرة كتبها بلغته الأم [[اللغة الفارسية|الفارسية]]. إلا أنه وللأسف فقد فقدت أكثر هذه المؤلفات ولم تصل إلينا. ويوجد حاليا 68 مؤلفا منتشرا بين مكتبات [[العالم الشرقي|الشرق]] و[[أوروبا الغربية|الغرب]]. == انظر أيضًا == * [[القانون في الطب]] * [[الطب والصيدلة في العصر العباسي]] * [[كتاب لورش للعقاقير]] * [[محمد إبراهيم مصطفى]] * [[الإشارات والتنبيهات]] * [[الرجل المعلق]] == المصادر == '''المصادر العربية''' {{مراجع}} '''المصادر الأجنبية''' {{مراجع|group=la}} == وصلاتٌ خارجية == {{روابط شقيقة}} * {{روابط فنية}} * [http://www.muslimphilosophy.com/sina/is-default-ar.htm موقع الشيخ الرئيس أبو علي ابن سينا (سلسلة وصلات لكتب ابن سينا مفرغة إلكترونياً)] {{فلسفة العصور الوسطى}} {{فلسفة إسلامية}} {{مواضيع الفلسفة}} {{الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية}} {{علم الموسيقى العربية الفارسية}} {{الطب الإسلامي}} {{فلاسفة مسلمون}} {{أشخاص من خراسان}} {{التخدير القديم}} {{أرسطية}} {{ضبط استنادي}} {{شريط بوابات|أخلاقيات|أدب عربي|أعلام|أفغانستان|أوزبكستان|إسبانيا|إيران|الأديان|الإسلام|العصور الوسطى|رياضيات|طب|علوم إسلامية|فلسفة|فلسفة العلوم|منطق}} {{لا للتصنيف المعادل}} [[تصنيف:ابن سينا| ]] [[تصنيف:كتاب باللغة الفارسية في القرن 11]] [[تصنيف:أشخاص من خراسان]] [[تصنيف:أشخاص من ولاية بخارى]] [[تصنيف:أطباء القرن 11]] [[تصنيف:أطباء فرس في العصور الوسطى]] [[تصنيف:أطباء في العصور الوسطى الإسلامية]] [[تصنيف:أطباء مسلمون]] [[تصنيف:أنطولوجيون]] [[تصنيف:الرياضيات عند المسلمين]] [[تصنيف:الطب العربي اليوناني]] [[تصنيف:إنسانية كلاسيكية]] [[تصنيف:إيرانيون في القرن 10]] [[تصنيف:إيرانيون في القرن 11]] [[تصنيف:تاريخ الأفكار]] [[تصنيف:تاريخ الطب]] [[تصنيف:تاريخ العلوم]] [[تصنيف:تاريخ الفلسفة]] [[تصنيف:تاريخ المنطق]] [[تصنيف:حفاظ القرآن]] [[تصنيف:علماء صيدلة من الإيران في العصور الوسطى]] [[تصنيف:علماء بلاد ما وراء النهر]] [[تصنيف:فلاسفة أخلاق]] [[تصنيف:فلاسفة أرسطوطاليسيون]] [[تصنيف:فلاسفة الأديان]] [[تصنيف:فلاسفة العقل]] [[تصنيف:فلاسفة القرن 11]] [[تصنيف:فلاسفة علوم]] [[تصنيف:فلاسفة فرس]] [[تصنيف:فلاسفة مسلمون]] [[تصنيف:فلاسفة من علم النفس]] [[تصنيف:فلاسفة المنطق]] [[تصنيف:فلاسفة نظرية المعرفة]] [[تصنيف:فلكيو القرن 11]] [[تصنيف:فيزيائيون فرس]] [[تصنيف:كتاب فرس في القرن 11]] [[تصنيف:كتاب فرس من العصور الوسطى]] [[تصنيف:كيميائيون في العصور الإسلامية الوسطى]] [[تصنيف:مخترعون مسلمون]] [[تصنيف:مدافن في إيران]] [[تصنيف:منتقدو الإلحاد]] [[تصنيف:منطقيون]] [[تصنيف:منظرو الموسيقى إيرانيون]] [[تصنيف:منظرون موسيقيون في عصر الحضارة الإسلامية]] [[تصنيف:مواليد 22 أغسطس]] [[تصنيف:مواليد 370 هـ]] [[تصنيف:مواليد 980]] [[تصنيف:مواليد عقد 980]] [[تصنيف:ميتافيزيقيون]] [[تصنيف:نقاد ثقافيون]] [[تصنيف:وفيات 1037]] [[تصنيف:وفيات 428 هـ]] [[تصنيف:وفيات في همدان (إيران)]]'
نص الويكي الجديد للصفحة، بعد التعديل (new_wikitext)
'{{معلومات عالم مسلم | سابقة تشريفية = '''أبو الطب، أمير الأطباء، الشيخ الرئيس''' | الاسم = ابن سينا | الصورة = File:1950 "Avicenna" stamp of Iran.jpg | اسم الولادة = الحُسَيْنَ بن عَبد الله بن الحسَنَ بن عَلْي بن سِينَا | تاريخ الولادة = [[22 أغسطس]] [[980]] مـ / [[370 هـ]] | مكان الولادة = [[بخارى]]، [[بلاد ما وراء النهر]] ([[أوزبكستان]] حاليا) | تاريخ الوفاة = [[21 يونيو]] [[1037]] مـ/[[427 هـ]] | مكان الوفاة = [[همدان (إيران)|مدينة همدان]] | الجنسية = {{الدولة العباسية}} | المهنة = [[عالم (مهنة)|عالم]]، [[شاعر]]، [[عالم فلك]]، [[طبيب]]، [[فيزيائي]]، [[فيلسوف]]، [[عالم رياضيات]] | أعمال = [[القانون في الطب]]، [[كتاب الشفاء]] | أعمال ملحوظة = أب [[طب|الطب]] الحديث، ومبدأ [[زخم الحركة]]، رائد [[طب الروائح]]. | الديانة = [[الإسلام]] [[إسماعيلية]] }} '''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب | مسار = https://shamela.ws/book/10706 | عنوان = كتاب القانون في الطب - المكتبة الشاملة | موقع = المكتبة الشاملة | تاريخ الوصول = 2020-04-12 | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20170817200524/http://al-maktaba.org/book/10706 | تاريخ أرشيف = 17 أغسطس 2017}}</ref> الذي ظل لسبعة قرون متوالية المرجع الرئيسي في علم [[طب|الطب]]، وبقي كتابه ([[القانون في الطب]]) العمدة في تعليم هذا الفنِّ حتى أواسط [[القرن 17|القرن السابع عشر]] في جامعات [[أوروبا]] <ref>انظر: شوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</ref> ويُعد ابن سينا أوَّل من وصف [[التهاب السحايا|التهاب السَّحايا الأوَّليِّ]] وصفًا صحيحًا، ووصف أسباب [[يرقان|اليرقان]] <ref>اليرقان: حالة مرضية تمنع الصفراء من بلوغ المِعَى بسهولة، فتختلط بالدم فتصفر بسبب ذلك الأنسجة. انظر: الزبيدي: تاج العروس، باب القاف فصل الهمزة مع الراء 25/8، والمعجم الوسيط ص1064.</ref>، ووصف أعراض حصى المثانة، وانتبه إلى أثر المعالجة النفسانية في الشفاء.<ref>ابن خلكان: وفيات الأعيان 1/152، وشوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</ref> و[[كتاب الشفاء]]. == اسمه == لم يكن ابن سينا هو الابن بل حفيد الحفيد لرجل يدعى سينا.<ref group="la>{{استشهاد |عنوان=Classical Arabic Literature |سلسلة=''Library of Arabic Literature'' |محرر-الأخير=Van Gelder |محرر-الأول=Geert Jan |مسار= https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |تاريخ=2013 |مكان=New York |ناشر=New York University Press |الفصل=Introduction |صفحة=[https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&pg=PR22 xxii] |isbn=978-0-8147-7120-4 |مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20191208203640/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover|تاريخ أرشيف=2019-12-08}} {{استشهاد ويب |مسار=https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=30 مايو 2020 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20181106194635/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&printsec=frontcover |تاريخ أرشيف=6 نوفمبر 2018 |حالة المسار=bot: unknown}}</ref> كان اسمه الرسمي باللغة العربية أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا.<ref group="la>{{استشهاد |عنوان=Encyclopedia of the Black Death, ''Vol. I'' |الفصل=Avicenna |مسار الفصل= https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |مسار= https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC |الأخير=Byrne |الأول=Joseph Patrick |مكان=[[سانتا باربارا (كاليفورنيا)|سانتا باربارا]] |ناشر=ABC-CLIO |تاريخ=2012 |isbn=978-1-59884-253-1 |مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20181003005121/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC|تاريخ أرشيف=2018-10-03}}. {{استشهاد ويب |مسار=https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=30 مايو 2020 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20181106203525/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&pg=PA29 |تاريخ أرشيف=6 نوفمبر 2018 |حالة المسار=bot: unknown}}</ref> == ظروفه == كان إنتاج ابن سينا من الأعمال والمؤلفات بالغ الغزارة خلال حقبة ما يعرف باسم [[العصر الذهبي للإسلام]]، حيث انتشرت دراسة ترجمات النصوص [[العالم اليوناني الروماني|اليونانية الرومانية]] و[[اللغة الفارسية|الفارسية]] و[[اللغة الهندية|الهندية]] على نطاق واسع. وأضيفت الشروحات والتعليقات على المؤلفات والنصوص اليونانية-الرومانية (ومنها [[أفلاطونية وسطى|الأفلاطونية الوسطى]] و[[أفلاطونية محدثة|المحدثة]] و[[أرسطية|الأرسطية]]) التي ترجمتها مدرسة [[الكندي]]، وتمت صياغتها وتطويرها كثيرًا من قبل المثقفين الإسلاميين، الذين استندوا أيضًا إلى النظم الرياضية الفارسية والهندية، و[[علم الفلك]]، [[الجبر|والجبر]]، وعلم [[حساب المثلثات]] [[طب|والطب]]. سلالة السامانية في الجزء الشرقي من بلاد فارس، خراسان الكبرى وآسيا الوسطى وكذلك سلالة بوييد في الجزء الغربي من بلاد فارس والعراق وفرت بيئة مزدهرة للتنمية العلمية والثقافية. في عهد السامانيين، تنافس بخارى على بغداد كعاصمة ثقافية للعالم الإسلامي.<ref group="la>{{استشهاد بموسوعة|عنوان=Major periods of Muslim education and learning |سنة=2007| موسوعة=Encyclopædia Britannica Online |تاريخ الوصول=2007-12-16|مكان=|ناشر=|مسار=https://www.britannica.com/topic/education| مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20071212112030/http://www.britannica.com/eb/article-47496/education| تاريخ أرشيف= 12 December 2007 <!--DASHBot-->| وصلة مكسورة= no}}</ref> ازدهرت دراسة القرآن والحديث في هذا الجو العلمي. تم تطوير الفلسفة والفقه واللاهوت (الكلام) بشكل أكبر، بصورة ملحوظة من قِبل ابن سينا وخصومه. قدم [[أبو بكر الرازي|الرازي]] [[الفارابي|والفارابي]] منهجية ومعرفة في الطب والفلسفة. تمكن ابن سينا من الوصول إلى المكتبات الكبيرة مثل بلخ، خوارزم، غورغان، ري، أصفهان وهمدان. تُظهر النصوص المختلفة (مثل العهد مع بهمانيار) أنه ناقش النقاط الفلسفية مع أعظم علماء العصر. يشرح أروزي سمرقندي كيف قبل أن يغادر ابن سينا [[خوارزم]] كان قد قابل [[أبو الريحان البيروني|البيروني]] (عالم مشهور وعالم فلك) وأبو نصر العراقي (عالم رياضيات مشهور) [[أبو سهل المسيحي|وأبو سهل المسيحي]] (فيلسوف محترم) وأبو الخير خمار.<ref group="la>{{استشهاد بموسوعة|الأخير=Afary |الأول=Janet | مؤلف-وصلة=Janet Afary |عنوان=Iran |سنة=2007| موسوعة=Encyclopædia Britannica Online |تاريخ الوصول=2007-12-16|مكان=|ناشر=|مسار=http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&fullArticle=true&tocId=9106324| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20130813184232/http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&fullArticle=true&tocId=9106324 | تاريخ أرشيف = 13 أغسطس 2013}}</ref> == مطلع حياته == عندما كان مراهقًا، شعر بانزعاج كبير من [[فوق طبيعي|الميتافيزيقيا]] ل[[أرسطو]]، وهو ما لم يستطع فهمه حتى قرأ تعليق [[الفارابي]] حول العمل.<ref name="Corbin1993">{{استشهاد بكتاب|الأخير=Corbin|الأول=Henry|مؤلف-وصلة=Henry Corbin|عنوان=History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard |مسار=https://archive.org/details/historyislamicph00corb|مكان=London|ناشر= Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies |سنة=1993|سنة النشر الأصلية=First published French 1964)|isbn=978-0-7103-0416-2|صفحات=[https://archive.org/details/historyislamicph00corb/page/n91 167]–175|oclc=22109949}}</ref> لمده عام ونصف، درس [[فلسفة|الفلسفة]]، والتي واجهت عقبات أكبر. في مثل هذه اللحظات من البحث المُحيِّر في أعماق الليل، كان يواصل دراسته، وحتى في أحلامه، تتابعه المشكلات وتوصل إلى حل لها. ويقال إنه قرأ أربعين مرة [[فوق طبيعي|الميتافيزيقيا]] ل[[أرسطو]]، حتى طبعت الكلمات في ذاكرته. لكن معانيها كانت غامضة بشكل يائس، حتى وجد ذات يوم طرف الخيط من التعليق الصغير ل[[الفارابي|لفارابي]]، الذي اشتراه في مكتبة مقابل مبلغ صغير قدره ثلاثة [[درهم|دراهم]]. كان فرحًا كبيرًا بالاكتشاف، الذي تم بمساعدة عمل كان يتوقع منه المزيد من الغموض فقط، وبعدها منح الصدقات للفقراء.<ref>Khorasani, Sharaf Addin Sharaf, Islamic Great Encyclopedia.p1.1367 solar</ref> التفت إلى الطب في سن 16، ولم يتعلم النظرية الطبية فحسب، بل التطبيق العملي أيضًا بحضور المرضى وذلك دون مقابل، وفقًا لروايته الخاصة، اكتشف طرقًا جديدة للعلاج.<ref>Khorasani Sharaf, Islamic Great Encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</ref><ref name="Gracia">Jorge J.E. Gracia and Timothy B. Noone (2003), ''A Companion to Philosophy in the Middle Ages'', p. 196, [[Blackwell Publishing]], {{ردمك|0-631-21673-1}}.</ref> حقق المراهق مكانته الكاملة كطبيب مؤهل في سن 18 عامًا، <ref name=Britannica2008>{{استشهاد بموسوعة|مسار=https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine|عنوان=The Canon of Medicine (work by Avicenna)|موسوعة=[[موسوعة بريتانيكا]]|سنة=2008|تاريخ الوصول=2008-06-11| مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine| تاريخ أرشيف= 28 May 2008 <!--DASHBot-->| وصلة مكسورة= no}}</ref> ووجد أن «الطب ليس علماً شاقاً وشائكاً، مثل الرياضيات والميتافيزيقيا، لذلك أحرز تقدماً سريعاً؛ حتى أصبح طبيباً ممتازاً وبدأ في علاج المرضى، باستخدام العلاجات المعتمدة». انتشرت شهرة الطبيب الشاب بسرعة، وعالج العديد من المرضى دون أن يطلب منهم المال. وقد تم اقتراح عدد من النظريات فيما يتعلق بمذهبه (مدرسة الفكر في الفقه الإسلامي). اعتبر المؤرخ في العصور الوسطى [[أبو الحسن البيهقي|ظهير الدين البيهقي]] (المتوفى 1169) أن ابن سينا من أتباع [[إخوان الصفا]].<ref>Sharaf Khorasani, Islamic Great encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</ref> من ناحية أخرى، أظهر [[ديمتري غوتاس|ديميتري جوتاس]] مع عائشة خان وجول جانسن سنس أن ابن سينا كان حنفي سني.<ref name="EB1911"/> ومع ذلك، أكد فقيه نور الله شوشتاري في [[القرن 14|القرن الرابع عشر]] وفقًا لسيد حسين نصر، أنه كان على الأرجح شيعيًا اثني عشري.<ref name="مولد تلقائيا1">{{استشهاد بموسوعة |سنة=2008 |عنوان=The Canon of Medicine (work by Avicenna) |موسوعة=[[موسوعة بريتانيكا]] |مسار=https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine |تاريخ الوصول=2008-06-11 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine |تاريخ أرشيف=28 May 2008 |حالة المسار=live| وصلة مكسورة = yes}}</ref> على عكس ذلك، يعتقد شرف خراساني، مستشهداً برفض الحاكم السني سلطان محمود غضانوي من قِبل ابن سينا إلى بلاطه، أن ابن سينا كان إسماعيليًا.<ref name="Janssens91">{{استشهاد بكتاب|الأخير=Janssens|الأول=Jules L.|مسار=https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib|عنوان=An annotated bibliography on Ibn Sînâ (1970–1989): including Arabic and Persian publications and Turkish and Russian references|ناشر=Leuven University Press|سنة=1991|صفحات=[https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib/page/89 89]–90|isbn=978-90-6186-476-9}} excerpt: "...&nbsp;[Dimitri Gutas's ''Avicenna's maḏhab'' convincingly demonstrates that I.S. was a sunnî-Ḥanafî."[https://books.google.com/books?id=3KizrKA5YJ8C&pg=PA90&lpg=PA89&dq=ibn+sina+hanafi&source=bl&ots=RWb5VAGHA4&sig=ZRBh96ucZNIraZlNQotllhxCF_k&hl=en&ei=F8WuTLm6MJDEsAPjn9GnDA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CBoQ6AEwAQ#v=onepage&q=ibn%20sina%20hanafi&f=false]</ref> توجد خلافات مماثلة على خلفية عائلة ابن سينا، في حين أن بعض الكتاب اعتبروهم سنيين، لكن بعض الكتاب الأحدث اعترضوا على أنهم شيعة.<ref name="EB1911">{{EB1911|inline=y|wstitle=Avicenna|volume=3|pages=62–63}}</ref> === مرحلة البلوغ === [[ملف:Avicenna.jpg|200px|تصغير|رسم لابن سينا يصور في دقائق الحقایق، للناصر الدین الرمل في القرن الرابع عشر الميلادي.]] [[ملف:Skulls of Avicenna.jpg|250px|تصغير|جمجمة ابن سينا ، وجدت في عام 1950 أثناء بناء الضريح الجديد]] كان عمل ابن سينا الأول هو تعيينه كطبيب الأمير، [[نوح بن منصور الساماني|نوح الثاني]]، الذي يدين له بالشفاء من مرض خطير في عام 997 ميلادية. وكانت المكافأة الرئيسية لابن سينا لهذه الخدمة هي الوصول إلى المكتبة السامانية الملكية، و[[الدولة السامانية|السامينيون]] كانوا رعاة مشهورين للعلم والعلماء. وعندما تم تدمير المكتبة بالنار بعد فترة ليست طويلة، اتهمه أعداء ابن سينا بحرقها، من أجل إخفاء مصادر معرفته إلى الأبد. وفي الوقت نفسه، ساعد والده في أعماله المالية، لكنه كان يجد دائماً وقتًا لكتابة بعض أعماله الأولى.<ref name=":0" /> في الثانية والعشرين من عمره، فقد ابن سينا والده، وزالت الأسرة السامانية في ديسمبر من عام 1004 ميلادية. ويبدو أن ابن سينا رفض عروض محمود غزني، وتوجه غربًا إلى أورجينش في [[تركمانستان]] الحديثة، حيث أعطاه الوزير، الذي يعتبر صديقًا للعلماء، راتباً شهرياً صغيراً. كان الراتب ضئيلًا، لذلك تجول ابن سينا من مكان إلى آخر عبر مقاطعتي [[نيسابور]] وميرف إلى حدود خراسان، بحثًا عن فرصة لمواهبه. وكان قابوس، حاكم تباريستان الكريم، وهو نفسه شاعر وباحث، كان يتوقع ابن سينا أن يلجأ إليه، كان في ذلك التاريخ سنة 1012 ميلادية جائعًا حتى الموت على يد قواته التي ثارت. كان ابن سينا نفسه قد أصيب في هذا الوقت بمرض شديد. أخيرًا، في غورغان، بالقرب من [[بحر قزوين]]، التقى أبن سينا مع صديق له، واشترى منزلاً بالقرب من منزله الذي حاضر فيه ابن سينا حول المنطق وعلم الفلك. تم كتابة العديد من أطروحاته لهذا الراعي؛ وبدء كتاب القانون في الطب يعود أيضًا إلى فترة إقامته في [[هيركانيا|هركانيا]].<ref name="Janssens91"/><ref name="Aisha Khan">{{استشهاد بكتاب| ناشر = The Rosen Publishing Group| isbn=978-1-4042-0509-3| الأخير =Aisha Khan| عنوان= Avicenna (Ibn Sina): Muslim physician and philosopher of the eleventh century| سنة = 2006 |صفحة=38 |مسار=https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&pg=PA38| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20191216210401/https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&pg=PA38 | تاريخ أرشيف = 16 ديسمبر 2019}}</ref> استقر ابن سينا في وقت لاحق في [[ري (توضيح)|الري]]، بالقرب من مدينة [[طهران]] الحديثة، مسقط رأس رزيس؛ حيث كان مجد عبد الله، ابن آخر أمير [[الدولة البويهية|بويهي]]، حاكما اسميًا تحت الوصاية من والدته (السيدة خاتون). يُقال إن حوالي ثلاثين من أعمال ابن سينا الأقصر كانت في الري. ومع ذلك فقد أجبرت الخلافات المستمرة بين الوصي وابنها الثاني، شمس الدولة، الباحث على ترك المكان. بعد قضاء فترة وجيزة في قزوين، مر جنوبًا إلى حمدان حيث أسس شمس الدولة، وهو أمير بويهي آخر، إمارة لنفسه. وفي البداية، دخل ابن سينا في خدمة سيدة رفيعة المستوى؛ لكن الأمير، الذي سمع عن وصوله، استدعاه كمرافق طبي، وأرسله مع الهدايا إلى مسكنه. لقد رُقي ابن سينا إلى رتبة وزير. بعد ذلك أصدر الأمير قرارًا بنفيه من البلاد. ومع ذلك، ظل ابن سينا مختبئًا لمدة أربعين يومًا في منزل الشيخ أحمد فاضل، إلى أن أدى هجوم جديد من المرض إلى تحفيز الأمير على إعادته إلى منصبه. حتى خلال هذا الوقت المضطرب، ثابر ابن سينا على دراسته وتدريسه. في كل مساء، تم إملاء مقتطفات من أعماله العظيمة، الشريعة وساناتيو، وشرحت لتلاميذه. عند وفاة الأمير، توقف ابن سينا عن كونه أكثر من ذلك وأخفى نفسه في منزل أحد الأعيان، حيث واصل، بتكثيف شديد، تأليف أعماله.<ref name="EB1911"/> وفي الوقت نفسه، كتب إلى أبو يعفار، محافظ مدينة أصفهان المفعمة بالحيوية، يقدم خدماته. أمير همدان الجديد، وهو يسمع بهذه المراسلات ويكتشف فيها مخبأ ابن سينا، سجنه في قلعة. استمرت الحرب بين حكام أصفهان وهمدان. في عام 1024، استولى السابق على همدان وبلداتها، وطرد المرتزقة الطاجيك. عندما مرت العاصفة، عاد ابن سينا مع الأمير إلى حمدان، واستمر في عمله الأدبي. في وقت لاحق، ومع ذلك، برفقة شقيقه، وهو تلميذ مفضل، واثنين من العبيد، هرب ابن سينا من المدينة مرتدياً ثوبًا صوفيًا. بعد رحلة محفوفة بالمخاطر، وصلوا إلى أصفهان، وتلقوا ترحيباً حاراً من الأمير.<ref name="EB1911"/> === حياته اللاحقة === السنوات العشر أو الإثني عشر المتبقية من حياة ابن سينا أمضاها في خدمة حاكم الكاكويد محمد بن رستم دوشمانزيار (المعروف أيضًا باسم علاء الدولة)، الذي رافقه كطبيب ومستشار أدبي وعلمي عام، حتى في حملاته العديدة.<ref name="EB1911"/> خلال هذه السنوات بدأ يدرس المسائل الأدبية وعلم اللغة، وأكبَّ عليها. وبعد ذلك أصيب بمغص شديد، أصابه أثناء مسيرة الجيش إلى [[همدان (إيران)|همذان]]، أخضع نفسه لعلاجات عنيفة لدرجة أن ابن سينا كان بالكاد يقف، وبصعوبة وصل إلى همذان، حيث وجد أن المرض يتقدم، فأوقف الاستمرار بالحمية، واستسلم لمصيره.<ref name="EB1911"/> == الفلسفة == كتب ابن سينا على نطاق واسع عن الفلسفة الإسلامية المبكرة، لا سيما في موضوعات المنطق، والأخلاق، والميتافيزيقيا، بما في ذلك الأطروحات المسماة المنطق والميتافيزيقيا. معظم أعماله كانت مكتوبة باللغة العربية - التي كانت لغة العلم في الشرق الأوسط - وبعضها باللغة الفارسية. من الأهمية اللغوية حتى يومنا هذا بعض الكتب التي كتبها بلغة فارسيّة تقريبًا (لا سيما دانيشنامه - علاء، فلسفة علاء الدولة). غالباً ما تنتقد تعليقات ابن سينا على أرسطو الفيلسوف، لتشجيع نقاش حي بروح الاجتهاد.{{بحاجة لمصدر}} أصبح مخطط ابن سينا للأفلاطونية لـ «الانبثاق» أساسيًا في الكلام (مدرسة الخطاب اللاهوتي) في القرن الثاني عشر.<ref group="la>Nahyan A.G. Fancy (2006), pp.&nbsp;80–81, "Pulmonary Transit and Bodily Resurrection: The Interaction of Medicine, Philosophy and Religion in the Works of Ibn al-Nafīs (d. 1288)", ''Electronic Theses and Dissertations'', [https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14 University of Notre Dame] {{بحاجة لرقم الصفحة|date=February 2015}} {{استشهاد ويب |مسار=https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14 |عنوان=نسخة مؤرشفة |تاريخ الوصول=3 أغسطس 2019 |تاريخ أرشيف=4 أبريل 2015 |مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20150404020329/http://etd.nd.edu/ETD-db/theses/available/etd-11292006-152615/ |حالة المسار=dead}}</ref> أصبح كتابه للشفاء متاحًا في أوروبا بترجمة لاتينية جزئية بعد حوالي خمسين عامًا من كتابته، تحت عنوان Sufficia، وقد حدد بعض المؤلفين «علم الطيور اللاتينية» بأنه مزدهر لبعض الوقت، موازٍ لطبقة الشهية اللاتينية الأكثر تأثيراً المراسيم الباريسية لعام 1210 و1215.<ref group="la><!--there is apparently a whole body of scholarly controversy behind this, and you shouldn't just drop this stuff in passing as if it were factual. Google "Latin Avicennism" and you get material for a giant and involved article in its own right--> c.f. e.g. Henry Corbin, ''History of Islamic Philosophy'', Routledge, 2014, [https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&pg=PA174 p. 174]. Henry Corbin, ''Avicenna and the Visionary Recital'', Princeton University Press, 2014, [https://books.google.ch/books?id=1P3_AwAAQBAJ&pg=PA103#v=onepage&q&f=false p. 103]. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181215123300/https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&pg=PA174 |date=15 ديسمبر 2018}}</ref> أثر علم النفس لدى ابن سينا ونظرية المعرفة على ويليام أوفيرن، أسقف باريس وألبرتوس ماغنوس، بينما أثرت الميتافيزيقيا في فكر [[توما الأكويني|توماس أكويناس]].<ref name="IEP" group=la>{{استشهاد ويب |مسار=https://iep.utm.edu/avicenna/#H5 |عنوان=The Internet Encyclopedia of Philosophy, Avicenna (Ibn Sina) (c. 980–1037) |تاريخ=2006-01-06 |ناشر=Iep.utm.edu |تاريخ الوصول=2010-01-19| مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20090406100921/http://iep.utm.edu/a/avicenna.htm | تاريخ أرشيف = 6 أبريل 2009}}</ref> === معارضوه === كان ابن سينا عالماً عارفاً وخاض بالمسائل الجوهرية للمجتمع الإسلامي، هذا التيار الذي بدأ يترسخ بعد أربعة قرون من بداية الإسلام، فعلى سبيل المثال نوقشت أفكار ابن سينا من قِبل [[أبو حامد الغزالي|الغزالي]] في كتابه [[المنقذ من الضلال]]، وكرر نفس الدلائل [[ابن كثير الدمشقي|ابن كثير]] في كتابه [[البداية والنهاية]].<ref>في البداية والنهاية (12/43)</ref> وكذلك [[ابن العماد الحنبلي]] في [[شذرات الذهب]] <ref>كتاب : شذرات الذهب، (3/237)</ref> الذي قال : إنّ كتابه [[شفاء|الشفاء]] اشتمل على فلسفة لا ينشرح لها قلب متدين. أما [[ابن تيمية]] الذي ذهب بعيداً في أفكاره فقد أكد أنه كان من [[إسماعيلية (توضيح)|الإسماعيلية]]، وهي عنده تهمة. وقال فيه [[ابن قيم الجوزية|ابن القيم]] في نونيته: {{أبيات| '''وقضى بأنَّ الله يجعل خلقه'''\\'''عدماً ويقلبه وجـوداً ثـاني''' '''العرش والكرسـي والأرواح و'''\\'''الأملاكُ والأفـلاكُ والقمـرانِ''' '''والأرض والبحر المحيط وسائر الأشياء'''\\'''الأكوانِ من عرض ومن جثمانِ''' '''كلٌّ سيفنيـه الفنـاءُ المحـض لا'''\\'''يبقـى له أثــر كظـلٍّ فانِ''' '''ويعيـد ذا المعـدوم أيضاً ثانياً'''\\'''محض الوجـود إعادة بزمانِ''' '''هـذا المعـاد وذلك المبدأ لدى'''\\'''جَهم وقـد نسبـوه للقرآنِ''' '''هـذا الذي قاد ابن سينا والألى'''\\'''قالـوا مقالتَـةُ إلى الكفرانِ'''}} == تعريفه للنفس == {{شريط جانبي ابن سينا}} أهمية ابن سينا الفلسفية تكمن في نظريته في النفس وأفكاره في فلسفة النفس، مقدمات ابن سينا في النفس هي مقدمات [[أرسطو|أرسطية]]. تعريف ابن سينا للنفس: النفس كمال أول لجسم طبيعي آلي ذي حياة بالقوة أي من جهة ما يتولد (وهذا مبدأ القوة المولدة) ويربو (وهذا مبدأ القوة المنمية) ويتغذى (وهذا مبدأ القوة الغاذية) وذلك كله ما يسميه بالنفس النباتية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الجزئيات ويتحرك بالإرادة وهذا ما يسميه بالنفس الحيوانية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الكليات ويعقل بالاختيار الفكري وهذا ما يسميه النفس الإنسانية. === شرح التعريف === ونعني في التعريف السابق أن النفس عند ابن سينا 3 نباتية/حيوانية/إنسانية. * كمال أول: تعني مبدأ أول * ذي حياة بالقوة: يعني لدينا جسم مستعد وطبيعي لتقبل الحياة * مبادئ النفس النباتية: تنمو وتتوالد وتتغذى ولا يفعل النبات أكثر من ذلك. * مبادئ النفس الحيوانية: تدرك الجزئيات (مثلا يدرك أفعى أمامه/ إنسان أمامه) يتحرك بالإرادة أي فيه إرادة توجهه (مثلا الأسد بإرادته ممكن أن يقفز على إنسان ويبتلعه). * مبادئ النفس الإنسانية: تدرك الكليات، اختيار فكري أي الحرية الفكرية التي نتوجه لها للاختيار من بين بدائل مختلفة. تصور ابن سينا لأصل النفس: # من أين جاءت ؟ # علاقة النفس بالبدن. # مصير النفس. المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من 4 أقسام لدى قراءتها تتضح الإجابة على الثلاث أسئلة السابقة. '''البراهين على وجود النفس عند ابن سينا:''' برهن ابن سينا على وجود النفس عن طريق: '''1- البرهان الطبيعي :''' ويعتمد هذا البرهان على مبدأ الحركة والتي هي نوعان: * حركة قسرية: ناتجة عن دفعة خارجية تصيب جسما فتحركه * حركة لاقسرية: وهذا ما عناها ابن سينا وهي أنواع: ** منها ما يحدث على مقتضى الطبيعة كسقوط حجر من الأعلى إلى الأسفل ** منها ما يحدث ضد مقتضى الطبيعة وهنا يكمن «البرهان» كالإنسان الذي يمشي على وجه الأرض مع أن ثقل جسمه يدعو إلى السكون، هذه الحركة المضادة للطبيعة ولقوانينها تستلزم محركا خاصا زائدا على عناصر الجسم المتحرك ألا وهي (النفس) '''2- البرهان النفسي:''' ويقوم هذا البرهان على الأفعال الوجدانية والإدراك، فالإنسان يمتاز عن الحيوان بأنه يتعجب ويضحك ويبكي، كما أنه من أهم خواصه: الكلام واستعمال الرموز والإشارات وإدراك المعاني المجردة واستخراج المجهول من المعلوم. هذه الأفعال والأحوال هي مما يختص به الإنسان، وهي ليست راجعة للبدن، بل هي قوة مستقلة كما قال ابن سينا شيء آخر لك ان تسميه النفس. وهذا الجوهر الذي يتصرف في أجزاء بدنك هو فيك واحد وهو أنت بالتدقيق.. == قصيدته العينية في النفس == والتي يقول أول أبياتها: {{أبيات| '''هبطت إليك من المحل الأرفع'''\\'''ورقاء ذات تعزز وتمنع.''' '''محجوبة عن كل مقلة عارف، '''\\'''وهي التي سفرت ولم تتبرقع.''' '''وصلت على كره إليك، وربما'''\\'''كرهت فراقك، وهي ذات تفجع.''' '''أنفت وما أنست، فلما واصلت'''\\'''ألفت مجاورة الخراب البلقع.'''}} المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من4 أقسام. يشير ابن سينا في قسمها الأول من أين جاءت النفس ويقول أنها جاءت من محل أرفع أي من فوق وأتت رغما عنها وكارهة لذلك، ثم تتصل بالبدن وهي كارهه لكنها بعد ذلك تألف وجودها بالبدن، وتألف البدن لأنها نسيت عهودها السابقة كما يقول في قصيدته، إذن فهو يقول هبطت النفس من مكان رفيع، كرهت وأنفت البدن، ثم ألفته واستأنسته، ثم رجعت من حيث أتت وانتهت رحلتها والآن في القسم الأخير من القصيدة يبدأ ابن سينا يتساءل لماذا؟ فيجيب أنها هبطت لحكمة إلهية، هبطت لا تعلم شيء لتعود عالمة بكل حقيقة ولكنها لم تعش في هذا الزمن إلا فترة. == مؤلفاته ومآثرة == === في الفلسفة === [[ملف:IbnSinaCanon1.jpg|تصغير|200بك|أقدم نسخة لـ ابن سينا الصفحة الثانية من "قانون في الطب" من عام [[1030]] ميلادية.]] الإشارات والتنبيهات : في كتابه كتاب الإشارات الذي ذهب فيه مذهب [[أرسطو]] وقربه قليلاً إلى [[دين (معتقد)|الأديان]]، فهو مؤسس الاتجاه الفلسفي الذي تحدى العقيدة وفكرة النبوة والرسالة في [[الإسلام]]<ref name="تاريخ العرب">عيسى الحسن. تاريخ العرب من الحروب الصليبية إلى نهاية الدولة العثمانية/فصل الأحوال العربية قبيل الحروب الصليبية. الطبعة الأولى 2008. الأهلية للنشر والتوزيع عمان الأردن</ref> وكان يقول بقدم العالم وإنكار المعاد ونفي علم الله وقدرته وخلقه العالم وبعثه من في القبور. وذهب ابن سينا مذهب [[فيلسوف|الفلاسفة]] من أمثال ال[[الفارابي|فارابي]] أبي نصر التركي الفيلسوف، وكان [[الفارابي]] يقول بالمعاد الروحاني لا الجثماني، ويخصص بالمعاد الأرواح العالمة لا الجاهلة، وله مذاهب في ذلك يخالف [[مسلم|المسلمين]] و[[فيلسوف|الفلاسفة]] من سلفه الأقدمين، وأعاد تلك الفكرة ابن سينا ونصره. لا شك أن صحبته لفلاسفة الباطنية (أبو عبد الله النائلي الذي علمه بصغره) قد أثرت في تفكير ابن سينا، وهيأته للدور الذي لعبه في تنشيط تيار [[فلسفة|الفلسفة]] واتخاذها موقف التحدي للعقيدة الإسلامية، ومثال على ذلك «نظرية المعرفة» والتي ساوى فيها [[فيلسوف|الفلاسفة]] مع [[نبي|الأنبياء]]، وقد خص الفلاسفة بميزة أخرى وهي أن الفلاسفة استمروا في رسالتهم وارتقاء معارفهم في الوقت الذي ختمت النبوة [[محمد|بمحمد]]. وكان اتباعه يدعون بـ «الألى» وقالوا مقالته ومن أشهرهم النصير [[نصير الدين الطوسي|الطوسي]] واسمه محمد بن عبد الله ويقال له الخواجا نصير الدين، الذي انتصر لمذهب ابن سينا والذب عنه وشرح إشاراته وكان يسميها «قرآن الخاصة»، ويسمي كتاب الله «قرآن العامة»، ورد على [[الشهرستاني]] في مصارعته ابن سينا بكتاب سماه مصارعة المصارع. [[كتاب الشفاء]] وهو في أربعة أقسام، المنطق، الرياضي، الطبيعي، الإلهي يعتبر موسوعة كبرى في العلوم الطبيعية وما بعد الطبيعة اشتهرت في القرن العاشر الميلادي. أراد ابن سينا أن يغطي به كل ما شملته علوم ما بعد الطبيعة في ذلك الوقت. ويبين ابن سينا الغرض من هذا الكتاب فيقول: «فإن غرضنا في هذا الكتاب الذي نرجو أن يمهلنا الزمان إلى ختمه، ويصحبنا التوفيق من الله في نظمه، أن نودعه لباب ما تحققناه من الأصول في العلوم الفلسفية المنسوبة إلى الأقدمين... وتحريت أن أودعه أكثر الصناعة، وأن أشير في كل موضع إلى موقع الشبهة وأحلها لإيضاح الحقيقة بقدر الطاقة. واجتهدت في اختصار الألفاظ جدا ومجانبة التكرار أصلا إلا ما يقع خطأ أو سهوا. ولا يوجد في كتب القدماء شيء يعتد به إلا وقد ضمناه كتابنا هذا، وقد أضفت إلى ذلك ما أدركته بفكري وحصلته بنظري وخصوصا في علم الطبيعة وما بعدها» * [[النجاة (كتاب)|النجاة في المنطق والإلهيات]] يتطرق ابن سينا في كتابه هذا إلى علم المنطق والطبيعيات، ثم الهندسة والحساب، فبعضا من علم الفلك، ليختمه بالعلم الإلهي وسبل النجاة في الحياتين الدنيا والآخرة. قد أورد في مقدمته «أن طائفة من الإخوان الذين لهم حرص على اقتباس المعارف الحكمية سألوه أن يجمع لهم كتاباً يشتمل على ما لا بد من معرفته لمن يؤثر أن يتميز عن العامة وينحاز إلى الخاصة ويكون له بالأصول الحكمية إحاطة وسألوه أن يبدأ فيه بإفادة الأصول من علم المنطق ثم يتلوها بمثلها من علم الطبيعيات ثم يورد من علمي الهندسة والحساب ما لا بد منه لمعرفة القدر الذي يقرن بالبراهين على الرياضيات ويورد بعده من علم الهيئة ما يعرف به حال الحركات والأجرام والأبعاد والمدارات والأطوال والعروض دون الأصول التي يحتاج إليها في التقاويم وما تشتمل عليه الزيجات مثل أحوال المطالع والزوايا وتقويم المسير بحسب التاريخ إلى غير ذلك وأن يختم الرياضيات بعلم الموسيقى ثم يورد العلم الآلهي على أن يبين وجهه ويوجزه ويذكر فيه حال المعاد وحال الأخلاق والأفعال النافعة فيه لدرك النجاة من الغرق في بحر الضلالات فأسعفهم بذلك وصنف الكتاب على نحو ملتمسهم، فبدأ بإيراد الكفاية من صناعة المنطق لأنه الآلة العاصمة للذهن عن الخطأ فيما نتصوره ونصدق به والموصلة إلى الاعتقاد الحق بإعطاء أسبابه ونهج سبله». [[ملف:TajikistanP17-20Somoni-1999(2000)-donatedsb f.jpg|تصغير|250بك|صورة ابن سينا على عملة [[ساماني طاجيكي|الساماني]] [[طاجيكستان|الطاجيكي]].]] === في العلوم الآلية === تشتمل على كتب المنطق، وما يلحق بها من كتب [[لغة|اللغة]] [[شعر (أدب)|والشعر]] [[علم|والعلوم]] [[طب|والطب]]، ومن آثاره اللغوية. === في العلوم النظرية === تشتمل على كتب العلم الكلّي، والعلم الإلهي، والعلم الرياضي، [[طب نفسي|والطب النفسي]]. === في العلوم العملية === وتشتمل على كتب الأخلاق، وتدبير المنزل، وتدبير المدينة، والتشريع، ومنها كتاب السياسة لابن سينا.<ref>{{استشهاد ويب | مسار = https://shamela.ws/book/7227 | عنوان = كتاب السياسة لابن سينا - المكتبة الشاملة | موقع = المكتبة الشاملة | تاريخ الوصول = 2020-04-12 | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20200412223354/https://al-maktaba.org/book/7227 | تاريخ أرشيف = 12 أبريل 2020}}</ref> === في العلوم الأصلية === [[ملف:Folio Materia Medica Dioscurides Met 13.152.6.jpg|تصغير|طبيب يُعِد جرعة، رسم توضيحي من مخطوطة (مؤرخة عام 1224، ربما من [[بغداد]]) [[متحف المتروبوليتان للفنون]]]] [[طب|فالطب]] عنده من توابع العلم الطبيعي، و[[موسيقى|الموسيقى]] و[[علم الهيئة]] من فروع العلم الرياضي. أشهر كتب ابن سينا الطبية كتاب [[القانون في الطب]] الذي ترجم وطبع عدّة مرات: والذي ظل يُدرس في جامعات [[أوروبا]] حتى أواخر [[القرن 19|القرن التاسع عشر]]. ومن كتبه الطبية أيضاً كتاب الأدوية القلبية، وكتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية، وكتاب القولنج، ورسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب، ورسالة في [[تشريح القانون (كتاب)]]، ورسالة في الفصد، ورسالة في الأغذية والأدوية. ولإبن سينا أراجيز طبية كثيرة منها: أرجوزة في التشريح، وأرجوزة المجربات في [[طب|الطب]] والألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت. ولإبن سينا كتاب نفيس في [[طب|الطب]] هو «القانون»، جمع فيه ما عرفه [[طب|الطب]] القديم وما ابتكره هو من نظريات واكتشفه من أمراض، وقد جمع فيه أكثر من سبعمائة وستين عقارا مع أسماء النباتات التي يستحضر منها العقار. بحث ابن سينا في أمراض شتى أهمها [[سكتة دماغية|السكتة الدماغية]]، [[التهاب السحايا]] والشلل العضوي، والشلل الناجم عن إصابة مركز في الدماغ، وعدوى السل الرئوي، وانتقال الأمراض التناسلية، والشذوذ في تصرفات الإنسان والجهاز الهضمي. وميز مغص الكلى من مغص المثانة وكيفية استخراج الحصاة منهما كما ميز التهاب البلورة (غشاء الرئة) والتهاب السحايا الحاد من التهاب السحايا الثانوي. === في الرياضيات === * [[إقليدس|مختصر اقليدس]] * [[المجسطي|مختصر المجسطي]] * [[علم الهيئة|مختصر علم الهيئة]] * مختصر الارتماطيقي * الزاوية * بيان علّة قيام الأرض في وسط السماء، طبعت في مجموع (جامع البدائع)، في [[القاهرة]] سنة [[1917]] === في الطبيعيات وتوابعها === * رسالة في إبطال أحكام النجوم * رسالة في الأجرام العلوية وأسباب البرق والرعد * رسالة في الفضاء * رسالة في النبات والحيوان * قانون الحركة الأول «الجسم الساكن يبقى ساكنا والجسم المتحرك يبقى متحركا مالم تؤثر عليه قوة خارجية» والذي نسبه لنفسه [[إسحاق نيوتن]].<ref>[http://islamstory.com/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين قوانين الحركة والجاذبية اكتشاف نيوتن أم المسلمين بقلم د. راغب السرجاني | موقع قصة الإسلام - إشراف د/ راغب السرجاني<!-- عنوان مولد بالبوت -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161030164152/http://islamstory.com:80/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين |date=30 أكتوبر 2016}}</ref> === في الطب === [[ملف:Canons of medicine.JPG|250px|تصغير|[[القانون في الطب]]]] [[ملف:كتاب القانون.jpg|تصغير|يسار|الصفحة الأولى من أولى مقالات كتاب [[القانون في الطب]] لـ ابن سينا، من مخطوط يعود ربما [[القرن 15|للقرن الخامس عشر]].]] في لفتة إنسانية فإن ابن سينا لما نبغ في الطب قام بعلاج المرضى تأديا وبالمجَان، لا تكسُبا أو لجمع المال ؛ وذلك حبًا للخير والاستفادة بالعلم، وقد حصل على فرصة عظيمة عندما نجح في علاج الأمير نوح بن منصور وهو في السابعة عشرة من عمره، ذلك الأمر الذي عجز عنه مشاهير الأطباء، فنال بذلك شهرة عظيمة، كما جعل أمراء هذا البيت يُنعِمون عليه، ويفتحون له دور كتبهم؛ ليعبَّ منها علمًا غزيرًا لم يتوفر ولم يتحصَّل لغيره، وعمره لم يأتِ بعدُ الثامنة عشرة.<ref>انظر: ابن أبي أصيبعة: طبقات الأطباء 3/74،75، وابن خلكان: وفيات الأعيان 2/158.</ref> استطاع الشيخ الرئيس ابن سينا - بفضل ما منَّ به الله عليه من العقل والعلم وسعة الاطّلاع والولع الشديد بالمعرفة - أن يُقدم للإنسانية أعظم الخدمات والاكتشافات والابتكارات التي فاقت عصرها بالقياس إلى إمكانات ذلك العصر ومدى ما وصلت العلوم فيه آنذاك، وبالأخصِّ في جانب [[طب|الطب]]؛ فإليه يرجع الفضل في اكتشاف العديد من الأمراض التي ما زالت منتشرة حتى الآن ؛ إذ إنه أول من كشف عن طفيلة ([[أنكلوستوما|الإنكلستوما]])، وسماها في كتابه ([[القانون في الطب]]) في الفصل الخامس الخاص بالديدان المعوية : الدودة المستديرة، ووصفها بالتفصيل لأول مرة، وتحدَّث عن أعراض المرض الذي تُسببه.<ref>انظر: ابن سينا: القانون في الطب 4/186 وما بعدها.</ref> وعن هذا الفتح الكبير كتب الأستاذ الدكتور [[محمد خليل عبد الخالق]] مقالاً في [[الرسالة (مجلة)|مجلة الرسالة]]، جاء فيه: «... قد كان لي الشرف في عام ([[1921|1921 م]]) أن قمت بفحص ما جاء في كتاب القانون في الطب، وتبيَّن لي أن الدودة المستديرة التي ذكرها ابن سينا هي ما نسميه الآن [[أنكلوستوما|بالإنكلستوما]]، وقد أعاد (دوبيني) اكتشافها [[إيطاليا|بإيطاليا]] عام ([[1838|1838 م]])، أي بعد اكتشاف ابن سينا لها بتسعمائة سنة تقريبًا، ولقد أخذ جميع المؤلفين في [[علم الطفيليات]] بهذا الرأي في المؤلفات الحديثة، كما أخذت به مؤسسة (روكلفر) الأمريكية التي تعني بجمع كل ما كُتِب عن هذا المرض... ولذلك كتبتُ هذا ليطلع عليه الناس، ويُضيفوا إلى اكتشافات ابن سينا العديدة هذا الاكتشاف العظيم لمرض هو أكثر الأمراض انتشارًا في العالم الآن».<ref>[[أحمد فؤاد باشا]]: التراث العلمي للحضارة الإسلامية ومكانته في تاريخ العلم والحضارة ص180-181.</ref> ثم إنه تطرَّق إلى بعض أنواع الديدان الطفيلية التي تعيش بعيدًا عن [[جهاز هضمي|القناة الهضمية]]؛ مثل: ديدان العين، التي تُفَضِّل منطقة العين، وديدان الفلاريا المسبِّبَة [[داء الفيل|لداء الفيل]]، فتراه يقول عن الأخير: «هو زيادة في القدم وسائر الرِّجْل على نحو ما يعرض في عروض الدوالي فيغلظ القدم ويكثفه».<ref name=":0">ابن سينا: القانون في الطب 4/428.</ref> كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref> وكان ابن سينا صاحب الفضل في علاج القناة الدمعية بإدخال مسبار معقَّم فيها! وابن سينا هو الذي أوصى بتغليف الحبوب التي يتعاطاها المريض، وكشف في دقَّة بالغة عن أعراض حصاة المثانة السريرية، بعد أن أشار إلى اختلافها عن أعراض الحصاة الكُلوية، يقول الدكتور خير الله في كتابه الطب العربي : «ويصعب علينا في هذا العصر أن نُضيف شيئًا جديدًا إلى وصف ابن سينا لأعراض حصى المثانة السريرية».<ref>المصدر السابق ص134.</ref> كما كان لابن سينا باع كبير في مجال الأمراض التناسلية ؛ فوصف بدقَّة بعض أمراض النساء؛ مثل: الانسداد المهبلي، والإسقاط، والأورام الليفية. وتحدَّث عن الأمراض التي يمكن أن تُصيب النفساء؛ مثل: النزيف، واحتباس الدم، وما قد يسبِّبه من أورام وحميات حادَّة، وأشار إلى أن تَعَفُّن الرحم قد ينشأ من [[عسر الولادة|عُسر الوِلادة]] أو موت الجنين، وهو ما لم يكن معروفًا من قبلُ. كما تعرَّض -أيضًا- للذكورة والأنوثة في الجنين، وعزاها إلى الرجل دون المرأة، وهو الأمر الذي أكَّده مؤخَّرًا العلم الحديث.<ref>راجع في ذلك: ابن سينا: القانون 2/586.</ref> [[ملف:Canon ibnsina arabic.jpg|تصغير|نسخة عربية من كتاب "[[القانون في الطب]]"]] كما كشف ابن سينا -لأوَّل مرَّة أيضًا- طرق العدوى لبعض الأمراض المعدية [[جدري|كالجدري]] [[حصبة|والحصبة]]، وذكر أنها تنتقل عن طريق بعض الكائنات الحية الدقيقة في الماء والجو، وقال: «إن الماء يحتوي على حيوانات صغيرة جدًا لا تُرى بالعين المجرَّدة، وهي التي تسبِّب بعض الأمراض».<ref>علي بن عبد الله الدفاع: رواد علم الطب في الحضارة الإسلامية ص298.</ref> وهو ما أكَده ([[أنطوني فان ليفينهوك|فان ليوتهوك]]) في القرن الثامن عشر والعلماء المتأخرُون من بعده، بعد اختراع [[مجهر|المجهر]]. ويُظهر ابن سينا براعة كبيرة ومقدرة فائقة في علم الجراحة؛ فقد ذكر عدَّة طرق لإيقاف النزيف؛ سواء بالربط، أو إدخال الفتائل، أو بالكي بالنار، أو بدواء كاوٍ، أو بضغط اللحم فوق العرق. كما تحدَّث عن كيفية التعامل مع السِّهام واستخراجها من الجروح، وحذَّر المعالجين من إصابة الشرايين أو الأعصاب عند إخراج السهام من الجروح، كما نبَّه إلى ضرورة أن يكون المعالج على معرفة تامَّة بالتشريح.<ref>انظر: محمود الحاج قاسم: الطب عند العرب والمسلمين ص118.</ref> وقد تُرجمت كتب ابن سينا في الطب إلى [[اللغة اللاتينية|اللاتينية]] ومعظم لغات العالم، وظلَّت حوالي ستة قرون المرجع العالمي في الطب، واستُخدمت كأساس للتعليم في جامعات [[فرنسا]] [[إيطاليا|وإيطاليا]] جميعًا، وظلَّت تدرس في [[جامعة مونبلييه]] حتى أوائل القرن التاسع عشر.<ref>جوستاف لوبون: حضارة العرب ص490.</ref> * كتاب [[القانون في الطب]] الذي ترجم وطبع عدّة مرات والذي ظل يُدرس في جامعات [[أوروبا]] حتى أواخر [[القرن 19|القرن التاسع عشر]] * كتاب الأدوية القلبية * كتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية * كتاب القولنج * رسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب * رسالة في تشريح الأعضاء * رسالة في الفصد * رسالة في الأغذية والأدوية ==== أراجيز طبية ==== [[ملف:Gizhak.png|170px|تصغير|يسار|آلة موسيقية يٌنسب اختراعها لـ ابن سينا]] * أرجوزة في التشريح * أرجوزة المجربات في الطب * الألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت * لإبن سينا باع في الشعر العربي وله ديوان منشور === في الموسيقى === * مقالة جوامع علم الموسيقى * مقالة في الموسيقى * ومقالات أخرى === وفاته === [[ملف:Avicenna Mausoleum, Nowruz 2018 (13970105000257636575739269428104 22321).jpg|250px|تصغير|ضريح ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، [[إيران]]]] [[ملف:Avicenna Mausoleum interior.jpg|180px|تصغير|صورة داخلية من الضريح تظهر قبر ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، إيران]] [[ملف:BooAli Sina Tomb (1).jpg|تصغير|200px|صورة خارجية تظهر قبر ابن سينا في [[همدان (إيران)|همدان]]، إيران]] (أصاب جسده المرض واعتلّ، حتى قيل إنه كان يمرض أسبوعاً ويشفى أسبوعاً، وأكثر من تناول الأدوية، ولكنّ مرضه اشتدّ، وعلم أنه لا فائدة من العلاج، فأهمل نفسه وقال: «إن المدبر الذي في بدئ عجز عن تدبير بدني، فلا تنفعنّ المعالجة»، واغتسل وتاب، وتصدق بما لديه من مال للفقراء، وأعتق غلمانه طلباً للمغفرة. وبدأ بختم [[القرآن]] كل ثلاثة أيام).<ref>وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان لابن خلكان المجلد الثاني صفحة 157-162 دار صادر بيروت</ref> توفي في [[يونيو]] [[1037]] ميلادية، الموافق لشهر [[رمضان]] المبارك، في سن الثامنة والخمسين من عمره، ودفن في [[همدان (إيران)|همدان]] [[إيران]]. لما توفي كان يُعد أحد عباقرة [[فلسفة|الفلسفة]] في [[الإسلام]]، وفي [[طب|الطب]] وضع مصاف [[جالينوس]] حيث أطلق عليه لقب «جالينوس الإسلام»، وبسبب شهرته الواسعة فقد تسابق للاحتفال بذكره عدة شعوب، [[أتراك|والأتراك]] هم أول من احتفلوا بذكراه، عندما أقاموا عام [[1937]] مهرجاناً ضخماً بمناسبة مرور تسعمائة سنة على وفاته، ثم حذا حذوهم [[عرب|العرب]] و[[الفارسيون|الفرس]] حيث أقيم مهرجان للاحتفال به في كل من [[بغداد]] عام [[1952]] وفي [[طهران]] [[1954]]، وفي عام [[1978]] دعت [[يونسكو|منظمة اليونسكو]] كل أعضائها للمشاركة في احتفال احياء ذكرى مرور ألف عام على ولادة ابن سينا وذلك اعترافاً بمساهماته في مجالي [[طب|الطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]]، وبالفعل فقد استجاب كل أعضاء المنظمة وشاركوا في الاحتفال الذي أقيم عام [[1980]] في [[دمشق]]. ألف ابن سينا 276 مؤلفا، كلها كتبت [[اللغة العربية|باللغة العربية]] باستثناء بضع مؤلفات صغيرة كتبها بلغته الأم [[اللغة الفارسية|الفارسية]]. إلا أنه وللأسف فقد فقدت أكثر هذه المؤلفات ولم تصل إلينا. ويوجد حاليا 68 مؤلفا منتشرا بين مكتبات [[العالم الشرقي|الشرق]] و[[أوروبا الغربية|الغرب]]. == انظر أيضًا == * [[القانون في الطب]] * [[الطب والصيدلة في العصر العباسي]] * [[كتاب لورش للعقاقير]] * [[محمد إبراهيم مصطفى]] * [[الإشارات والتنبيهات]] * [[الرجل المعلق]] == المصادر == '''المصادر العربية''' {{مراجع}} '''المصادر الأجنبية''' {{مراجع|group=la}} == وصلاتٌ خارجية == {{روابط شقيقة}} * {{روابط فنية}} * [http://www.muslimphilosophy.com/sina/is-default-ar.htm موقع الشيخ الرئيس أبو علي ابن سينا (سلسلة وصلات لكتب ابن سينا مفرغة إلكترونياً)] {{فلسفة العصور الوسطى}} {{فلسفة إسلامية}} {{مواضيع الفلسفة}} {{الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية}} {{علم الموسيقى العربية الفارسية}} {{الطب الإسلامي}} {{فلاسفة مسلمون}} {{أشخاص من خراسان}} {{التخدير القديم}} {{أرسطية}} {{ضبط استنادي}} {{شريط بوابات|أخلاقيات|أدب عربي|أعلام|أفغانستان|أوزبكستان|إسبانيا|إيران|الأديان|الإسلام|العصور الوسطى|رياضيات|طب|علوم إسلامية|فلسفة|فلسفة العلوم|منطق}} {{لا للتصنيف المعادل}} [[تصنيف:ابن سينا| ]] [[تصنيف:كتاب باللغة الفارسية في القرن 11]] [[تصنيف:أشخاص من خراسان]] [[تصنيف:أشخاص من ولاية بخارى]] [[تصنيف:أطباء القرن 11]] [[تصنيف:أطباء فرس في العصور الوسطى]] [[تصنيف:أطباء في العصور الوسطى الإسلامية]] [[تصنيف:أطباء مسلمون]] [[تصنيف:أنطولوجيون]] [[تصنيف:الرياضيات عند المسلمين]] [[تصنيف:الطب العربي اليوناني]] [[تصنيف:إنسانية كلاسيكية]] [[تصنيف:إيرانيون في القرن 10]] [[تصنيف:إيرانيون في القرن 11]] [[تصنيف:تاريخ الأفكار]] [[تصنيف:تاريخ الطب]] [[تصنيف:تاريخ العلوم]] [[تصنيف:تاريخ الفلسفة]] [[تصنيف:تاريخ المنطق]] [[تصنيف:حفاظ القرآن]] [[تصنيف:علماء صيدلة من الإيران في العصور الوسطى]] [[تصنيف:علماء بلاد ما وراء النهر]] [[تصنيف:فلاسفة أخلاق]] [[تصنيف:فلاسفة أرسطوطاليسيون]] [[تصنيف:فلاسفة الأديان]] [[تصنيف:فلاسفة العقل]] [[تصنيف:فلاسفة القرن 11]] [[تصنيف:فلاسفة علوم]] [[تصنيف:فلاسفة فرس]] [[تصنيف:فلاسفة مسلمون]] [[تصنيف:فلاسفة من علم النفس]] [[تصنيف:فلاسفة المنطق]] [[تصنيف:فلاسفة نظرية المعرفة]] [[تصنيف:فلكيو القرن 11]] [[تصنيف:فيزيائيون فرس]] [[تصنيف:كتاب فرس في القرن 11]] [[تصنيف:كتاب فرس من العصور الوسطى]] [[تصنيف:كيميائيون في العصور الإسلامية الوسطى]] [[تصنيف:مخترعون مسلمون]] [[تصنيف:مدافن في إيران]] [[تصنيف:منتقدو الإلحاد]] [[تصنيف:منطقيون]] [[تصنيف:منظرو الموسيقى إيرانيون]] [[تصنيف:منظرون موسيقيون في عصر الحضارة الإسلامية]] [[تصنيف:مواليد 22 أغسطس]] [[تصنيف:مواليد 370 هـ]] [[تصنيف:مواليد 980]] [[تصنيف:مواليد عقد 980]] [[تصنيف:ميتافيزيقيون]] [[تصنيف:نقاد ثقافيون]] [[تصنيف:وفيات 1037]] [[تصنيف:وفيات 428 هـ]] [[تصنيف:وفيات في همدان (إيران)]]'
فرق موحد للتغييرات المصنوعة بواسطة التعديل (edit_diff)
'@@ -15,5 +15,5 @@ }} -'''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] من أصول [[فرس (قوم)|فارسية]]،<ref>{{استشهاد بكتاب|عنوان=جابر بن حيان وخلفاؤه|مؤلف=فياض|مؤلف1-الأول=محمد محمد|ناشر=وكالة الصحافة العربية|لغة=ar|مسار= https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ=2021-01-16|مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20230516072249/https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ أرشيف=2023-05-16}}</ref><ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref> اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب +'''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب | مسار = https://shamela.ws/book/10706 | عنوان = كتاب القانون في الطب - المكتبة الشاملة @@ -196,5 +196,5 @@ ثم إنه تطرَّق إلى بعض أنواع الديدان الطفيلية التي تعيش بعيدًا عن [[جهاز هضمي|القناة الهضمية]]؛ مثل: ديدان العين، التي تُفَضِّل منطقة العين، وديدان الفلاريا المسبِّبَة [[داء الفيل|لداء الفيل]]، فتراه يقول عن الأخير: «هو زيادة في القدم وسائر الرِّجْل على نحو ما يعرض في عروض الدوالي فيغلظ القدم ويكثفه».<ref name=":0">ابن سينا: القانون في الطب 4/428.</ref> -كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2" /> +كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref> وكان ابن سينا صاحب الفضل في علاج القناة الدمعية بإدخال مسبار معقَّم فيها! وابن سينا هو الذي أوصى بتغليف الحبوب التي يتعاطاها المريض، وكشف في دقَّة بالغة عن أعراض حصاة المثانة السريرية، بعد أن أشار إلى اختلافها عن أعراض الحصاة الكُلوية، يقول الدكتور خير الله في كتابه الطب العربي : «ويصعب علينا في هذا العصر أن نُضيف شيئًا جديدًا إلى وصف ابن سينا لأعراض حصى المثانة السريرية».<ref>المصدر السابق ص134.</ref> '
حجم الصفحة الجديد (new_size)
65312
حجم الصفحة القديم (old_size)
66109
الحجم المتغير في التعديل (edit_delta)
-797
السطور المضافة في التعديل (added_lines)
[ 0 => ''''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب', 1 => 'كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref>' ]
السطور المزالة في التعديل (removed_lines)
[ 0 => ''''أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا [[بلخ|اَلْبَلْخِي]] ثُمَّ [[بخارى|اَلْبُخَارِي]]<ref>{{استشهاد ويب|مسار=http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|عنوان=فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي{{!}}نداء الإيمان|تاريخ الوصول=2020-06-08|موقع=www.al-eman.com|مسار أرشيف=https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&d1201369&c&p1|تاريخ أرشيف=8 يونيو 2020}}</ref>''' اَلمعروف '''بِابْنِ سِينَا'''، [[عالم (مهنة)|عالم]] [[طبيب|وطبيب]] [[مسلم]] من أصول [[فرس (قوم)|فارسية]]،<ref>{{استشهاد بكتاب|عنوان=جابر بن حيان وخلفاؤه|مؤلف=فياض|مؤلف1-الأول=محمد محمد|ناشر=وكالة الصحافة العربية|لغة=ar|مسار= https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ=2021-01-16|مسار أرشيف= https://web.archive.org/web/20230516072249/https://books.google.com/books?id=95QUEAAAQBAJ&newbks=0&printsec=frontcover&pg=PT37&dq=%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1+%D8%A8%D9%86+%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A&hl=fr|تاريخ أرشيف=2023-05-16}}</ref><ref name="مولد تلقائيا2">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</ref> اشتهر [[طب|بالطب]] و[[فلسفة|الفلسفة]] واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من [[بخارى]] (في [[أوزبكستان]] حالياً) من أب من مدينة [[بلخ]] (في [[أفغانستان]] حالياً) <ref>الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</ref> وأم قروية. ولد سنة [[370 هـ]] ([[980]]م) وتوفي في [[همدان (إيران)|همدان]] (في [[إيران]] حاليا) سنة [[427 هـ]] ([[1037]]م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه [[أوروبا الغربية|الغربيون]] بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في [[العصور الوسطى]]. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على [[فلسفة|الفلسفة]] [[طب|والطب]]. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب [[أبقراط]] و[[جالينوس]]. وأشهر أعماله كتاب [[القانون في الطب]]<ref>{{استشهاد ويب', 1 => 'كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<ref name="مولد تلقائيا2" />' ]
نص الصفحة الجديد، مجردا من أية تهيئة (new_text)
'.mw-parser-output .entete.aerostat{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Picto_infobox_aerostat.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.aikido{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Aikido_pictogram.svg/40px-Aikido_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.alpinisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/Picto_infobox_alpinisme.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arbitre{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Referee_football_pictogram.svg/35px-Referee_football_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arc{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Archery_pictogram.svg/35px-Archery_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.archives2{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Picto_infobox_archives.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arduino,.mw-parser-output .entete.electro{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Arduino_ftdi_chip-1.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.artiste{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Picto_infobox_artiste.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.artsmartiauxjap{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Picto_infobox_samourai.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.association{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Collaboration_logo_infobox.svg/50px-Collaboration_logo_infobox.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.athletisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Athletics_pictogram.svg/40px-Athletics_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.audio{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Gnome-speakernotes.png/35px-Gnome-speakernotes.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.auteur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Picto_infobox_auteur.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.autogire{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Picto_Autogyro.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.automobile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Picto_infobox_automobil.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.avion{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Airplane_silhouette_white.svg/40px-Airplane_silhouette_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.aviron{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Rowing_pictogram.svg/35px-Rowing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.badminton{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Badminton_pictogram.svg/35px-Badminton_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.baseball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Baseball_pictogram.svg/35px-Baseball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.basket-ball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Picto_Infobox_Basketball.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.bd{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/Picto_infobox_comicballoon.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.biathlon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Biathlon_pictogram.svg/40px-Biathlon_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.biere{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Picto_infobox_beer.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.book,.mw-parser-output .entete.universite{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/42/Picto_infobox_book.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.boxe{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Boxing_pictogram.svg/35px-Boxing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.calendrier{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Almanacco.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.camera{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Camera-photo.svg/120px-Camera-photo.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.canada{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Picto_infobox_Canada.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cardinal{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Picto_infobox_cardinal.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.catch{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Picto_infobox_catch.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.chateau{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Picto_infobox_chateau.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.chimie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Picto_infobox_chemistry_HUN.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cinema{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Picto_infobox_cinema.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.commonwealth{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Picto_infobox_Commonwealth.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.communication{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a2/Picto_infobox_antenna.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cyclisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Cycling_%28road%29_pictogram.svg/45px-Cycling_%28road%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.deportation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Picto_Infobox_deportation.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.diplomatie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Picto_infobox_ambassade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.disney{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Picto_infobox_Disney.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.droit{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Balance%2C_by_David.svg/40px-Balance%2C_by_David.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.drone-civil{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Picto_infobox_civil_drone.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.egypte-antique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cc/Picto_infobox_ancient_Egypt.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.entreprise{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Factory_black.png/40px-Factory_black.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.entreprise-blanc{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Factory_white.png/40px-Factory_white.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.equitation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Equestrian_pictogram.svg/35px-Equestrian_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escalade{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Picto_infobox_escalade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escalade{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Picto_infobox_alpinisme-escalade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escrime{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Fencing_pictogram.svg/35px-Fencing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.espagne{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Picto_Infobox_Coat_of_Arms_of_Spain.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.eveque{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Picto_infobox_bishop.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.factory{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Picto_infobox_enterprise.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.floorball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Floorball_pictogram.svg/35px-Floorball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.fondeur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Cross_country_skiing_pictogram.svg/40px-Cross_country_skiing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.football{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Infobox_Football_pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.footballblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Picto_infobox_fotbal_2.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.footUS{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4e/Picto_Foot_US.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.futsal{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Futsal_pictogram.svg/35px-Futsal_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.golf{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Golf_pictogram.svg/35px-Golf_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.grappe{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Icone_oenobox.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.gymnastique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gymnastics_%28artistic%29_pictogram.svg/35px-Gymnastics_%28artistic%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.handball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Handball_pictogram_white.svg/35px-Handball_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.handballblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Handball_pictogram.svg/35px-Handball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.helicoptere{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Picto_infobox_helicopter.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hockey{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Picto_Infobox_Ice_hockey.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hockey-sur-gazon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Field_hockey_pictogram.svg/35px-Field_hockey_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hospitaliers{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Picto_infobox_Hospitaliers.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.humain{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/Picto_infobox_manwoman.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.informatique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Picto-infoboxinfo.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.internet{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Web-browser-openclipart.svg/45px-Web-browser-openclipart.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.israel-judaisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a5/Picto_infobox_israel-judaisme.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeu{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/90/Picto_infobox_Game.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeu-role{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/Picto_infobox_Jeu_de_rôle.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeuvideo,.mw-parser-output .entete.jeuvideov3{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Kontrollikon_1.0d_-_Grey.svg/35px-Kontrollikon_1.0d_-_Grey.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.judo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Judo_pictogram.svg/40px-Judo_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.karate{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Karate_pictogram.svg/40px-Karate_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.kayak{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Canoeing_%28flatwater%29_pictogram.svg/35px-Canoeing_%28flatwater%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.kickboxing{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Kickboxing_pictogram.svg/40px-Kickboxing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.lutte{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Wrestling_pictogram.svg/40px-Wrestling_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.macintosh{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Picto_infobox_Macintosh.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.malte{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Picto_infobox_Malte.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.map{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Picto_infobox_map.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.medecine{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Picto_infobox_med.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.mets{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Picto_infobox_mets.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.militaire{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Picto_infobox_military.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.money,.mw-parser-output .entete.money_coin{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Money_Coin_Icon.svg/40px-Money_Coin_Icon.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.montreal-metro,.mw-parser-output .entete.metro{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Picto_infobox_Mtl_metro.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.montreal-train{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Picto_infobox_Mtl_train.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.moteur-avion{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/Picto_Infobox_moteur_d%27avion.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.mosque{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Picto_infobox_Mosque.svg/35px-Picto_infobox_Mosque.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.musee,.mw-parser-output .entete.museum,.mw-parser-output .entete.papyrus{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Picto_infobox_papyrus.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.musique,.mw-parser-output .entete.music{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Picto_infobox_music.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.natation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Swimming_pictogram_white.png/35px-Swimming_pictogram_white.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.nations-unies{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Picto_infobox_UN.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.omnisports{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Sport3_icone.svg/35px-Sport3_icone.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.palace{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Pictogram_infobox_palace.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.paralympique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Picto_infobox_Paralympics.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.persofiction{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Picto_infobox_masks.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.petrole{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Picto_Infobox_Oil.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.planeur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Picto_infobox_planeur.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.plateforme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Picto_Infobox_Oil_Platform.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.poker{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Crystal_Clear_app_Cardgame-3.svg/50px-Crystal_Clear_app_Cardgame-3.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.presse{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Picto_infobox_journal-ar.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.pretendant{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Picto_infobox_pr%C3%A9tendant_%C3%A0_un_tr%C3%B4ne.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.projet,.mw-parser-output .entete.project{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Picto_infobox_tools.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.psychologie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Picto_infobox_psycho.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.quebec{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Picto_infobox_Quebec.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.recherche{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Picto_infobox_detective.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rinkhockey{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Roller_hockey_pictogram.svg/35px-Roller_hockey_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rome-antique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Picto_infobox_Roman_military_banner.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.route{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Infobox_road_pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rugby{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Picto_Infobox_Rugby.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rugbyblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Rugby_union_pictogram.svg/35px-Rugby_union_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.satellite{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/Picto_infobox_satellite.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sautski{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Ski_jumping_pictogram.svg/40px-Ski_jumping_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.science-fiction{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Picto_infobox_fliyingsaucer.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.serie-video{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Logo_television_blanc.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.ski-alpin{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Alpine_skiing_pictogram.svg/40px-Alpine_skiing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.snooker{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Cue_sports_pictogram.svg/40px-Cue_sports_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.software{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fe/Picto_infobox_software.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sport{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8e/Picto_infobox_Olympic.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sport-automobile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Picto_infobox_sport_auto.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.squash{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Squash_pictogram.svg/35px-Squash_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.stadium{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Stadium.svg/40px-Stadium.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.starwars{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Star_Wars_Infobox_Pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.surf{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Surfing_pictogram.svg/35px-Surfing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.taekwondo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Taekwondo_pictogram.svg/40px-Taekwondo_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.television{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Picto_infobox_TV-T%26PC.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.templiers{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Picto_infobox_Templiers.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Tennis_pictogram_white.svg/35px-Tennis_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis-de-table{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Table_tennis_pictogram_white.svg/40px-Table_tennis_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis-de-tableblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Table_tennis_pictogram.svg/35px-Table_tennis_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.timbre{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Picto_infobox_Stamps.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.train{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/Infobox_train.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.triathlon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Triathlon_pictogram.svg/40px-Triathlon_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.ultimate{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Ultimate_pictogram.svg/70px-Ultimate_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.union-europeenne{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Picto_Infobox_Europe.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.video{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Tango-video-x-generic.png/35px-Tango-video-x-generic.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.voile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Sailing_pictogram.svg/40px-Sailing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.volleyball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Volleyball_%28indoor%29_pictogram.svg/35px-Volleyball_%28indoor%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.water-polo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Water_polo_pictogram.svg/40px-Water_polo_pictogram.svg.png")no-repeat top right} أبو الطب، أمير الأطباء، الشيخ الرئيس ابن سينا (بالفارسية: ابن سینا)‏&#160; معلومات شخصية اسم الولادة الحُسَيْنَ بن عَبد الله بن الحسَنَ بن عَلْي بن سِينَا الميلاد 22 أغسطس 980 مـ / 370 هـبخارى، بلاد ما وراء النهر (أوزبكستان حاليا) الوفاة 21 يونيو 1037 مـ/427 هـمدينة همدان مكان الدفن ضريح ابن سينا&#91;1&#93;&#160; الإقامة مدينة الريبخارىجرجانيةجرجانمدينة همدان&#160; الجنسية &#160;الدولة العباسية الديانة الإسلام إسماعيلية الحياة العملية أعمال القانون في الطب، كتاب الشفاء تعلم لدى أبو سهل المسيحي&#160; التلامذة المشهورون بهمنيار&#160; المهنة عالم، شاعر، عالم فلك، طبيب، فيزيائي، فيلسوف، عالم رياضيات اللغة الأم الفارسية&#91;2&#93;&#160; اللغات العربية، &#160;والفارسية&#160; مجال العمل طب، &#160;وطب الروائح، &#160;وفلسفة، &#160;وعلم المنطق، &#160;وعلم الكلام، &#160;وشعر، &#160;ولاهوت، &#160;وعلوم الأرض، &#160;وفلسفة العلوم، &#160;وفيزياء، &#160;وعلم النفس، &#160;وعلم الفلك، &#160;وكيمياء، &#160;وعلم طبقات الأرض، &#160;وميكانيكا&#160; أعمال بارزة أب الطب الحديث، ومبدأ زخم الحركة، رائد طب الروائح. مؤلف:ابن سينا &#160;-&#160;ويكي&#160;مصدر تعديل مصدري - تعديل &#160; أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا اَلْبَلْخِي ثُمَّ اَلْبُخَارِي&#91;3&#93; اَلمعروف بِابْنِ سِينَا، عالم وطبيب مسلم اشتهر بالطب والفلسفة واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من بخارى (في أوزبكستان حالياً) من أب من مدينة بلخ (في أفغانستان حالياً) &#91;4&#93; وأم قروية. ولد سنة 370 هـ (980م) وتوفي في همدان (في إيران حاليا) سنة 427 هـ (1037م). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه الغربيون بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في العصور الوسطى. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على الفلسفة والطب. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب أبقراط وجالينوس. وأشهر أعماله كتاب القانون في الطب&#91;5&#93; الذي ظل لسبعة قرون متوالية المرجع الرئيسي في علم الطب، وبقي كتابه (القانون في الطب) العمدة في تعليم هذا الفنِّ حتى أواسط القرن السابع عشر في جامعات أوروبا &#91;6&#93; ويُعد ابن سينا أوَّل من وصف التهاب السَّحايا الأوَّليِّ وصفًا صحيحًا، ووصف أسباب اليرقان &#91;7&#93;، ووصف أعراض حصى المثانة، وانتبه إلى أثر المعالجة النفسانية في الشفاء.&#91;8&#93; وكتاب الشفاء. محتويات 1 اسمه 2 ظروفه 3 مطلع حياته 3.1 مرحلة البلوغ 3.2 حياته اللاحقة 4 الفلسفة 4.1 معارضوه 5 تعريفه للنفس 5.1 شرح التعريف 6 قصيدته العينية في النفس 7 مؤلفاته ومآثرة 7.1 في الفلسفة 7.2 في العلوم الآلية 7.3 في العلوم النظرية 7.4 في العلوم العملية 7.5 في العلوم الأصلية 7.6 في الرياضيات 7.7 في الطبيعيات وتوابعها 7.8 في الطب 7.8.1 أراجيز طبية 7.9 في الموسيقى 7.10 وفاته 8 انظر أيضًا 9 المصادر 10 وصلاتٌ خارجية اسمه عدل لم يكن ابن سينا هو الابن بل حفيد الحفيد لرجل يدعى سينا.&#91;la 1&#93; كان اسمه الرسمي باللغة العربية أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا.&#91;la 2&#93; ظروفه عدل كان إنتاج ابن سينا من الأعمال والمؤلفات بالغ الغزارة خلال حقبة ما يعرف باسم العصر الذهبي للإسلام، حيث انتشرت دراسة ترجمات النصوص اليونانية الرومانية والفارسية والهندية على نطاق واسع. وأضيفت الشروحات والتعليقات على المؤلفات والنصوص اليونانية-الرومانية (ومنها الأفلاطونية الوسطى والمحدثة والأرسطية) التي ترجمتها مدرسة الكندي، وتمت صياغتها وتطويرها كثيرًا من قبل المثقفين الإسلاميين، الذين استندوا أيضًا إلى النظم الرياضية الفارسية والهندية، وعلم الفلك، والجبر، وعلم حساب المثلثات والطب. سلالة السامانية في الجزء الشرقي من بلاد فارس، خراسان الكبرى وآسيا الوسطى وكذلك سلالة بوييد في الجزء الغربي من بلاد فارس والعراق وفرت بيئة مزدهرة للتنمية العلمية والثقافية. في عهد السامانيين، تنافس بخارى على بغداد كعاصمة ثقافية للعالم الإسلامي.&#91;la 3&#93; ازدهرت دراسة القرآن والحديث في هذا الجو العلمي. تم تطوير الفلسفة والفقه واللاهوت (الكلام) بشكل أكبر، بصورة ملحوظة من قِبل ابن سينا وخصومه. قدم الرازي والفارابي منهجية ومعرفة في الطب والفلسفة. تمكن ابن سينا من الوصول إلى المكتبات الكبيرة مثل بلخ، خوارزم، غورغان، ري، أصفهان وهمدان. تُظهر النصوص المختلفة (مثل العهد مع بهمانيار) أنه ناقش النقاط الفلسفية مع أعظم علماء العصر. يشرح أروزي سمرقندي كيف قبل أن يغادر ابن سينا خوارزم كان قد قابل البيروني (عالم مشهور وعالم فلك) وأبو نصر العراقي (عالم رياضيات مشهور) وأبو سهل المسيحي (فيلسوف محترم) وأبو الخير خمار.&#91;la 4&#93; مطلع حياته عدل عندما كان مراهقًا، شعر بانزعاج كبير من الميتافيزيقيا لأرسطو، وهو ما لم يستطع فهمه حتى قرأ تعليق الفارابي حول العمل.&#91;9&#93; لمده عام ونصف، درس الفلسفة، والتي واجهت عقبات أكبر. في مثل هذه اللحظات من البحث المُحيِّر في أعماق الليل، كان يواصل دراسته، وحتى في أحلامه، تتابعه المشكلات وتوصل إلى حل لها. ويقال إنه قرأ أربعين مرة الميتافيزيقيا لأرسطو، حتى طبعت الكلمات في ذاكرته. لكن معانيها كانت غامضة بشكل يائس، حتى وجد ذات يوم طرف الخيط من التعليق الصغير للفارابي، الذي اشتراه في مكتبة مقابل مبلغ صغير قدره ثلاثة دراهم. كان فرحًا كبيرًا بالاكتشاف، الذي تم بمساعدة عمل كان يتوقع منه المزيد من الغموض فقط، وبعدها منح الصدقات للفقراء.&#91;10&#93; التفت إلى الطب في سن 16، ولم يتعلم النظرية الطبية فحسب، بل التطبيق العملي أيضًا بحضور المرضى وذلك دون مقابل، وفقًا لروايته الخاصة، اكتشف طرقًا جديدة للعلاج.&#91;11&#93;&#91;12&#93; حقق المراهق مكانته الكاملة كطبيب مؤهل في سن 18 عامًا، &#91;13&#93; ووجد أن «الطب ليس علماً شاقاً وشائكاً، مثل الرياضيات والميتافيزيقيا، لذلك أحرز تقدماً سريعاً؛ حتى أصبح طبيباً ممتازاً وبدأ في علاج المرضى، باستخدام العلاجات المعتمدة». انتشرت شهرة الطبيب الشاب بسرعة، وعالج العديد من المرضى دون أن يطلب منهم المال. وقد تم اقتراح عدد من النظريات فيما يتعلق بمذهبه (مدرسة الفكر في الفقه الإسلامي). اعتبر المؤرخ في العصور الوسطى ظهير الدين البيهقي (المتوفى 1169) أن ابن سينا من أتباع إخوان الصفا.&#91;14&#93; من ناحية أخرى، أظهر ديميتري جوتاس مع عائشة خان وجول جانسن سنس أن ابن سينا كان حنفي سني.&#91;15&#93; ومع ذلك، أكد فقيه نور الله شوشتاري في القرن الرابع عشر وفقًا لسيد حسين نصر، أنه كان على الأرجح شيعيًا اثني عشري.&#91;16&#93; على عكس ذلك، يعتقد شرف خراساني، مستشهداً برفض الحاكم السني سلطان محمود غضانوي من قِبل ابن سينا إلى بلاطه، أن ابن سينا كان إسماعيليًا.&#91;17&#93; توجد خلافات مماثلة على خلفية عائلة ابن سينا، في حين أن بعض الكتاب اعتبروهم سنيين، لكن بعض الكتاب الأحدث اعترضوا على أنهم شيعة.&#91;15&#93; مرحلة البلوغ عدل رسم لابن سينا يصور في دقائق الحقایق، للناصر الدین الرمل في القرن الرابع عشر الميلادي. جمجمة ابن سينا ، وجدت في عام 1950 أثناء بناء الضريح الجديد كان عمل ابن سينا الأول هو تعيينه كطبيب الأمير، نوح الثاني، الذي يدين له بالشفاء من مرض خطير في عام 997 ميلادية. وكانت المكافأة الرئيسية لابن سينا لهذه الخدمة هي الوصول إلى المكتبة السامانية الملكية، والسامينيون كانوا رعاة مشهورين للعلم والعلماء. وعندما تم تدمير المكتبة بالنار بعد فترة ليست طويلة، اتهمه أعداء ابن سينا بحرقها، من أجل إخفاء مصادر معرفته إلى الأبد. وفي الوقت نفسه، ساعد والده في أعماله المالية، لكنه كان يجد دائماً وقتًا لكتابة بعض أعماله الأولى.&#91;18&#93; في الثانية والعشرين من عمره، فقد ابن سينا والده، وزالت الأسرة السامانية في ديسمبر من عام 1004 ميلادية. ويبدو أن ابن سينا رفض عروض محمود غزني، وتوجه غربًا إلى أورجينش في تركمانستان الحديثة، حيث أعطاه الوزير، الذي يعتبر صديقًا للعلماء، راتباً شهرياً صغيراً. كان الراتب ضئيلًا، لذلك تجول ابن سينا من مكان إلى آخر عبر مقاطعتي نيسابور وميرف إلى حدود خراسان، بحثًا عن فرصة لمواهبه. وكان قابوس، حاكم تباريستان الكريم، وهو نفسه شاعر وباحث، كان يتوقع ابن سينا أن يلجأ إليه، كان في ذلك التاريخ سنة 1012 ميلادية جائعًا حتى الموت على يد قواته التي ثارت. كان ابن سينا نفسه قد أصيب في هذا الوقت بمرض شديد. أخيرًا، في غورغان، بالقرب من بحر قزوين، التقى أبن سينا مع صديق له، واشترى منزلاً بالقرب من منزله الذي حاضر فيه ابن سينا حول المنطق وعلم الفلك. تم كتابة العديد من أطروحاته لهذا الراعي؛ وبدء كتاب القانون في الطب يعود أيضًا إلى فترة إقامته في هركانيا.&#91;17&#93;&#91;19&#93; استقر ابن سينا في وقت لاحق في الري، بالقرب من مدينة طهران الحديثة، مسقط رأس رزيس؛ حيث كان مجد عبد الله، ابن آخر أمير بويهي، حاكما اسميًا تحت الوصاية من والدته (السيدة خاتون). يُقال إن حوالي ثلاثين من أعمال ابن سينا الأقصر كانت في الري. ومع ذلك فقد أجبرت الخلافات المستمرة بين الوصي وابنها الثاني، شمس الدولة، الباحث على ترك المكان. بعد قضاء فترة وجيزة في قزوين، مر جنوبًا إلى حمدان حيث أسس شمس الدولة، وهو أمير بويهي آخر، إمارة لنفسه. وفي البداية، دخل ابن سينا في خدمة سيدة رفيعة المستوى؛ لكن الأمير، الذي سمع عن وصوله، استدعاه كمرافق طبي، وأرسله مع الهدايا إلى مسكنه. لقد رُقي ابن سينا إلى رتبة وزير. بعد ذلك أصدر الأمير قرارًا بنفيه من البلاد. ومع ذلك، ظل ابن سينا مختبئًا لمدة أربعين يومًا في منزل الشيخ أحمد فاضل، إلى أن أدى هجوم جديد من المرض إلى تحفيز الأمير على إعادته إلى منصبه. حتى خلال هذا الوقت المضطرب، ثابر ابن سينا على دراسته وتدريسه. في كل مساء، تم إملاء مقتطفات من أعماله العظيمة، الشريعة وساناتيو، وشرحت لتلاميذه. عند وفاة الأمير، توقف ابن سينا عن كونه أكثر من ذلك وأخفى نفسه في منزل أحد الأعيان، حيث واصل، بتكثيف شديد، تأليف أعماله.&#91;15&#93; وفي الوقت نفسه، كتب إلى أبو يعفار، محافظ مدينة أصفهان المفعمة بالحيوية، يقدم خدماته. أمير همدان الجديد، وهو يسمع بهذه المراسلات ويكتشف فيها مخبأ ابن سينا، سجنه في قلعة. استمرت الحرب بين حكام أصفهان وهمدان. في عام 1024، استولى السابق على همدان وبلداتها، وطرد المرتزقة الطاجيك. عندما مرت العاصفة، عاد ابن سينا مع الأمير إلى حمدان، واستمر في عمله الأدبي. في وقت لاحق، ومع ذلك، برفقة شقيقه، وهو تلميذ مفضل، واثنين من العبيد، هرب ابن سينا من المدينة مرتدياً ثوبًا صوفيًا. بعد رحلة محفوفة بالمخاطر، وصلوا إلى أصفهان، وتلقوا ترحيباً حاراً من الأمير.&#91;15&#93; حياته اللاحقة عدل السنوات العشر أو الإثني عشر المتبقية من حياة ابن سينا أمضاها في خدمة حاكم الكاكويد محمد بن رستم دوشمانزيار (المعروف أيضًا باسم علاء الدولة)، الذي رافقه كطبيب ومستشار أدبي وعلمي عام، حتى في حملاته العديدة.&#91;15&#93; خلال هذه السنوات بدأ يدرس المسائل الأدبية وعلم اللغة، وأكبَّ عليها. وبعد ذلك أصيب بمغص شديد، أصابه أثناء مسيرة الجيش إلى همذان، أخضع نفسه لعلاجات عنيفة لدرجة أن ابن سينا كان بالكاد يقف، وبصعوبة وصل إلى همذان، حيث وجد أن المرض يتقدم، فأوقف الاستمرار بالحمية، واستسلم لمصيره.&#91;15&#93; الفلسفة عدل كتب ابن سينا على نطاق واسع عن الفلسفة الإسلامية المبكرة، لا سيما في موضوعات المنطق، والأخلاق، والميتافيزيقيا، بما في ذلك الأطروحات المسماة المنطق والميتافيزيقيا. معظم أعماله كانت مكتوبة باللغة العربية - التي كانت لغة العلم في الشرق الأوسط - وبعضها باللغة الفارسية. من الأهمية اللغوية حتى يومنا هذا بعض الكتب التي كتبها بلغة فارسيّة تقريبًا (لا سيما دانيشنامه - علاء، فلسفة علاء الدولة). غالباً ما تنتقد تعليقات ابن سينا على أرسطو الفيلسوف، لتشجيع نقاش حي بروح الاجتهاد.&#91;بحاجة لمصدر&#93; أصبح مخطط ابن سينا للأفلاطونية لـ «الانبثاق» أساسيًا في الكلام (مدرسة الخطاب اللاهوتي) في القرن الثاني عشر.&#91;la 5&#93; أصبح كتابه للشفاء متاحًا في أوروبا بترجمة لاتينية جزئية بعد حوالي خمسين عامًا من كتابته، تحت عنوان Sufficia، وقد حدد بعض المؤلفين «علم الطيور اللاتينية» بأنه مزدهر لبعض الوقت، موازٍ لطبقة الشهية اللاتينية الأكثر تأثيراً المراسيم الباريسية لعام 1210 و1215.&#91;la 6&#93; أثر علم النفس لدى ابن سينا ونظرية المعرفة على ويليام أوفيرن، أسقف باريس وألبرتوس ماغنوس، بينما أثرت الميتافيزيقيا في فكر توماس أكويناس.&#91;la 7&#93; معارضوه عدل كان ابن سينا عالماً عارفاً وخاض بالمسائل الجوهرية للمجتمع الإسلامي، هذا التيار الذي بدأ يترسخ بعد أربعة قرون من بداية الإسلام، فعلى سبيل المثال نوقشت أفكار ابن سينا من قِبل الغزالي في كتابه المنقذ من الضلال، وكرر نفس الدلائل ابن كثير في كتابه البداية والنهاية.&#91;20&#93; وكذلك ابن العماد الحنبلي في شذرات الذهب &#91;21&#93; الذي قال&#160;: إنّ كتابه الشفاء اشتمل على فلسفة لا ينشرح لها قلب متدين. أما ابن تيمية الذي ذهب بعيداً في أفكاره فقد أكد أنه كان من الإسماعيلية، وهي عنده تهمة. وقال فيه ابن القيم في نونيته: .mw-parser-output .abyat-wrapper{display:grid;grid-template-columns:1fr 1fr 1fr 1fr;text-align:justify;text-align-last:justify;margin:auto}.mw-parser-output .abyat-wrapper.mashtoor{grid-template-columns:1fr;padding-left:0}.mw-parser-output .abyat-wrapper.free{grid-template-columns:1fr;padding-left:0;text-align:right;text-align-last:right}.mw-parser-output .abyat-single_bayt{grid-column:2/4;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em}.mw-parser-output .abyat-wrapper>div{white-space:nowrap;break-inside:avoid;page-break-inside:avoid}.mw-parser-output .abyat-sdr{grid-column:1/3;padding-left:1em}.mw-parser-output .abyat-ajz{grid-column:3/5;padding-right:1em}.mw-parser-output .abyat-wrapper.abyat-shaterbyshater{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-single_bayt{grid-column:unset;padding-left:2.5em;padding-right:2.5em}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-sdr{grid-column:unset;padding-left:5em}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-ajz{grid-column:unset;padding-right:5em}@media screen and (max-width:600px){.mw-parser-output .abyat-wrapper{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .abyat-single_bayt{grid-column:unset;padding-left:2.5em;padding-right:2.5em}.mw-parser-output .abyat-sdr{grid-column:unset;padding-left:5em}.mw-parser-output .abyat-ajz{grid-column:unset;padding-right:5em}}وقضى بأنَّ الله يجعل خلقهعدماً ويقلبه وجـوداً ثـانيالعرش والكرسـي والأرواح والأملاكُ والأفـلاكُ والقمـرانِوالأرض والبحر المحيط وسائر الأشياءالأكوانِ من عرض ومن جثمانِكلٌّ سيفنيـه الفنـاءُ المحـض لايبقـى له أثــر كظـلٍّ فانِويعيـد ذا المعـدوم أيضاً ثانياًمحض الوجـود إعادة بزمانِهـذا المعـاد وذلك المبدأ لدىجَهم وقـد نسبـوه للقرآنِهـذا الذي قاد ابن سينا والألىقالـوا مقالتَـةُ إلى الكفرانِ تعريفه للنفس عدل .mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:#f8f9fa;border:1px solid #C0C0C0;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}جزء من سلسلة مقالات حولابن سينا المؤلفات كتاب الشفاء القانون في الطب النجاة الفكر سيناوية &#160; برهان الصديقين برهان الرجل الطائر نقد ابن سينا تلاميذ الجوزجاني بهمنيار ابن أبي صادق الإيلاقي الثأثير ضريح ابن سينا فوهة بركانية جامعة بو علي سينا مشفى ابن سينا كتاب الطبيب فيلم الطبيب مؤسسة ابن سينا الثقافية والعلمية &#160;بوابة&#32;فكر إسلامي.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}عنت أهمية ابن سينا الفلسفية تكمن في نظريته في النفس وأفكاره في فلسفة النفس، مقدمات ابن سينا في النفس هي مقدمات أرسطية. تعريف ابن سينا للنفس: النفس كمال أول لجسم طبيعي آلي ذي حياة بالقوة أي من جهة ما يتولد (وهذا مبدأ القوة المولدة) ويربو (وهذا مبدأ القوة المنمية) ويتغذى (وهذا مبدأ القوة الغاذية) وذلك كله ما يسميه بالنفس النباتية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الجزئيات ويتحرك بالإرادة وهذا ما يسميه بالنفس الحيوانية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الكليات ويعقل بالاختيار الفكري وهذا ما يسميه النفس الإنسانية. شرح التعريف عدل ونعني في التعريف السابق أن النفس عند ابن سينا 3 نباتية/حيوانية/إنسانية. كمال أول: تعني مبدأ أول ذي حياة بالقوة: يعني لدينا جسم مستعد وطبيعي لتقبل الحياة مبادئ النفس النباتية: تنمو وتتوالد وتتغذى ولا يفعل النبات أكثر من ذلك. مبادئ النفس الحيوانية: تدرك الجزئيات (مثلا يدرك أفعى أمامه/ إنسان أمامه) يتحرك بالإرادة أي فيه إرادة توجهه (مثلا الأسد بإرادته ممكن أن يقفز على إنسان ويبتلعه). مبادئ النفس الإنسانية: تدرك الكليات، اختيار فكري أي الحرية الفكرية التي نتوجه لها للاختيار من بين بدائل مختلفة. تصور ابن سينا لأصل النفس: من أين جاءت ؟ علاقة النفس بالبدن. مصير النفس. المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من 4 أقسام لدى قراءتها تتضح الإجابة على الثلاث أسئلة السابقة. البراهين على وجود النفس عند ابن سينا: برهن ابن سينا على وجود النفس عن طريق: 1- البرهان الطبيعي&#160;: ويعتمد هذا البرهان على مبدأ الحركة والتي هي نوعان: حركة قسرية: ناتجة عن دفعة خارجية تصيب جسما فتحركه حركة لاقسرية: وهذا ما عناها ابن سينا وهي أنواع: منها ما يحدث على مقتضى الطبيعة كسقوط حجر من الأعلى إلى الأسفل منها ما يحدث ضد مقتضى الطبيعة وهنا يكمن «البرهان» كالإنسان الذي يمشي على وجه الأرض مع أن ثقل جسمه يدعو إلى السكون، هذه الحركة المضادة للطبيعة ولقوانينها تستلزم محركا خاصا زائدا على عناصر الجسم المتحرك ألا وهي (النفس) 2- البرهان النفسي: ويقوم هذا البرهان على الأفعال الوجدانية والإدراك، فالإنسان يمتاز عن الحيوان بأنه يتعجب ويضحك ويبكي، كما أنه من أهم خواصه: الكلام واستعمال الرموز والإشارات وإدراك المعاني المجردة واستخراج المجهول من المعلوم. هذه الأفعال والأحوال هي مما يختص به الإنسان، وهي ليست راجعة للبدن، بل هي قوة مستقلة كما قال ابن سينا شيء آخر لك ان تسميه النفس. وهذا الجوهر الذي يتصرف في أجزاء بدنك هو فيك واحد وهو أنت بالتدقيق.. قصيدته العينية في النفس عدل والتي يقول أول أبياتها: هبطت إليك من المحل الأرفعورقاء ذات تعزز وتمنع.محجوبة عن كل مقلة عارف، وهي التي سفرت ولم تتبرقع.وصلت على كره إليك، وربماكرهت فراقك، وهي ذات تفجع.أنفت وما أنست، فلما واصلتألفت مجاورة الخراب البلقع. المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من4 أقسام. يشير ابن سينا في قسمها الأول من أين جاءت النفس ويقول أنها جاءت من محل أرفع أي من فوق وأتت رغما عنها وكارهة لذلك، ثم تتصل بالبدن وهي كارهه لكنها بعد ذلك تألف وجودها بالبدن، وتألف البدن لأنها نسيت عهودها السابقة كما يقول في قصيدته، إذن فهو يقول هبطت النفس من مكان رفيع، كرهت وأنفت البدن، ثم ألفته واستأنسته، ثم رجعت من حيث أتت وانتهت رحلتها والآن في القسم الأخير من القصيدة يبدأ ابن سينا يتساءل لماذا؟ فيجيب أنها هبطت لحكمة إلهية، هبطت لا تعلم شيء لتعود عالمة بكل حقيقة ولكنها لم تعش في هذا الزمن إلا فترة. مؤلفاته ومآثرة عدل في الفلسفة عدل أقدم نسخة لـ ابن سينا الصفحة الثانية من "قانون في الطب" من عام 1030 ميلادية. الإشارات والتنبيهات&#160;: في كتابه كتاب الإشارات الذي ذهب فيه مذهب أرسطو وقربه قليلاً إلى الأديان، فهو مؤسس الاتجاه الفلسفي الذي تحدى العقيدة وفكرة النبوة والرسالة في الإسلام&#91;22&#93; وكان يقول بقدم العالم وإنكار المعاد ونفي علم الله وقدرته وخلقه العالم وبعثه من في القبور. وذهب ابن سينا مذهب الفلاسفة من أمثال الفارابي أبي نصر التركي الفيلسوف، وكان الفارابي يقول بالمعاد الروحاني لا الجثماني، ويخصص بالمعاد الأرواح العالمة لا الجاهلة، وله مذاهب في ذلك يخالف المسلمين والفلاسفة من سلفه الأقدمين، وأعاد تلك الفكرة ابن سينا ونصره. لا شك أن صحبته لفلاسفة الباطنية (أبو عبد الله النائلي الذي علمه بصغره) قد أثرت في تفكير ابن سينا، وهيأته للدور الذي لعبه في تنشيط تيار الفلسفة واتخاذها موقف التحدي للعقيدة الإسلامية، ومثال على ذلك «نظرية المعرفة» والتي ساوى فيها الفلاسفة مع الأنبياء، وقد خص الفلاسفة بميزة أخرى وهي أن الفلاسفة استمروا في رسالتهم وارتقاء معارفهم في الوقت الذي ختمت النبوة بمحمد. وكان اتباعه يدعون بـ «الألى» وقالوا مقالته ومن أشهرهم النصير الطوسي واسمه محمد بن عبد الله ويقال له الخواجا نصير الدين، الذي انتصر لمذهب ابن سينا والذب عنه وشرح إشاراته وكان يسميها «قرآن الخاصة»، ويسمي كتاب الله «قرآن العامة»، ورد على الشهرستاني في مصارعته ابن سينا بكتاب سماه مصارعة المصارع. كتاب الشفاء وهو في أربعة أقسام، المنطق، الرياضي، الطبيعي، الإلهي يعتبر موسوعة كبرى في العلوم الطبيعية وما بعد الطبيعة اشتهرت في القرن العاشر الميلادي. أراد ابن سينا أن يغطي به كل ما شملته علوم ما بعد الطبيعة في ذلك الوقت. ويبين ابن سينا الغرض من هذا الكتاب فيقول: «فإن غرضنا في هذا الكتاب الذي نرجو أن يمهلنا الزمان إلى ختمه، ويصحبنا التوفيق من الله في نظمه، أن نودعه لباب ما تحققناه من الأصول في العلوم الفلسفية المنسوبة إلى الأقدمين... وتحريت أن أودعه أكثر الصناعة، وأن أشير في كل موضع إلى موقع الشبهة وأحلها لإيضاح الحقيقة بقدر الطاقة. واجتهدت في اختصار الألفاظ جدا ومجانبة التكرار أصلا إلا ما يقع خطأ أو سهوا. ولا يوجد في كتب القدماء شيء يعتد به إلا وقد ضمناه كتابنا هذا، وقد أضفت إلى ذلك ما أدركته بفكري وحصلته بنظري وخصوصا في علم الطبيعة وما بعدها» النجاة في المنطق والإلهيات يتطرق ابن سينا في كتابه هذا إلى علم المنطق والطبيعيات، ثم الهندسة والحساب، فبعضا من علم الفلك، ليختمه بالعلم الإلهي وسبل النجاة في الحياتين الدنيا والآخرة. قد أورد في مقدمته «أن طائفة من الإخوان الذين لهم حرص على اقتباس المعارف الحكمية سألوه أن يجمع لهم كتاباً يشتمل على ما لا بد من معرفته لمن يؤثر أن يتميز عن العامة وينحاز إلى الخاصة ويكون له بالأصول الحكمية إحاطة وسألوه أن يبدأ فيه بإفادة الأصول من علم المنطق ثم يتلوها بمثلها من علم الطبيعيات ثم يورد من علمي الهندسة والحساب ما لا بد منه لمعرفة القدر الذي يقرن بالبراهين على الرياضيات ويورد بعده من علم الهيئة ما يعرف به حال الحركات والأجرام والأبعاد والمدارات والأطوال والعروض دون الأصول التي يحتاج إليها في التقاويم وما تشتمل عليه الزيجات مثل أحوال المطالع والزوايا وتقويم المسير بحسب التاريخ إلى غير ذلك وأن يختم الرياضيات بعلم الموسيقى ثم يورد العلم الآلهي على أن يبين وجهه ويوجزه ويذكر فيه حال المعاد وحال الأخلاق والأفعال النافعة فيه لدرك النجاة من الغرق في بحر الضلالات فأسعفهم بذلك وصنف الكتاب على نحو ملتمسهم، فبدأ بإيراد الكفاية من صناعة المنطق لأنه الآلة العاصمة للذهن عن الخطأ فيما نتصوره ونصدق به والموصلة إلى الاعتقاد الحق بإعطاء أسبابه ونهج سبله». صورة ابن سينا على عملة الساماني الطاجيكي. في العلوم الآلية عدل تشتمل على كتب المنطق، وما يلحق بها من كتب اللغة والشعر والعلوم والطب، ومن آثاره اللغوية. في العلوم النظرية عدل تشتمل على كتب العلم الكلّي، والعلم الإلهي، والعلم الرياضي، والطب النفسي. في العلوم العملية عدل وتشتمل على كتب الأخلاق، وتدبير المنزل، وتدبير المدينة، والتشريع، ومنها كتاب السياسة لابن سينا.&#91;23&#93; في العلوم الأصلية عدل طبيب يُعِد جرعة، رسم توضيحي من مخطوطة (مؤرخة عام 1224، ربما من بغداد) متحف المتروبوليتان للفنون فالطب عنده من توابع العلم الطبيعي، والموسيقى وعلم الهيئة من فروع العلم الرياضي. أشهر كتب ابن سينا الطبية كتاب القانون في الطب الذي ترجم وطبع عدّة مرات: والذي ظل يُدرس في جامعات أوروبا حتى أواخر القرن التاسع عشر. ومن كتبه الطبية أيضاً كتاب الأدوية القلبية، وكتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية، وكتاب القولنج، ورسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب، ورسالة في تشريح القانون (كتاب)، ورسالة في الفصد، ورسالة في الأغذية والأدوية. ولإبن سينا أراجيز طبية كثيرة منها: أرجوزة في التشريح، وأرجوزة المجربات في الطب والألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت. ولإبن سينا كتاب نفيس في الطب هو «القانون»، جمع فيه ما عرفه الطب القديم وما ابتكره هو من نظريات واكتشفه من أمراض، وقد جمع فيه أكثر من سبعمائة وستين عقارا مع أسماء النباتات التي يستحضر منها العقار. بحث ابن سينا في أمراض شتى أهمها السكتة الدماغية، التهاب السحايا والشلل العضوي، والشلل الناجم عن إصابة مركز في الدماغ، وعدوى السل الرئوي، وانتقال الأمراض التناسلية، والشذوذ في تصرفات الإنسان والجهاز الهضمي. وميز مغص الكلى من مغص المثانة وكيفية استخراج الحصاة منهما كما ميز التهاب البلورة (غشاء الرئة) والتهاب السحايا الحاد من التهاب السحايا الثانوي. في الرياضيات عدل مختصر اقليدس مختصر المجسطي مختصر علم الهيئة مختصر الارتماطيقي الزاوية بيان علّة قيام الأرض في وسط السماء، طبعت في مجموع (جامع البدائع)، في القاهرة سنة 1917 في الطبيعيات وتوابعها عدل رسالة في إبطال أحكام النجوم رسالة في الأجرام العلوية وأسباب البرق والرعد رسالة في الفضاء رسالة في النبات والحيوان قانون الحركة الأول «الجسم الساكن يبقى ساكنا والجسم المتحرك يبقى متحركا مالم تؤثر عليه قوة خارجية» والذي نسبه لنفسه إسحاق نيوتن.&#91;24&#93; في الطب عدل القانون في الطب الصفحة الأولى من أولى مقالات كتاب القانون في الطب لـ ابن سينا، من مخطوط يعود ربما للقرن الخامس عشر. في لفتة إنسانية فإن ابن سينا لما نبغ في الطب قام بعلاج المرضى تأديا وبالمجَان، لا تكسُبا أو لجمع المال ؛ وذلك حبًا للخير والاستفادة بالعلم، وقد حصل على فرصة عظيمة عندما نجح في علاج الأمير نوح بن منصور وهو في السابعة عشرة من عمره، ذلك الأمر الذي عجز عنه مشاهير الأطباء، فنال بذلك شهرة عظيمة، كما جعل أمراء هذا البيت يُنعِمون عليه، ويفتحون له دور كتبهم؛ ليعبَّ منها علمًا غزيرًا لم يتوفر ولم يتحصَّل لغيره، وعمره لم يأتِ بعدُ الثامنة عشرة.&#91;25&#93; استطاع الشيخ الرئيس ابن سينا - بفضل ما منَّ به الله عليه من العقل والعلم وسعة الاطّلاع والولع الشديد بالمعرفة - أن يُقدم للإنسانية أعظم الخدمات والاكتشافات والابتكارات التي فاقت عصرها بالقياس إلى إمكانات ذلك العصر ومدى ما وصلت العلوم فيه آنذاك، وبالأخصِّ في جانب الطب؛ فإليه يرجع الفضل في اكتشاف العديد من الأمراض التي ما زالت منتشرة حتى الآن ؛ إذ إنه أول من كشف عن طفيلة (الإنكلستوما)، وسماها في كتابه (القانون في الطب) في الفصل الخامس الخاص بالديدان المعوية&#160;: الدودة المستديرة، ووصفها بالتفصيل لأول مرة، وتحدَّث عن أعراض المرض الذي تُسببه.&#91;26&#93; وعن هذا الفتح الكبير كتب الأستاذ الدكتور محمد خليل عبد الخالق مقالاً في مجلة الرسالة، جاء فيه: «... قد كان لي الشرف في عام (1921 م) أن قمت بفحص ما جاء في كتاب القانون في الطب، وتبيَّن لي أن الدودة المستديرة التي ذكرها ابن سينا هي ما نسميه الآن بالإنكلستوما، وقد أعاد (دوبيني) اكتشافها بإيطاليا عام (1838 م)، أي بعد اكتشاف ابن سينا لها بتسعمائة سنة تقريبًا، ولقد أخذ جميع المؤلفين في علم الطفيليات بهذا الرأي في المؤلفات الحديثة، كما أخذت به مؤسسة (روكلفر) الأمريكية التي تعني بجمع كل ما كُتِب عن هذا المرض... ولذلك كتبتُ هذا ليطلع عليه الناس، ويُضيفوا إلى اكتشافات ابن سينا العديدة هذا الاكتشاف العظيم لمرض هو أكثر الأمراض انتشارًا في العالم الآن».&#91;27&#93; ثم إنه تطرَّق إلى بعض أنواع الديدان الطفيلية التي تعيش بعيدًا عن القناة الهضمية؛ مثل: ديدان العين، التي تُفَضِّل منطقة العين، وديدان الفلاريا المسبِّبَة لداء الفيل، فتراه يقول عن الأخير: «هو زيادة في القدم وسائر الرِّجْل على نحو ما يعرض في عروض الدوالي فيغلظ القدم ويكثفه».&#91;18&#93; كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.&#91;28&#93; وكان ابن سينا صاحب الفضل في علاج القناة الدمعية بإدخال مسبار معقَّم فيها! وابن سينا هو الذي أوصى بتغليف الحبوب التي يتعاطاها المريض، وكشف في دقَّة بالغة عن أعراض حصاة المثانة السريرية، بعد أن أشار إلى اختلافها عن أعراض الحصاة الكُلوية، يقول الدكتور خير الله في كتابه الطب العربي&#160;: «ويصعب علينا في هذا العصر أن نُضيف شيئًا جديدًا إلى وصف ابن سينا لأعراض حصى المثانة السريرية».&#91;29&#93; كما كان لابن سينا باع كبير في مجال الأمراض التناسلية ؛ فوصف بدقَّة بعض أمراض النساء؛ مثل: الانسداد المهبلي، والإسقاط، والأورام الليفية. وتحدَّث عن الأمراض التي يمكن أن تُصيب النفساء؛ مثل: النزيف، واحتباس الدم، وما قد يسبِّبه من أورام وحميات حادَّة، وأشار إلى أن تَعَفُّن الرحم قد ينشأ من عُسر الوِلادة أو موت الجنين، وهو ما لم يكن معروفًا من قبلُ. كما تعرَّض -أيضًا- للذكورة والأنوثة في الجنين، وعزاها إلى الرجل دون المرأة، وهو الأمر الذي أكَّده مؤخَّرًا العلم الحديث.&#91;30&#93; نسخة عربية من كتاب "القانون في الطب" كما كشف ابن سينا -لأوَّل مرَّة أيضًا- طرق العدوى لبعض الأمراض المعدية كالجدري والحصبة، وذكر أنها تنتقل عن طريق بعض الكائنات الحية الدقيقة في الماء والجو، وقال: «إن الماء يحتوي على حيوانات صغيرة جدًا لا تُرى بالعين المجرَّدة، وهي التي تسبِّب بعض الأمراض».&#91;31&#93; وهو ما أكَده (فان ليوتهوك) في القرن الثامن عشر والعلماء المتأخرُون من بعده، بعد اختراع المجهر. ويُظهر ابن سينا براعة كبيرة ومقدرة فائقة في علم الجراحة؛ فقد ذكر عدَّة طرق لإيقاف النزيف؛ سواء بالربط، أو إدخال الفتائل، أو بالكي بالنار، أو بدواء كاوٍ، أو بضغط اللحم فوق العرق. كما تحدَّث عن كيفية التعامل مع السِّهام واستخراجها من الجروح، وحذَّر المعالجين من إصابة الشرايين أو الأعصاب عند إخراج السهام من الجروح، كما نبَّه إلى ضرورة أن يكون المعالج على معرفة تامَّة بالتشريح.&#91;32&#93; وقد تُرجمت كتب ابن سينا في الطب إلى اللاتينية ومعظم لغات العالم، وظلَّت حوالي ستة قرون المرجع العالمي في الطب، واستُخدمت كأساس للتعليم في جامعات فرنسا وإيطاليا جميعًا، وظلَّت تدرس في جامعة مونبلييه حتى أوائل القرن التاسع عشر.&#91;33&#93; كتاب القانون في الطب الذي ترجم وطبع عدّة مرات والذي ظل يُدرس في جامعات أوروبا حتى أواخر القرن التاسع عشر كتاب الأدوية القلبية كتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية كتاب القولنج رسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب رسالة في تشريح الأعضاء رسالة في الفصد رسالة في الأغذية والأدوية أراجيز طبية عدل آلة موسيقية يٌنسب اختراعها لـ ابن سينا أرجوزة في التشريح أرجوزة المجربات في الطب الألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت لإبن سينا باع في الشعر العربي وله ديوان منشور في الموسيقى عدل مقالة جوامع علم الموسيقى مقالة في الموسيقى ومقالات أخرى وفاته عدل ضريح ابن سينا في همدان، إيران صورة داخلية من الضريح تظهر قبر ابن سينا في همدان، إيران صورة خارجية تظهر قبر ابن سينا في همدان، إيران (أصاب جسده المرض واعتلّ، حتى قيل إنه كان يمرض أسبوعاً ويشفى أسبوعاً، وأكثر من تناول الأدوية، ولكنّ مرضه اشتدّ، وعلم أنه لا فائدة من العلاج، فأهمل نفسه وقال: «إن المدبر الذي في بدئ عجز عن تدبير بدني، فلا تنفعنّ المعالجة»، واغتسل وتاب، وتصدق بما لديه من مال للفقراء، وأعتق غلمانه طلباً للمغفرة. وبدأ بختم القرآن كل ثلاثة أيام).&#91;34&#93; توفي في يونيو 1037 ميلادية، الموافق لشهر رمضان المبارك، في سن الثامنة والخمسين من عمره، ودفن في همدان إيران. لما توفي كان يُعد أحد عباقرة الفلسفة في الإسلام، وفي الطب وضع مصاف جالينوس حيث أطلق عليه لقب «جالينوس الإسلام»، وبسبب شهرته الواسعة فقد تسابق للاحتفال بذكره عدة شعوب، والأتراك هم أول من احتفلوا بذكراه، عندما أقاموا عام 1937 مهرجاناً ضخماً بمناسبة مرور تسعمائة سنة على وفاته، ثم حذا حذوهم العرب والفرس حيث أقيم مهرجان للاحتفال به في كل من بغداد عام 1952 وفي طهران 1954، وفي عام 1978 دعت منظمة اليونسكو كل أعضائها للمشاركة في احتفال احياء ذكرى مرور ألف عام على ولادة ابن سينا وذلك اعترافاً بمساهماته في مجالي الطب والفلسفة، وبالفعل فقد استجاب كل أعضاء المنظمة وشاركوا في الاحتفال الذي أقيم عام 1980 في دمشق. ألف ابن سينا 276 مؤلفا، كلها كتبت باللغة العربية باستثناء بضع مؤلفات صغيرة كتبها بلغته الأم الفارسية. إلا أنه وللأسف فقد فقدت أكثر هذه المؤلفات ولم تصل إلينا. ويوجد حاليا 68 مؤلفا منتشرا بين مكتبات الشرق والغرب. انظر أيضًا عدل القانون في الطب الطب والصيدلة في العصر العباسي كتاب لورش للعقاقير محمد إبراهيم مصطفى الإشارات والتنبيهات الرجل المعلق المصادر عدل المصادر العربية .mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal;overflow-y:auto;max-height:300px}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}@media print{.mw-parser-output .reflist{overflow-y:visible!important;max-height:none!important}} ^ .mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-free a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-limited a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-registration a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-subscription a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")left 0.1em center/12px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#2C882D;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}} https://iranarchpedia.ir/entry/17118. {{استشهاد ويب}}: &#124;url= بحاجة لعنوان (مساعدة) والوسيط &#124;title= غير موجود أو فارغ (من ويكي بيانات) (مساعدة) ^ https://althikr.edu.sa/ShareEduPanelAr2A.asp?GoToLink=&amp;GoToLinkP=. {{استشهاد ويب}}: &#124;url= بحاجة لعنوان (مساعدة) والوسيط &#124;title= غير موجود أو فارغ (من ويكي بيانات) (مساعدة) ^ "فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي|نداء الإيمان". www.al-eman.com. مؤرشف من الأصل في 2020-06-08. اطلع عليه بتاريخ 2020-06-08. ^ الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011 ^ "كتاب القانون في الطب - المكتبة الشاملة". المكتبة الشاملة. مؤرشف من الأصل في 2017-08-17. اطلع عليه بتاريخ 2020-04-12. ^ انظر: شوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511. ^ اليرقان: حالة مرضية تمنع الصفراء من بلوغ المِعَى بسهولة، فتختلط بالدم فتصفر بسبب ذلك الأنسجة. انظر: الزبيدي: تاج العروس، باب القاف فصل الهمزة مع الراء 25/8، والمعجم الوسيط ص1064. ^ ابن خلكان: وفيات الأعيان 1/152، وشوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511. ^ Corbin، Henry (1993) [First published French 1964)]. History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard. London: Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies. ص.&#160;167–175. ISBN:978-0-7103-0416-2. OCLC:22109949. ^ Khorasani, Sharaf Addin Sharaf, Islamic Great Encyclopedia.p1.1367 solar ^ Khorasani Sharaf, Islamic Great Encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar ^ Jorge J.E. Gracia and Timothy B. Noone (2003), A Companion to Philosophy in the Middle Ages, p. 196, Blackwell Publishing, (ردمك 0-631-21673-1). ^ "The Canon of Medicine (work by Avicenna)". موسوعة بريتانيكا. 2008. مؤرشف من الأصل في 2008-05-28. اطلع عليه بتاريخ 2008-06-11. ^ Sharaf Khorasani, Islamic Great encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar ^ أ ب ت ث ج ح &#160;واحدة أو أكثر من الجمل السابقة&#160;تتضمن نصاً من منشور أصبح الآن في الملكية العامة:&#160;Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Avicenna". Encyclopædia Britannica (بالإنجليزية) (11th&#160;ed.). Cambridge University Press. Vol.&#160;3. pp.&#160;62–63. ^ "The Canon of Medicine (work by Avicenna)". موسوعة بريتانيكا. 2008. مؤرشف من الأصل في 2008-05-28. اطلع عليه بتاريخ 2008-06-11. ^ أ ب Janssens، Jules L. (1991). An annotated bibliography on Ibn Sînâ (1970–1989): including Arabic and Persian publications and Turkish and Russian references. Leuven University Press. ص.&#160;89–90. ISBN:978-90-6186-476-9. excerpt: "...&#160;[Dimitri Gutas's Avicenna's maḏhab convincingly demonstrates that I.S. was a sunnî-Ḥanafî."[1] ^ أ ب ابن سينا: القانون في الطب 4/428. ^ Aisha Khan (2006). Avicenna (Ibn Sina): Muslim physician and philosopher of the eleventh century. The Rosen Publishing Group. ص.&#160;38. ISBN:978-1-4042-0509-3. مؤرشف من الأصل في 2019-12-16. ^ في البداية والنهاية (12/43) ^ كتاب&#160;: شذرات الذهب، (3/237) ^ عيسى الحسن. تاريخ العرب من الحروب الصليبية إلى نهاية الدولة العثمانية/فصل الأحوال العربية قبيل الحروب الصليبية. الطبعة الأولى 2008. الأهلية للنشر والتوزيع عمان الأردن ^ "كتاب السياسة لابن سينا - المكتبة الشاملة". المكتبة الشاملة. مؤرشف من الأصل في 2020-04-12. اطلع عليه بتاريخ 2020-04-12. ^ قوانين الحركة والجاذبية اكتشاف نيوتن أم المسلمين بقلم د. راغب السرجاني | موقع قصة الإسلام - إشراف د/ راغب السرجاني نسخة محفوظة 30 أكتوبر 2016 على موقع واي باك مشين. ^ انظر: ابن أبي أصيبعة: طبقات الأطباء 3/74،75، وابن خلكان: وفيات الأعيان 2/158. ^ انظر: ابن سينا: القانون في الطب 4/186 وما بعدها. ^ أحمد فؤاد باشا: التراث العلمي للحضارة الإسلامية ومكانته في تاريخ العلم والحضارة ص180-181. ^ انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133. ^ المصدر السابق ص134. ^ راجع في ذلك: ابن سينا: القانون 2/586. ^ علي بن عبد الله الدفاع: رواد علم الطب في الحضارة الإسلامية ص298. ^ انظر: محمود الحاج قاسم: الطب عند العرب والمسلمين ص118. ^ جوستاف لوبون: حضارة العرب ص490. ^ وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان لابن خلكان المجلد الثاني صفحة 157-162 دار صادر بيروت المصادر الأجنبية ^ Van Gelder، Geert Jan، المحرر (2013)، "Introduction"، Classical Arabic Literature، Library of Arabic Literature، New York: New York University Press، ص.&#160;xxii، ISBN:978-0-8147-7120-4، مؤرشف من الأصل في 2019-12-08 "نسخة مؤرشفة". مؤرشف من الأصل في 2018-11-06. اطلع عليه بتاريخ 2020-05-30.{{استشهاد ويب}}: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (link) ^ Byrne، Joseph Patrick (2012)، "Avicenna"، Encyclopedia of the Black Death, Vol. I، سانتا باربارا: ABC-CLIO، ISBN:978-1-59884-253-1، مؤرشف من الأصل في 2018-10-03. "نسخة مؤرشفة". مؤرشف من الأصل في 2018-11-06. اطلع عليه بتاريخ 2020-05-30.{{استشهاد ويب}}: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (link) ^ "Major periods of Muslim education and learning". Encyclopædia Britannica Online. 2007. مؤرشف من الأصل في 2007-12-12. اطلع عليه بتاريخ 2007-12-16. ^ Afary، Janet (2007). "Iran". Encyclopædia Britannica Online. مؤرشف من الأصل في 2013-08-13. اطلع عليه بتاريخ 2007-12-16. ^ Nahyan A.G. Fancy (2006), pp.&#160;80–81, "Pulmonary Transit and Bodily Resurrection: The Interaction of Medicine, Philosophy and Religion in the Works of Ibn al-Nafīs (d. 1288)", Electronic Theses and Dissertations, University of Notre Dame &#91;بحاجة لرقم الصفحة&#93; "نسخة مؤرشفة". مؤرشف من الأصل في 2015-04-04. اطلع عليه بتاريخ 2019-08-03. ^ c.f. e.g. Henry Corbin, History of Islamic Philosophy, Routledge, 2014, p. 174. Henry Corbin, Avicenna and the Visionary Recital, Princeton University Press, 2014, p. 103. نسخة محفوظة 15 ديسمبر 2018 على موقع واي باك مشين. ^ "The Internet Encyclopedia of Philosophy, Avicenna (Ibn Sina) (c. 980–1037)". Iep.utm.edu. 6 يناير 2006. مؤرشف من الأصل في 2009-04-06. اطلع عليه بتاريخ 2010-01-19. وصلاتٌ خارجية عدل ابن سينا في المشاريع الشقيقة: صور وملفات صوتية من كومنز. نصوص مصدرية من ويكي مصدر. اقتباسات من ويكي الاقتباس. ابن سينا على موقع Encyclopædia Britannica Online (الإنجليزية) ابن سينا على موقع NNDB people (الإنجليزية) موقع الشيخ الرئيس أبو علي ابن سينا (سلسلة وصلات لكتب ابن سينا مفرغة إلكترونياً) عنتفلسفة القرون الوسطى أوغسطينوس بوثيوس الكندي إريوجنا الرازي الجاحظ الفارابي ابن باجة ابن مسرة العامري ابن مسكويه إخوان الصفا &#160;ابن الهيثم أبو الريحان البيروني ابن سينا ابن حزم روسيلنيوس أنسلم كانتربري أبو حامد الغزالي برنارد من شارتريس عين القضاة الهمداني ابن باجة هيو من سانت فيكتور [الإنجليزية] جيلبرت دي لا بوريه [الإنجليزية] أبيلار جرسونيدس ابن ملكا ريتشارد من سانت فيكتور [الإنجليزية] ابن طفيل موسى بن ميمون ألكسندر من هيلز ابن رشد ابن سبعين آلان دي ليل شهاب الدين السهروردي عبد اللطيف بن يوسف البغدادي محي الدين بن عربي روبرت جروسيتيست ألبيرتوس ماغنوس أثير الدين الأبهري نصير الدين الطوسي أبو عبد الله القزويني روجر باكون بونافنتورا توما الأكويني هنري من غنت [الإنجليزية] رامون لول جودفري اوف فونتاينز قطب الدين الشيرازي جيلس من روما رشيد الدين الهمذاني فخر الدين الرازي ابن تيمية دانز سكوطس وليم الأوكامي نيكول أورسمه جان بوردان ابن خلدون باسيليوس بيساريون [الإنجليزية] جيمستوس بليثو فرانثيسكو دي فيتوريا عنتفلسفة إسلاميةمجالات &#160;الخيمياء والكيمياء في عصر الحضارة الإسلامية الفيزياء في عصر الحضارة الإسلامية عقيدة إسلامية &#160;علم الكلام فلسفة العقل (فلسفة إسلامية) علم الكون (علم التنجيم&#160;· علم الفلك في عصر الحضارة الإسلامية) علم آخر الزمان فى الإسلام أخلاق إسلامية &#160;فقه إسلامي منطق ما وراء الطبيعة فلسفة الطبيعية السلام مدرسة العلم في عصر الحضارة الإسلامية فلسفة النفس صوفية علم التصوف فلسفة إسلامية فلسفة مبكرة أبو نصر محمد الفارابي ابن سينا رشدية إشراقية فلسفة صوفية (فلسفة الكون الصوفية&#160;· وحدة الوجود) الحكمة المتعالية المدرسة الفلسفية المذهبية التقليدية فلسفة معاصرة فلاسفةالقرن التاسع. &#160;يعقوب بن إسحاق الكندي ابن ربن الطبري الإيرانشهري القرن العاشر. أبو بكر الرازي أبو نصر محمد الفارابي أبو حاتم الرازي أبو الحسن العامري إخوان الصفا أبو سليمان السجستاني ابن مسرة أبو يعقوب السجستاني القرن الحادي عشر. أبو حامد الغزالي مسكويه ابن سينا ابن حزم الأندلسي بهمنيار المؤيد في الدين الشيرازي ناصر خسرو القرن الثاني عشر. فخر الدين الرازي عين القضاة الهمداني ابن ملكا البغدادي ابن طفيل ابن رشد عمر الخيام السهروردي المقتول بابا أفضل الكاشاني القرن الثالث عشر. ابن سبعين محي الدين بن عربي أثير الدين الأبهري نصير الدين الطوسي قطب الدين الشيرازي القرن الرابع عشر. ابن خلدون القرن الخامس عشر. جلال الدين الدواني القرن السادس عشر. قاضي مير القرن السابع عشر. المير داماد الفندرسكي صدر الدين الشيرازي الفيض الكاشاني فياض اللاهيجي أحمد السرهندي رحب علي التبريزي القاضي سعيد قمي القرن الثامن عشر. شاه ولي الله الدهلوي القرن التاسع عشر. هادي السبزواري القرن العشرون والحادي والعشرون. محمد حسين الطباطبائي محمد إقبال رياض أحمد جوهر شاهي محمد باقر الصدر ريني غينون الشیخ عیسی نور الدین أحمد مارتن لنكز حسين نصر سيد محمد نقيب العطاس عبد الكريم سروش غلام حسين إبراهيمي الديناني طه عبد الرحمن محمد عابد الجابري محمد الحبيب المرزوقي مفاهيم علم الاجتماع حال معجزة اجتهاد العلم في الإسلام العرفان إجماع مصالح مرسلة الروح في الإسلام قدر قياس شورى التوحيد في الإسلام عالم إسلامي عنتالفلسفةالفروعفروع فلسفة الجمال نظرية المعرفة أخلاقيات المنطق ما وراء الفلسفة ما وراء الطبيعة فلسفة اللغة فلسفة الرياضيات فلسفة العقل فلسفة الدين فلسفة العلوم فلسفة سياسية فلسفة اجتماعية المدارس الفكريةحسب العصر قديمة غربية القرون الوسطى النهضة حديثة مبكرة حديثة معاصرة قديمةصينية زراعية كونفوشية شرعوية المنطقيون موهية طبيعانية صينية طاوية يانغيزم يونانية-رومانية ما قبل سقراط أيونية فيثاغورية الإيلية الذرية سفسطائيون قورينية كلبية مدرسة إريتريية المدرسة الميغارية أكاديمية المدرسة المشائية فلسفة هلنستية بيرونية رواقية إبيقورية شكوكية أكاديمية أفلاطونية وسطى مدرسة سيكستي فيثاغورية جديدة سفسطائية ثانية أفلاطونية محدثة آباء الكنيسة هندية هندوسية سامخيا نيايا فايشيشيكا يوغا ميمامسا آجيفيكا آجنيانا شارفاكا جاينية أنيكانتافادا سيدفادا بوذية سونياتا مادهياماكا يوغاكارا سوترانتيكا سفاتانتريكا فارسية مزدكية ميثرائية الزرادشتية زورانية القرون الوسطىشرق آسيوية طاوية جديدة تشان الكونفوشية الجديدة كونفوشية كورية أوروبية مسيحية أوغسطينية مدرسية توماوية سكوطية أوكامية النهضة الإنسانية هندية فيدانتا آشنتشيا بيدا أبيدا أدفايتا بيدابيدا دفايتا نيمباركا سامبرادايا شوددفيدا فيشيشتادفايتا نافيا-نيايا إسلامية أرسطية رشدية فلسفة ابن سينا إشراقية علم الكلام صوفية يهودية يهودية إسلامية حديثة لاسلطوية واقعية كلاسيكية جماعية سياسة محافظة حتمية ثنائية كونفوشية إيدو الجديدة تجريبية وجودية تأسيسية التاريخية كلانية إنسانوية مناهضة- مثالية مطلقة بريطانية ألمانية موضوعية ذاتية متعالية فردانية كوكوجاكو ليبرالية مادية حداثية أحادية طبيعانية حق طبيعي عدمية كونفوشية حديثة مدرسية جديدة براغماتية علم الظواهر وضعية اختزالية عقلانية عقد اجتماعي اشتراكية متعالية نفعية منسوبة إلى أشخاص ديكارتية كانطية جديدة كيركغورية كراوسية هيغلية ماركسية نيوتنية نيتشيه سبينوزية معاصرةتحليلية أخلاق تطبيقية نسوية تحليلية ماركسية تحليلية جماعانية عواقبية عقلانية نقدية فلسفة تجريبية دحوضية تأسيسية&#160;/ تماسكية داخليانية الوضعانية المنطقية وضعية قانونية أخلاقيات فوقية واقعية أخلاقية نظرية المعرفة المتعلقة بالعلوم الطبيعية أخلاق معيارية فلسفة اللغة العادية فلسفة ما بعد التحليلية سكونية رولزية نظرية المعرفة الإصلاحية نظامية علموية واقعية علمية شكوكية علمية نظرية المعاملات نفعية معاصرة تجريبيو فيينا فيتغنشتاينية قارية نظرية نقدية تفكيكية وجودية نسوية مدرسة فرانكفورت علم التأويل ماركسية جديدة تاريخانية جديدة علم الظواهر ما بعد الإنسانية ما بعد الحداثة ما بعد البنيوية بنائية اجتماعية بنيوية الماركسية الغربية أخرى مدرسة كيوتو موضوعية ما بعد النقد كونية روسية المزيد... مواقف فلسفيةفلسفة الجمال أستطاقية الاستجابة شكلية مؤسسية نظرية المعرفة تجريبية إيمانية طبيعية انصرافية عقلانية شكوكية وحدة الأنا أخلاقيات عواقبية الأخلاق الواجبة فضيلة حرية الإرادة توافقية حتمية صعبة لاتوافقية صعبة فلسفة الحرية ما وراء الطبيعة الذرية ثنائية مثالية أحادية المذهب الطبيعي واقعية العقل سلوكية إقصائية انبثاقية ظاهراتية مصاحبة وظائفية موضوعية ذاتية معيارية مطلقية انصرافية نسبية عدمية شكوكية شمولية علم الوجود الفعل حدث الصيرورة واقع لاواقعية مذهب تصوري مثالية مادية المذهب الطبيعي اسمية فيزيائية واقعية حسب المناطققوائممتفرقاتحسب المناطقإفريقية أوبونتو مصرية إثيوبية شرقية صينية هندية أندونيسية يابانية كورية باكستانية تايوانية فيتنامية شرق أوسطية إيرانية يهودية تركية غربية أمريكية أسترالية بريطانية إسكتلندية كندية تشيكية دنماركية هولندية فرنسية ألمانية يونانية إيطالية مالطية بولندية سلوفانية إسبانية متفرقات الهنود الحمر الآزتك رومانية روسية يوغوسلافية قوائم مسرد مدارس مسائل فلسفات متفرقات فلسفة تطبيقية حق طبيعي حكيم فلسفة نظرية&#160;/ فلسفة عملية المرأة في الفلسفة &#160;بوابة&#32;فلسفة تصنيف عنت&#160;الرياضيات في عصر الحضارة الإسلاميةرياضياتيونالقرن الثالث الهجري عبد الحميد بن ترك سند بن علي العباس بن سعيد الجوهري الحجاج بن يوسف بن مطر &#160;يعقوب بن إسحاق الكندي أبو عبد الله محمد بن عيسى المهاني بنو موسى حنين بن إسحاق محمد بن موسى الخوارزمي ثابت بن قرة نعيم بن موسى سهل بن بشر أحمد بن عبد الله المروزي القرن الرابع الهجري عبد الرحمن بن عمر الصوفي أبو الوفاء البوزجاني أبو جعفر الخازن أبو كامل شجاع بن أسلم أبو الحسن الإقليدسي أبو محمود الخجندي أحمد بن يوسف أبو العباس النيريزي أبو حامد الساجاني إخوان الصفا ابن سهل ابن يونس المصري إبراهيم بن سنان محمد بن جابر بن سنان البتاني سنان بن ثابت أبو الفتح الأصفهاني نظيف بن يمن أبو سهل القوهي القرن الخامس الهجري إبراهيم بن يحيى الزرقالي منصور بن عراق أبو الريحان البيروني &#160;ابن الهيثم ابن معاذ الجياني أبو بكر الكرجي السجزي علي بن أحمد النسوي ابن سينا عبد القاهر البغدادي كوشيار المؤتمن بن هود إبراهيم بن سعيد السهلي القرن السادس الهجري عبد الرحمن الخازني السموأل بن يحيى المغربي عمر الخيام جابر بن أفلح أبو بكر الحصار ابن الياسمين القرن السابع الهجري محيي الدين المغربي نصير الدين الطوسي شمس الدين السمرقندي شرف الدين الطوسي ابن الهائم الإشبيلي القرن الثامن الهجري يعيش بن إبراهيم الأموي ابن البناء المراكشي ابن الشاطر كمال الدين الفارسي شمس الدين أبو عبد الله الخليلي قطب الدين الشيرازي أبو العباس القلقشندي القرن التاسع الهجري أبو الحسن علي القلصادي القوشجي غياث الدين الكاشي قاضي زاده الرومي ألغ بك ابن المجدي القرن الثاني عشر الهجري الكلنبوي الكتب صور الكواكب الثمانية والأربعين المناظر رسالة في قدر منفعة صناعة الطب إخوان الصفا جداول طليطلة نزهة المشتاق في اختراق الآفاق المختصر في حساب الجبر والمقابلة كتاب الشفاء زيج الزيج الإلخاني الزيج السلطاني مفاهيم مسألة ابن الهيثم مراكز جامعة الأزهر المدرسة المستنصرية دار الحكمة &#160;بيت الحكمة مرصد تقي الدين في الآستانة المدارس الإسلامية الكتاتيب مرصد مراغة جامعة القرويين تأثرت بـ الرياضيات البابلية الرياضيات اليونانية الرياضيات الهندية أثرت في رياضيات بيزنطية تاريخ الرياضيات رياضيات هندية عنتعلم الموسيقى العربية الفارسيةمُنظرو الموسيقى يعقوب بن إسحاق الكندي أحمد بن الطيب السرخسي أبو نصر محمد الفارابي ابن سينا إخوان الصفا صفي الدين الأرموي قطب الدين الشيرازي ابن كر الأَعمالكتاب الموسيقى الكبير عنتالطب والصيدلة في عصر الحضارة الإسلاميةالأطباءالقرن السابع أبو حفص يزيد بختيشوع ماسرجويه الحارث بن كلدة ووابنه نافع ابن أبي رمثة التميمي &#160;رفيدة الأسلمية ابن أثال زينب طبيبة بني أود القرن الثامن بختيشوع &#160;جعفر الصادق القرن التاسع علي الرضا ابن الخصيب جبريل بن بختيشوع بختيشوع بن جبريل جابر بن حيان حنين بن إسحاق وإسحاق بن حنين اصطفن بن بسيل يحيى بن سرافيون &#160;يعقوب بن إسحاق الكندي يوحنا بن ماسويه سابور بن سهل ابن ربن الطبري إسحاق بن علي الرهاوي يوحنا بن بختيشوع القرن العاشر سعيد بن توفيل قسطا بن لوقا أبو العلاء الشيرازي أبو الحسن الطبري النطيلي حسن بن نوح القمري أبو زيد البلخي إسحاق بن عمران إسحاق بن سليمان الإسرائيلي علي بن عباس الأهوازي أبو سهل المسيحي أبو المنصور الموفق أبو بكر الرازي ابن جلجل محمد بن أحمد التميمي الزهراوي أحمد بن الجزار الكسكري ابن أبي الأشعث سعيد بن البطريق ابن بكس خالد بن يزيد بن رومان النصراني نسطاس بن جريج ابن الشبل البغدادي جابر بن منصور السكري أعين بن أعين عيسى بن علي البغدادي يشوع بن علي النسطوري القرن الحادي عشر أبو عبيد الجوزجاني &#160;ابن الهيثم علي بن رضوان ابن سينا إفرايم بن الزعفران ابن وافد أبو سعيد عبيد الله بن بختيشوع ابن بطلان ابن الكتاني ابن جزلة ماسويه المارديني محمد بن يوسف الإيلاقي ابن الذهبي ابن أبي صادق علي بن عيسى الكحال إسحاق بن إبراهيم بن نسطاس ظافر بن جابر السكري موهوب بن ظافر السكري البديع الأسطرلابي القرن الثاني عشر ابن أبي البيان أحمد بن فروخ إسماعيل الجرجاني ابن هبل زين الدين الجرجاني موسى بن ميمون سيرابيون الصغير ابن زهر يعقوب بن إسحاق المحلي أبو جعفر بن هارون الترجالي ابن رشد ابن طفيل محمد بن أسلم الغافقي ابن أبي الحكم ابن ملكا البغدادي السموأل بن يحيى المغربي ابن التلميذ جابر بن موهوب السكري ابن البذوخ القرن الثالث عشر سعد الدولة الأبهري شمس الدين الشهرزوري ابن طلموس رشيد الدين الصوري أمين الدين فتفت أبراهام بن موسى بن ميمون داوود أبو الفضل الدخوار ابن أبي أصيبعة يوسف بن يهوذا السبتي عبد اللطيف بن يوسف البغدادي ابن النفيس أبو عبد الله بن زكريا القزويني النجيب السمرقندي قطب الدين الشيرازي ابن القف الكركي إبراهيم السويدي بنت دهن اللوز الدمشقية حسام الدين الجراحي القرن الرابع عشر أبو سعيد العفيف محمد بن محمود الآملي النجاوري جمال الدين الأقصرائي زين العطار منصور بن إلياس الجغميني مسعود بن محمد السجزي نجم الدين محمود الشيرازي ضياء الدين النخشبي سديد الدين الكازروني ابن الكتبي ابن هذيل لسان الدين بن الخطيب رشيد الدين فضل الله الهمذاني القرن الخامس عشر ابن الامشاطي محمد علي الأسترآبادي حسيني الأصفهاني نفيس الكرماني شرف الدين صابونجي أوغلي محمد بن يوسف الطبيب الهروي نوربخشي محمد بن ثعلب الشيرازي القرن السادس عشر حكيم الجيلاني قاسم بن محمد الغساني تقي الدين الشامي مدين القوصوني القرن السابع عشر صالح بن نصر الله الحلبي المفاهيم علم النفس طب العيون الأعمال الطبية القانون في الطب الرسوم التشريحية العربية كتاب الشفاء المقالات العشرة في العين رسالة في قدر منفعة صناعة الطب التصريف لمن عجز عن التأليف الذخيرة الخوارزمشاهية أدب الطبيب قاموس الأطبا وناموس الألبا مادة البقاء لإصلاح فساد الهواء والتحرز من ضرر الأوباء المراكز الطبية البيمارستان مستشفى الرشيد البيمارستان النوري البيمارستان العضدي بيمارستان مراكش مارستان سيدي فرج تأثر بـ الطب اليوناني القديم أثر في الطب في عصر النهضة مدرسة ابن سينا للعلوم والطب عنتفلاسفة مسلمون &#160;الكندي أبو بكر الرازي الفارابي أبو الحسن العامري مسكويه ابن سينا إخوان الصفا أبو سليمان السجستاني عين القضاة الهمداني ابن مسرة ابن حزم ابن رشد ابن سبعين أبو يعقوب السجستاني محي الدين بن عربي عمر الخيام السهروردي المقتول المير داماد قطب الدين الشيرازي أحمد السرهندي نصير الدين الطوسي الفندرسكي فريجوف شوان بابا أفضل الكاشاني ابن طفيل صدر الدين الشيرازي هادي السبزواري محمد حسين الطباطبائي محمد إقبال ريني غينون محمد باقر الصدر رياض أحمد جوهر شاهي عبد الكريم الحائري اليزدي سيد محمد نقيب العطاس حسين نصر شاه ولي الله الدهلوي عنتأشخاص من خراسانعلماء الدين &#160;أبو داود &#160;أبو حنيفة النعمان &#160;البخاري &#160;مسلم بن الحجاج &#160;عطاء الخراساني الضحاك بن مزاحم البغوي أبو بكر البيهقي عبد الله بن المبارك إسحاق بن راهويه أبو إسحاق الثعلبي النسائي الترمذي مقاتل بن سليمان &#160;فخر الدين الرازي الدارمي سعد الدين التفتازاني سيف الدين الباخرزي الخواجة عبد الله الأنصاري &#160;أبو حامد الغزالي أبو عبد الله الحاكم النيسابوري أبو المعالي الجويني برهان الدين المرغيناني أبو منصور الماتريدي الزمخشري الشيخ الطوسي الملا علي القاري نجم الدين عمر النسفي أبو سعد الإدريسي ابن نجيد السلمي ابن المنذر النيسابوري أبو جعفر بن حمدان أبو حفص النيسابوري من الرياضياتيين والأطباء أبو معشر البلخي أبو الوفاء البوزجاني أبو عبيد الجوزجاني أبو زيد البلخي أحمد بن كثير الفرغاني القوشجي ابن سينا عبد العلي البيرجندي أبو الريحان البيروني أحمد بن عبد الله المروزي جابر بن حيان أبو جعفر الخازن عبد الرحمن الخازني أبو محمود الخجندي محمد بن موسى الخوارزمي علي بن أحمد النسوي نصير الدين الطوسي عمر الخيام شرف الدين الطوسي السجزي نظام الدين النيسابوري من المؤرخين والسياسيين أبو الفضل البيهقي أبو المعالي نصر الله منشي خازم بن خزيمة التميمي أبو مسلم الخراساني أبو سعيد الجرديزي علي شير نوائي عطاء ملك الجويني محمد عوفي أبو علي البلعمي ابن خرداذبة خالد بن برمك نظام الملك طاهر بن الحسين يحيى البرمكي أحمد بن نظام الملك جوهرشاد بيجوم من الفلاسفة &#160;أبو حامد الغزالي أبو الحسن العامري ابن سينا أبو نصر محمد الفارابي حاج بكتاش ولي أبو سليمان السجستاني أبو الفتح الشهرستاني من الشعراء والرسامين الشيخ أحمد جام أنوري الأبيوردي أبو سعيد أبو الخير أسدي الطوسي فريد الدين العطار كمال الدين بهزاد أبو منصور الدقيقي الطوسي الفرخي السيستاني أبو قاسم الفردوسي عبد الرحمن الجامي رابعة بنت كعب الرودكي السنائي بوربها جلال الدين الرومي عنتالتخدير القديمنباتات/حيوانات آقونيطن ست الحسن مرجوانا القنب الطبي قسطورة كوكا الشوكران الكبير داتورة لاشوكية داتورة ماثلة بنج أسود حلباب الخس يبروح طبي أفيون سوسوريا [الإنجليزية] صفصاف أشخاص الزهراوي ابن زهر ابن سينا آولوس كورنيليوس سيلسوس ديسقوريدوس جالينوس أبقراط أبو بكر الرازي شرف الدين صابونجي أوغلي ساسروتا سامهيتا ثاوفرسطس تشانغ تشونغ جينغ مركبات أقونيطين [الإنجليزية] أتروبين كوكايين كونين [الإنجليزية] هيوسين رباعي هيدرو كانابينول هيوسيامين مورفين حمض الساليسيليك عنتأرسطيةنظرة عامة أرسطو ليقيون المدرسة المشائية فيزياء أرسطية علم الأحياء عند أرسطو أخلاق أرسطية منطق لاهوت أرسطي&#160;(العلة الأولى) الأفكار والاهتمامات فكر نشط (العقل الفعال) مكافجة التمعج (Antiperistasis) آريت (فضيلة أخلاقية، مصطلح فلسفي إغريقي يشير إلى التميز في "الفضيلة الأخلاقية") مقولة تطهير نظرية مطابقة الحقيقة جوهر (فلسفة)–عرض (منطق) يودايمونيا علل أربع Future contingents&#160;&#160;[لغات أخرى]&#8207; حد Hexis هيلومورفية تجاهل المطلوب Magnanimity محاكاة Minima naturalia واقعية معتدلة نظرية الكليات الأرسطية&#160;(substantial form) Mythos الطبيعة&#160;(المجال الفرعي القمري) Philia Plenism حيوان ناطق Phronesis الإمكانية والفعلية بديهية حركة جوهرية&#160;(موضوع، موجودية) قياس Telos Temporal finitism ماهية/to ti esti قيمة استخدام/قيمة المبادلة أخلاقيات الفضيلة Corpus Aristotelicum السماع الطبيعي أورغانون الأخلاق النيقوماخية السياسة ما وراء الطبيعة عن الروح الخطابة فن الشعر أعمال منسوبة ميكانيكا التابعون الإسكندر الأكبر معهد أدبي أرسطكاس Clearchus of Soli Dicaearchus Eudemus of Rhodes ثاوفرسطس اسطراطون اللميساكي ليقون طروادة Aristo of Ceos Critolaus ديودوروس الصوري Erymneus أندرونيقوس الرودسي العصر الذهبي الإسلامي الكندي الفارابي ابن سينا (السيناوية) ابن رشد (الرشدية) اليهودية موسى بن ميمون المدرسيون بطرس اللمبردي ألبرت الكبير طوما الأكويني (الطوماوية) دانز سكوطس بطرس الإسباني يعقوب صبرلة بطرس البمبوني قيصر القرموني العصر الحديث جون هنري نيومان قريدريش أدولف ترندلنبورغ فرانز برنتانو مورتيمر أدلر فيليبا فوت ألسدير ماكنتاير روساليند هورستهاوس مارثا نوسباوم مواضيع متعلقة أفلاطونية تعليقات على أرسطو Recovery of Aristotle مدرسية (فلسفة) توماوية Conimbricenses Pseudo-Aristotle وجهات نظر أرسطو عن النساء مفارقة دولاب أرسطو نصل أوكام تصنيفات متعلقة.mw-parser-output .div-col{margin-top:0.3em;column-width:30em}.mw-parser-output .div-col-small{font-size:90%}.mw-parser-output .div-col-rules{column-rule:1px solid #aaa}.mw-parser-output .div-col dl,.mw-parser-output .div-col ol,.mw-parser-output .div-col ul{margin-top:0}.mw-parser-output .div-col li,.mw-parser-output .div-col dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column} التصنيف «Aristotle» لم يتم العثور عليه ضبط استنادي دولية دليل الألماس العام المُعرِّف مُتعدِّد الأوجه (FAST) الاسم المعياري الدولي (ISNI) ملف الضبط الاستنادي الافتراضي الدَّولي (VIAF) 2 وطنية نظام الضبط الاستنادي النرويجي (BIBSYS) المكتبة القومية الإسبانية (BNE) المكتبة الوطنية الفرنسية (BnF) المكتبة الوطنية القطلونية (CANTIC) الملف الاستنادي المتكامِل (GND) المكتبة الوطنية الإيطالية (SBN) المكتبة القومية الإسرائيلية (J9U) المكتبة الملكية البلجيكية (KBR) مكتبة الكونغرس (LCNAF) المكتبة الوطنية السويدية (Libris-URI) مكتبة لاتفيا الوطنية (LNB) المكتبة الوطنية اللبنانية (LNL) مكتبة البرلمان القومي الياباني (NDL) قاعدة البيانات الوطنية التشيكية (NLCR AUT) المكتبة القومية الأسترالية (NLA) المكتبة القومية اليونانية (NLG) المكتبة الوطنية في زغرب (NSK) المَكنز الوطني للمؤلِّفين (NTA) المكتبة القومية في بولندا (NLP) المكتبة القومية البرتغالية (PTBNP) مكتبة الفاتيكان (VcBA) بحثية مُتصفِّح المعلومات الأكاديمية "سيني" (CiNii) قاعدة بيانات المراجعين الرياضيين (MR) زنترالبلات تراجم الفهارس الألمانية (DtBio) مكتبة الإسكندرية الجديدة (EGAXA) نفائس المكتبة القومية الأسترالية (NLA Trove) أخرى الشبكات الاجتماعية ونظام المحتوى المؤرشف (SNAC Ark) النظام الجامعي للتوثيق (IdRef) دائرة المعارف الإسلامية التركية (TDVIA) 2 بوابة أخلاقيات بوابة أدب عربي بوابة أعلام بوابة أفغانستان بوابة أوزبكستان بوابة إسبانيا بوابة إيران بوابة الأديان بوابة الإسلام بوابة العصور الوسطى بوابة رياضيات بوابة طب بوابة العلم في عصر الحضارة الإسلامية بوابة فلسفة بوابة فلسفة العلوم بوابة منطق'
مصدر HTML المعروض للمراجعة الجديدة (new_html)
'<div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="ar" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r63051380">.mw-parser-output .entete.aerostat{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Picto_infobox_aerostat.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.aikido{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Aikido_pictogram.svg/40px-Aikido_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.alpinisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/Picto_infobox_alpinisme.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arbitre{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Referee_football_pictogram.svg/35px-Referee_football_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arc{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Archery_pictogram.svg/35px-Archery_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.archives2{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Picto_infobox_archives.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.arduino,.mw-parser-output .entete.electro{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Arduino_ftdi_chip-1.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.artiste{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Picto_infobox_artiste.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.artsmartiauxjap{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Picto_infobox_samourai.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.association{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Collaboration_logo_infobox.svg/50px-Collaboration_logo_infobox.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.athletisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Athletics_pictogram.svg/40px-Athletics_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.audio{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Gnome-speakernotes.png/35px-Gnome-speakernotes.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.auteur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Picto_infobox_auteur.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.autogire{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Picto_Autogyro.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.automobile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Picto_infobox_automobil.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.avion{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Airplane_silhouette_white.svg/40px-Airplane_silhouette_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.aviron{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Rowing_pictogram.svg/35px-Rowing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.badminton{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Badminton_pictogram.svg/35px-Badminton_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.baseball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Baseball_pictogram.svg/35px-Baseball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.basket-ball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Picto_Infobox_Basketball.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.bd{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2c/Picto_infobox_comicballoon.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.biathlon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Biathlon_pictogram.svg/40px-Biathlon_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.biere{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Picto_infobox_beer.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.book,.mw-parser-output .entete.universite{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/42/Picto_infobox_book.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.boxe{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Boxing_pictogram.svg/35px-Boxing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.calendrier{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Almanacco.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.camera{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Camera-photo.svg/120px-Camera-photo.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.canada{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Picto_infobox_Canada.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cardinal{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Picto_infobox_cardinal.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.catch{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/79/Picto_infobox_catch.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.chateau{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/Picto_infobox_chateau.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.chimie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Picto_infobox_chemistry_HUN.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cinema{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Picto_infobox_cinema.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.commonwealth{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Picto_infobox_Commonwealth.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.communication{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a2/Picto_infobox_antenna.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.cyclisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Cycling_%28road%29_pictogram.svg/45px-Cycling_%28road%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.deportation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Picto_Infobox_deportation.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.diplomatie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Picto_infobox_ambassade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.disney{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Picto_infobox_Disney.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.droit{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Balance%2C_by_David.svg/40px-Balance%2C_by_David.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.drone-civil{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ce/Picto_infobox_civil_drone.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.egypte-antique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cc/Picto_infobox_ancient_Egypt.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.entreprise{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Factory_black.png/40px-Factory_black.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.entreprise-blanc{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Factory_white.png/40px-Factory_white.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.equitation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Equestrian_pictogram.svg/35px-Equestrian_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escalade{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Picto_infobox_escalade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escalade{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Picto_infobox_alpinisme-escalade.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.escrime{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Fencing_pictogram.svg/35px-Fencing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.espagne{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Picto_Infobox_Coat_of_Arms_of_Spain.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.eveque{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Picto_infobox_bishop.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.factory{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Picto_infobox_enterprise.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.floorball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Floorball_pictogram.svg/35px-Floorball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.fondeur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Cross_country_skiing_pictogram.svg/40px-Cross_country_skiing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.football{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Infobox_Football_pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.footballblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/86/Picto_infobox_fotbal_2.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.footUS{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4e/Picto_Foot_US.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.futsal{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Futsal_pictogram.svg/35px-Futsal_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.golf{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Golf_pictogram.svg/35px-Golf_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.grappe{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Icone_oenobox.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.gymnastique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gymnastics_%28artistic%29_pictogram.svg/35px-Gymnastics_%28artistic%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.handball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Handball_pictogram_white.svg/35px-Handball_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.handballblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Handball_pictogram.svg/35px-Handball_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.helicoptere{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Picto_infobox_helicopter.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hockey{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Picto_Infobox_Ice_hockey.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hockey-sur-gazon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Field_hockey_pictogram.svg/35px-Field_hockey_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.hospitaliers{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1e/Picto_infobox_Hospitaliers.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.humain{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/Picto_infobox_manwoman.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.informatique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ae/Picto-infoboxinfo.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.internet{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Web-browser-openclipart.svg/45px-Web-browser-openclipart.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.israel-judaisme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a5/Picto_infobox_israel-judaisme.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeu{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/90/Picto_infobox_Game.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeu-role{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/Picto_infobox_Jeu_de_rôle.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.jeuvideo,.mw-parser-output .entete.jeuvideov3{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Kontrollikon_1.0d_-_Grey.svg/35px-Kontrollikon_1.0d_-_Grey.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.judo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Judo_pictogram.svg/40px-Judo_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.karate{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Karate_pictogram.svg/40px-Karate_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.kayak{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Canoeing_%28flatwater%29_pictogram.svg/35px-Canoeing_%28flatwater%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.kickboxing{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Kickboxing_pictogram.svg/40px-Kickboxing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.lutte{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Wrestling_pictogram.svg/40px-Wrestling_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.macintosh{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Picto_infobox_Macintosh.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.malte{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e4/Picto_infobox_Malte.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.map{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Picto_infobox_map.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.medecine{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Picto_infobox_med.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.mets{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Picto_infobox_mets.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.militaire{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Picto_infobox_military.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.money,.mw-parser-output .entete.money_coin{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Money_Coin_Icon.svg/40px-Money_Coin_Icon.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.montreal-metro,.mw-parser-output .entete.metro{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Picto_infobox_Mtl_metro.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.montreal-train{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Picto_infobox_Mtl_train.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.moteur-avion{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9c/Picto_Infobox_moteur_d%27avion.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.mosque{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Picto_infobox_Mosque.svg/35px-Picto_infobox_Mosque.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.musee,.mw-parser-output .entete.museum,.mw-parser-output .entete.papyrus{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Picto_infobox_papyrus.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.musique,.mw-parser-output .entete.music{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Picto_infobox_music.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.natation{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Swimming_pictogram_white.png/35px-Swimming_pictogram_white.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.nations-unies{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3a/Picto_infobox_UN.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.omnisports{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Sport3_icone.svg/35px-Sport3_icone.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.palace{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Pictogram_infobox_palace.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.paralympique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5e/Picto_infobox_Paralympics.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.persofiction{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Picto_infobox_masks.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.petrole{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Picto_Infobox_Oil.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.planeur{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Picto_infobox_planeur.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.plateforme{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Picto_Infobox_Oil_Platform.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.poker{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Crystal_Clear_app_Cardgame-3.svg/50px-Crystal_Clear_app_Cardgame-3.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.presse{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Picto_infobox_journal-ar.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.pretendant{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/Picto_infobox_pr%C3%A9tendant_%C3%A0_un_tr%C3%B4ne.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.projet,.mw-parser-output .entete.project{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Picto_infobox_tools.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.psychologie{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/77/Picto_infobox_psycho.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.quebec{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Picto_infobox_Quebec.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.recherche{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Picto_infobox_detective.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rinkhockey{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Roller_hockey_pictogram.svg/35px-Roller_hockey_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rome-antique{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3c/Picto_infobox_Roman_military_banner.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.route{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Infobox_road_pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rugby{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Picto_Infobox_Rugby.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.rugbyblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Rugby_union_pictogram.svg/35px-Rugby_union_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.satellite{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/Picto_infobox_satellite.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sautski{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Ski_jumping_pictogram.svg/40px-Ski_jumping_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.science-fiction{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Picto_infobox_fliyingsaucer.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.serie-video{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Logo_television_blanc.png")no-repeat top right;background-size:45px 45px}.mw-parser-output .entete.ski-alpin{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Alpine_skiing_pictogram.svg/40px-Alpine_skiing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.snooker{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Cue_sports_pictogram.svg/40px-Cue_sports_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.software{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fe/Picto_infobox_software.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sport{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8e/Picto_infobox_Olympic.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.sport-automobile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Picto_infobox_sport_auto.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.squash{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Squash_pictogram.svg/35px-Squash_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.stadium{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Stadium.svg/40px-Stadium.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.starwars{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Star_Wars_Infobox_Pictogram.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.surf{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Surfing_pictogram.svg/35px-Surfing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.taekwondo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Taekwondo_pictogram.svg/40px-Taekwondo_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.television{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a6/Picto_infobox_TV-T%26PC.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.templiers{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/30/Picto_infobox_Templiers.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Tennis_pictogram_white.svg/35px-Tennis_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis-de-table{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Table_tennis_pictogram_white.svg/40px-Table_tennis_pictogram_white.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.tennis-de-tableblack{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Table_tennis_pictogram.svg/35px-Table_tennis_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.timbre{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Picto_infobox_Stamps.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.train{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/Infobox_train.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.triathlon{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Triathlon_pictogram.svg/40px-Triathlon_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.ultimate{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Ultimate_pictogram.svg/70px-Ultimate_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.union-europeenne{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c0/Picto_Infobox_Europe.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.video{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Tango-video-x-generic.png/35px-Tango-video-x-generic.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.voile{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Sailing_pictogram.svg/40px-Sailing_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.volleyball{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Volleyball_%28indoor%29_pictogram.svg/35px-Volleyball_%28indoor%29_pictogram.svg.png")no-repeat top right}.mw-parser-output .entete.water-polo{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Water_polo_pictogram.svg/40px-Water_polo_pictogram.svg.png")no-repeat top right}</style> <table class="infobox infobox_v2" cellspacing="3px"> <tbody><tr><th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#f9f9f9;color:#000000"><b>أبو الطب، أمير الأطباء، الشيخ الرئيس</b> </th> </tr><tr class="mw-empty-elt"> </tr><tr> <th scope="col" colspan="2" class="entete auteur" style="line-height:1.5em; background-color:#BDCF95;color:#000000">ابن سينا </th></tr> <tr><th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000">(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفارسية">بالفارسية</a>: <span lang="fa">ابن سینا</span>)‏&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P1559" title="تعديل قيمة خاصية (P1559) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P1559) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> </th> </tr><tr> <td colspan="2" align="center"><div><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg/244px-1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg" decoding="async" width="244" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg/366px-1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg/488px-1950_%22Avicenna%22_stamp_of_Iran.jpg 2x" data-file-width="496" data-file-height="671" /></a><figcaption></figcaption></figure></div> </td></tr><tr> <td colspan="2"><hr style="height:2px;background-color: #E1E1E1;color:#E1E1E1;" /></td> </tr><tr> <th colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000"> معلومات شخصية </th> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><span class="nowrap"> اسم الولادة</span></th> <td style="">الحُسَيْنَ بن عَبد الله بن الحسَنَ بن عَلْي بن سِينَا</td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">الميلاد</th> <td style=""><a href="/wiki/22_%D8%A3%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D8%B3" title="22 أغسطس">22 أغسطس</a> <a href="/wiki/980" title="980">980</a> مـ / <a href="/wiki/370_%D9%87%D9%80" title="370 هـ">370 هـ</a><br /><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%89" title="بخارى">بخارى</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1" title="بلاد ما وراء النهر">بلاد ما وراء النهر</a> (<a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B2%D8%A8%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أوزبكستان">أوزبكستان</a> حاليا)</td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">الوفاة</th> <td style=""><a href="/wiki/21_%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88" title="21 يونيو">21 يونيو</a> <a href="/wiki/1037" title="1037">1037</a> مـ/<a href="/wiki/427_%D9%87%D9%80" title="427 هـ">427 هـ</a><br /><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">مدينة همدان</a></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">مكان الدفن</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="ضريح ابن سينا">ضريح ابن سينا</a><sup id="cite_ref-wikidata-123ef566634fef8b1e68a0f5f3c4aa55937af9c5_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-wikidata-123ef566634fef8b1e68a0f5f3c4aa55937af9c5-1">&#91;1&#93;</a></sup>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P119" title="تعديل قيمة خاصية (P119) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P119) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">الإقامة</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="الري (إيران)">مدينة الري</a><br /><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%89" title="بخارى">بخارى</a><br /><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="جرجانية">جرجانية</a><br /><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جرجان">جرجان</a><br /><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">مدينة همدان</a>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P551" title="تعديل قيمة خاصية (P551) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P551) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="جنسية">الجنسية</a></th> <td style=""><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Abbasid_banner.svg/23px-Abbasid_banner.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Abbasid_banner.svg/35px-Abbasid_banner.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Abbasid_banner.svg/46px-Abbasid_banner.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span>&#160;</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="الدولة العباسية">الدولة العباسية</a></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%86_(%D9%85%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%AF)" title="دين (معتقد)">الديانة</a></th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="إسماعيلية">إسماعيلية</a></td> </tr><tr> <th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000"> الحياة العملية </th> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">أعمال</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a>، <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">كتاب الشفاء</a></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">تعلم لدى</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="أبو سهل المسيحي">أبو سهل المسيحي</a>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P1066" title="تعديل قيمة خاصية (P1066) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P1066) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">التلامذة المشهورون</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B1" title="بهمنيار">بهمنيار</a>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P802" title="تعديل قيمة خاصية (P802) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P802) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%A9" title="مهنة">المهنة</a></th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_(%D9%85%D9%87%D9%86%D8%A9)" title="عالم (مهنة)">عالم</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="شاعر">شاعر</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%84%D9%83" class="mw-redirect" title="عالم فلك">عالم فلك</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8" title="طبيب">طبيب</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="فيزيائي">فيزيائي</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81" title="فيلسوف">فيلسوف</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="عالم رياضيات">عالم رياضيات</a></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A3%D9%85" title="لغة أم">اللغة الأم</a></th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفارسية">الفارسية</a><sup id="cite_ref-wikidata-a98d0a816a8fa89fd7f7e73f86045de3985b67a3_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-wikidata-a98d0a816a8fa89fd7f7e73f86045de3985b67a3-2">&#91;2&#93;</a></sup>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P103" title="تعديل قيمة خاصية (P103) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P103) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">اللغات</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العربية">العربية</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفارسية">والفارسية</a>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P1412" title="تعديل قيمة خاصية (P1412) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P1412) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">مجال العمل</th> <td style=""><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">طب</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A6%D8%AD" title="طب الروائح">وطب الروائح</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">وفلسفة</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="منطق">وعلم المنطق</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم الكلام">وعلم الكلام</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%B1_(%D8%A3%D8%AF%D8%A8)" title="شعر (أدب)">وشعر</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA" title="لاهوت">ولاهوت</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B6" title="علوم الأرض">وعلوم الأرض</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85" title="فلسفة العلوم">وفلسفة العلوم</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="فيزياء">وفيزياء</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B3" title="علم النفس">وعلم النفس</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83" title="علم الفلك">وعلم الفلك</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="كيمياء">وكيمياء</a>، &#160;<a href="/wiki/%D8%AC%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="جيولوجيا">وعلم طبقات الأرض</a>، &#160;<a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="ميكانيكا">وميكانيكا</a>&#160;<span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#P101" title="تعديل قيمة خاصية (P101) في ويكي بيانات"><img alt="تعديل قيمة خاصية (P101) في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/13px-Twemoji_270f.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/20px-Twemoji_270f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Twemoji_270f.svg/26px-Twemoji_270f.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span></td> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">أعمال بارزة</th> <td style="">أب <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> الحديث، ومبدأ <a href="/wiki/%D8%B2%D8%AE%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9" title="زخم الحركة">زخم الحركة</a>، رائد <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A6%D8%AD" title="طب الروائح">طب الروائح</a>.</td> </tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"></td> </tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"><span style="margin-right:5px;vertical-align:10%"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/19px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/29px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></span> <a href="https://ar.wikisource.org/wiki/ar:%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81:%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="extiw" title="s:ar:مؤلف:ابن سينا">مؤلف:ابن سينا</a> &#160;-&#160;ويكي&#160;مصدر</td> </tr><tr> <td class="navigation-only" colspan="2" style="border-top: 2px #BDCF95 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;"><span class="plainlinks" style="float:right;"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=0"><span style="color:#555;">تعديل مصدري</span></a> - <a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;veaction=edit"><span style="color:#555;">تعديل</span></a> </span>&#160;<span typeof="mw:File"><a href="//ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85" title="طالع توثيق القالب"><img alt="طالع توثيق القالب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>أبُو عَلِيٍّ الحُسَيْنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ سِينَا <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="بلخ">اَلْبَلْخِي</a> ثُمَّ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%89" title="بخارى">اَلْبُخَارِي</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">&#91;3&#93;</a></sup></b> اَلمعروف <b>بِابْنِ سِينَا</b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_(%D9%85%D9%87%D9%86%D8%A9)" title="عالم (مهنة)">عالم</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8" title="طبيب">وطبيب</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85" title="مسلم">مسلم</a> اشتهر <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">بالطب</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">والفلسفة</a> واشتغل بهما. ولد في قرية أفشنة بالقرب من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%89" title="بخارى">بخارى</a> (في <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B2%D8%A8%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أوزبكستان">أوزبكستان</a> حالياً) من أب من مدينة <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="بلخ">بلخ</a> (في <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أفغانستان">أفغانستان</a> حالياً) <sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">&#91;4&#93;</a></sup> وأم قروية. ولد سنة <a href="/wiki/370_%D9%87%D9%80" title="370 هـ">370 هـ</a> (<a href="/wiki/980" title="980">980م</a>) وتوفي في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همدان</a> (في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="إيران">إيران</a> حاليا) سنة <a href="/wiki/427_%D9%87%D9%80" title="427 هـ">427 هـ</a> (<a href="/wiki/1037" title="1037">1037م</a>). عُرف باسم الشيخ الرئيس وسماه <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="أوروبا الغربية">الغربيون</a> بأمير الأطباء وأبي الطب الحديث في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="العصور الوسطى">العصور الوسطى</a>. وقد ألّف 200 كتابا في مواضيع مختلفة، العديد منها يركّز على <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">الفلسفة</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">والطب</a>. ويعد ابن سينا من أول من كتب عن الطبّ في العالم ولقد اتبع نهج أو أسلوب <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7" title="أبقراط">أبقراط</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B3" title="جالينوس">وجالينوس</a>. وأشهر أعماله كتاب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">&#91;5&#93;</a></sup> الذي ظل لسبعة قرون متوالية المرجع الرئيسي في علم <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a>، وبقي كتابه (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a>) العمدة في تعليم هذا الفنِّ حتى أواسط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_17" title="القرن 17">القرن السابع عشر</a> في جامعات <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="أوروبا">أوروبا</a> <sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">&#91;6&#93;</a></sup> ويُعد ابن سينا أوَّل من وصف <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%8A%D8%A7" title="التهاب السحايا">التهاب السَّحايا الأوَّليِّ</a> وصفًا صحيحًا، ووصف أسباب <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86" title="يرقان">اليرقان</a> <sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">&#91;7&#93;</a></sup>، ووصف أعراض حصى المثانة، وانتبه إلى أثر المعالجة النفسانية في الشفاء.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">&#91;8&#93;</a></sup> <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">وكتاب الشفاء</a>. </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="ar" dir="rtl"><h2 id="mw-toc-heading">محتويات</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#اسمه"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">اسمه</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#ظروفه"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">ظروفه</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="#مطلع_حياته"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">مطلع حياته</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="#مرحلة_البلوغ"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">مرحلة البلوغ</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#حياته_اللاحقة"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">حياته اللاحقة</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#الفلسفة"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">الفلسفة</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#معارضوه"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">معارضوه</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-8"><a href="#تعريفه_للنفس"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">تعريفه للنفس</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="#شرح_التعريف"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">شرح التعريف</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-10"><a href="#قصيدته_العينية_في_النفس"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">قصيدته العينية في النفس</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-11"><a href="#مؤلفاته_ومآثرة"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">مؤلفاته ومآثرة</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="#في_الفلسفة"><span class="tocnumber">7.1</span> <span class="toctext">في الفلسفة</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-13"><a href="#في_العلوم_الآلية"><span class="tocnumber">7.2</span> <span class="toctext">في العلوم الآلية</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-14"><a href="#في_العلوم_النظرية"><span class="tocnumber">7.3</span> <span class="toctext">في العلوم النظرية</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#في_العلوم_العملية"><span class="tocnumber">7.4</span> <span class="toctext">في العلوم العملية</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="#في_العلوم_الأصلية"><span class="tocnumber">7.5</span> <span class="toctext">في العلوم الأصلية</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-17"><a href="#في_الرياضيات"><span class="tocnumber">7.6</span> <span class="toctext">في الرياضيات</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="#في_الطبيعيات_وتوابعها"><span class="tocnumber">7.7</span> <span class="toctext">في الطبيعيات وتوابعها</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-19"><a href="#في_الطب"><span class="tocnumber">7.8</span> <span class="toctext">في الطب</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-20"><a href="#أراجيز_طبية"><span class="tocnumber">7.8.1</span> <span class="toctext">أراجيز طبية</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="#في_الموسيقى"><span class="tocnumber">7.9</span> <span class="toctext">في الموسيقى</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="#وفاته"><span class="tocnumber">7.10</span> <span class="toctext">وفاته</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-23"><a href="#انظر_أيضًا"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">انظر أيضًا</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-24"><a href="#المصادر"><span class="tocnumber">9</span> <span class="toctext">المصادر</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="#وصلاتٌ_خارجية"><span class="tocnumber">10</span> <span class="toctext">وصلاتٌ خارجية</span></a></li> </ul> </div> <h2><span id=".D8.A7.D8.B3.D9.85.D9.87"></span><span class="mw-headline" id="اسمه">اسمه</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=1"title="عدل القسم: اسمه" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p>لم يكن ابن سينا هو الابن بل حفيد الحفيد لرجل يدعى سينا.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">&#91;la 1&#93;</a></sup> كان اسمه الرسمي باللغة العربية أبو علي الحسين بن عبد الله بن الحسن بن علي بن سينا.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">&#91;la 2&#93;</a></sup> </p> <h2><span id=".D8.B8.D8.B1.D9.88.D9.81.D9.87"></span><span class="mw-headline" id="ظروفه">ظروفه</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=2"title="عدل القسم: ظروفه" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p>كان إنتاج ابن سينا من الأعمال والمؤلفات بالغ الغزارة خلال حقبة ما يعرف باسم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8%D9%8A_%D9%84%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="العصر الذهبي للإسلام">العصر الذهبي للإسلام</a>، حيث انتشرت دراسة ترجمات النصوص <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="العالم اليوناني الروماني">اليونانية الرومانية</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفارسية">والفارسية</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الهندية">والهندية</a> على نطاق واسع. وأضيفت الشروحات والتعليقات على المؤلفات والنصوص اليونانية-الرومانية (ومنها <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="أفلاطونية وسطى">الأفلاطونية الوسطى</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%D8%A9" title="أفلاطونية محدثة">والمحدثة</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="أرسطية">والأرسطية</a>) التي ترجمتها مدرسة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">الكندي</a>، وتمت صياغتها وتطويرها كثيرًا من قبل المثقفين الإسلاميين، الذين استندوا أيضًا إلى النظم الرياضية الفارسية والهندية، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83" title="علم الفلك">وعلم الفلك</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D8%B1" title="الجبر">والجبر</a>، وعلم <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB%D8%A7%D8%AA" title="حساب المثلثات">حساب المثلثات</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">والطب</a>. سلالة السامانية في الجزء الشرقي من بلاد فارس، خراسان الكبرى وآسيا الوسطى وكذلك سلالة بوييد في الجزء الغربي من بلاد فارس والعراق وفرت بيئة مزدهرة للتنمية العلمية والثقافية. في عهد السامانيين، تنافس بخارى على بغداد كعاصمة ثقافية للعالم الإسلامي.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">&#91;la 3&#93;</a></sup> </p><p>ازدهرت دراسة القرآن والحديث في هذا الجو العلمي. تم تطوير الفلسفة والفقه واللاهوت (الكلام) بشكل أكبر، بصورة ملحوظة من قِبل ابن سينا وخصومه. قدم <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">الرازي</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">والفارابي</a> منهجية ومعرفة في الطب والفلسفة. تمكن ابن سينا من الوصول إلى المكتبات الكبيرة مثل بلخ، خوارزم، غورغان، ري، أصفهان وهمدان. تُظهر النصوص المختلفة (مثل العهد مع بهمانيار) أنه ناقش النقاط الفلسفية مع أعظم علماء العصر. يشرح أروزي سمرقندي كيف قبل أن يغادر ابن سينا <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85" title="خوارزم">خوارزم</a> كان قد قابل <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A" title="أبو الريحان البيروني">البيروني</a> (عالم مشهور وعالم فلك) وأبو نصر العراقي (عالم رياضيات مشهور) <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="أبو سهل المسيحي">وأبو سهل المسيحي</a> (فيلسوف محترم) وأبو الخير خمار.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">&#91;la 4&#93;</a></sup> </p> <h2><span id=".D9.85.D8.B7.D9.84.D8.B9_.D8.AD.D9.8A.D8.A7.D8.AA.D9.87"></span><span class="mw-headline" id="مطلع_حياته">مطلع حياته</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=3"title="عدل القسم: مطلع حياته" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p>عندما كان مراهقًا، شعر بانزعاج كبير من <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="فوق طبيعي">الميتافيزيقيا</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="أرسطو">لأرسطو</a>، وهو ما لم يستطع فهمه حتى قرأ تعليق <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a> حول العمل.<sup id="cite_ref-Corbin1993_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Corbin1993-13">&#91;9&#93;</a></sup> لمده عام ونصف، درس <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">الفلسفة</a>، والتي واجهت عقبات أكبر. في مثل هذه اللحظات من البحث المُحيِّر في أعماق الليل، كان يواصل دراسته، وحتى في أحلامه، تتابعه المشكلات وتوصل إلى حل لها. ويقال إنه قرأ أربعين مرة <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="فوق طبيعي">الميتافيزيقيا</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="أرسطو">لأرسطو</a>، حتى طبعت الكلمات في ذاكرته. لكن معانيها كانت غامضة بشكل يائس، حتى وجد ذات يوم طرف الخيط من التعليق الصغير <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">للفارابي</a>، الذي اشتراه في مكتبة مقابل مبلغ صغير قدره ثلاثة <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87%D9%85" title="درهم">دراهم</a>. كان فرحًا كبيرًا بالاكتشاف، الذي تم بمساعدة عمل كان يتوقع منه المزيد من الغموض فقط، وبعدها منح الصدقات للفقراء.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">&#91;10&#93;</a></sup> </p><p>التفت إلى الطب في سن 16، ولم يتعلم النظرية الطبية فحسب، بل التطبيق العملي أيضًا بحضور المرضى وذلك دون مقابل، وفقًا لروايته الخاصة، اكتشف طرقًا جديدة للعلاج.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">&#91;11&#93;</a></sup><sup id="cite_ref-Gracia_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gracia-16">&#91;12&#93;</a></sup> حقق المراهق مكانته الكاملة كطبيب مؤهل في سن 18 عامًا، <sup id="cite_ref-Britannica2008_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Britannica2008-17">&#91;13&#93;</a></sup> ووجد أن «الطب ليس علماً شاقاً وشائكاً، مثل الرياضيات والميتافيزيقيا، لذلك أحرز تقدماً سريعاً؛ حتى أصبح طبيباً ممتازاً وبدأ في علاج المرضى، باستخدام العلاجات المعتمدة». انتشرت شهرة الطبيب الشاب بسرعة، وعالج العديد من المرضى دون أن يطلب منهم المال. </p><p>وقد تم اقتراح عدد من النظريات فيما يتعلق بمذهبه (مدرسة الفكر في الفقه الإسلامي). اعتبر المؤرخ في العصور الوسطى <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%87%D9%82%D9%8A" title="أبو الحسن البيهقي">ظهير الدين البيهقي</a> (المتوفى 1169) أن ابن سينا من أتباع <a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a>.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">&#91;14&#93;</a></sup> من ناحية أخرى، أظهر <a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%8A_%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="ديمتري غوتاس">ديميتري جوتاس</a> مع عائشة خان وجول جانسن سنس أن ابن سينا كان حنفي سني.<sup id="cite_ref-EB1911_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> ومع ذلك، أكد فقيه نور الله شوشتاري في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_14" title="القرن 14">القرن الرابع عشر</a> وفقًا لسيد حسين نصر، أنه كان على الأرجح شيعيًا اثني عشري.<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا1_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا1-20">&#91;16&#93;</a></sup> على عكس ذلك، يعتقد شرف خراساني، مستشهداً برفض الحاكم السني سلطان محمود غضانوي من قِبل ابن سينا إلى بلاطه، أن ابن سينا كان إسماعيليًا.<sup id="cite_ref-Janssens91_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Janssens91-21">&#91;17&#93;</a></sup> توجد خلافات مماثلة على خلفية عائلة ابن سينا، في حين أن بعض الكتاب اعتبروهم سنيين، لكن بعض الكتاب الأحدث اعترضوا على أنهم شيعة.<sup id="cite_ref-EB1911_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> </p> <h3><span id=".D9.85.D8.B1.D8.AD.D9.84.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.A8.D9.84.D9.88.D8.BA"></span><span class="mw-headline" id="مرحلة_البلوغ">مرحلة البلوغ</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=4"title="عدل القسم: مرحلة البلوغ" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Avicenna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Avicenna.jpg/200px-Avicenna.jpg" decoding="async" width="200" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Avicenna.jpg/300px-Avicenna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/Avicenna.jpg 2x" data-file-width="301" data-file-height="467" /></a><figcaption>رسم لابن سينا يصور في دقائق الحقایق، للناصر الدین الرمل في القرن الرابع عشر الميلادي.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Skulls_of_Avicenna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Skulls_of_Avicenna.jpg/250px-Skulls_of_Avicenna.jpg" decoding="async" width="250" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Skulls_of_Avicenna.jpg/375px-Skulls_of_Avicenna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Skulls_of_Avicenna.jpg/500px-Skulls_of_Avicenna.jpg 2x" data-file-width="514" data-file-height="377" /></a><figcaption>جمجمة ابن سينا ، وجدت في عام 1950 أثناء بناء الضريح الجديد</figcaption></figure> <p>كان عمل ابن سينا الأول هو تعيينه كطبيب الأمير، <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AD_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="نوح بن منصور الساماني">نوح الثاني</a>، الذي يدين له بالشفاء من مرض خطير في عام 997 ميلادية. وكانت المكافأة الرئيسية لابن سينا لهذه الخدمة هي الوصول إلى المكتبة السامانية الملكية، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الدولة السامانية">والسامينيون</a> كانوا رعاة مشهورين للعلم والعلماء. وعندما تم تدمير المكتبة بالنار بعد فترة ليست طويلة، اتهمه أعداء ابن سينا بحرقها، من أجل إخفاء مصادر معرفته إلى الأبد. وفي الوقت نفسه، ساعد والده في أعماله المالية، لكنه كان يجد دائماً وقتًا لكتابة بعض أعماله الأولى.<sup id="cite_ref-:0_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-22">&#91;18&#93;</a></sup> </p><p>في الثانية والعشرين من عمره، فقد ابن سينا والده، وزالت الأسرة السامانية في ديسمبر من عام 1004 ميلادية. ويبدو أن ابن سينا رفض عروض محمود غزني، وتوجه غربًا إلى أورجينش في <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تركمانستان">تركمانستان</a> الحديثة، حيث أعطاه الوزير، الذي يعتبر صديقًا للعلماء، راتباً شهرياً صغيراً. كان الراتب ضئيلًا، لذلك تجول ابن سينا من مكان إلى آخر عبر مقاطعتي <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1" title="نيسابور">نيسابور</a> وميرف إلى حدود خراسان، بحثًا عن فرصة لمواهبه. وكان قابوس، حاكم تباريستان الكريم، وهو نفسه شاعر وباحث، كان يتوقع ابن سينا أن يلجأ إليه، كان في ذلك التاريخ سنة 1012 ميلادية جائعًا حتى الموت على يد قواته التي ثارت. كان ابن سينا نفسه قد أصيب في هذا الوقت بمرض شديد. أخيرًا، في غورغان، بالقرب من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1_%D9%82%D8%B2%D9%88%D9%8A%D9%86" title="بحر قزوين">بحر قزوين</a>، التقى أبن سينا مع صديق له، واشترى منزلاً بالقرب من منزله الذي حاضر فيه ابن سينا حول المنطق وعلم الفلك. تم كتابة العديد من أطروحاته لهذا الراعي؛ وبدء كتاب القانون في الطب يعود أيضًا إلى فترة إقامته في <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="هيركانيا">هركانيا</a>.<sup id="cite_ref-Janssens91_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Janssens91-21">&#91;17&#93;</a></sup><sup id="cite_ref-Aisha_Khan_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Aisha_Khan-23">&#91;19&#93;</a></sup> </p><p>استقر ابن سينا في وقت لاحق في <a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="ري (توضيح)">الري</a>، بالقرب من مدينة <a href="/wiki/%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="طهران">طهران</a> الحديثة، مسقط رأس رزيس؛ حيث كان مجد عبد الله، ابن آخر أمير <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%8A%D9%87%D9%8A%D8%A9" title="الدولة البويهية">بويهي</a>، حاكما اسميًا تحت الوصاية من والدته (السيدة خاتون). يُقال إن حوالي ثلاثين من أعمال ابن سينا الأقصر كانت في الري. ومع ذلك فقد أجبرت الخلافات المستمرة بين الوصي وابنها الثاني، شمس الدولة، الباحث على ترك المكان. بعد قضاء فترة وجيزة في قزوين، مر جنوبًا إلى حمدان حيث أسس شمس الدولة، وهو أمير بويهي آخر، إمارة لنفسه. وفي البداية، دخل ابن سينا في خدمة سيدة رفيعة المستوى؛ لكن الأمير، الذي سمع عن وصوله، استدعاه كمرافق طبي، وأرسله مع الهدايا إلى مسكنه. لقد رُقي ابن سينا إلى رتبة وزير. بعد ذلك أصدر الأمير قرارًا بنفيه من البلاد. ومع ذلك، ظل ابن سينا مختبئًا لمدة أربعين يومًا في منزل الشيخ أحمد فاضل، إلى أن أدى هجوم جديد من المرض إلى تحفيز الأمير على إعادته إلى منصبه. حتى خلال هذا الوقت المضطرب، ثابر ابن سينا على دراسته وتدريسه. في كل مساء، تم إملاء مقتطفات من أعماله العظيمة، الشريعة وساناتيو، وشرحت لتلاميذه. عند وفاة الأمير، توقف ابن سينا عن كونه أكثر من ذلك وأخفى نفسه في منزل أحد الأعيان، حيث واصل، بتكثيف شديد، تأليف أعماله.<sup id="cite_ref-EB1911_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> </p><p>وفي الوقت نفسه، كتب إلى أبو يعفار، محافظ مدينة أصفهان المفعمة بالحيوية، يقدم خدماته. أمير همدان الجديد، وهو يسمع بهذه المراسلات ويكتشف فيها مخبأ ابن سينا، سجنه في قلعة. استمرت الحرب بين حكام أصفهان وهمدان. في عام 1024، استولى السابق على همدان وبلداتها، وطرد المرتزقة الطاجيك. عندما مرت العاصفة، عاد ابن سينا مع الأمير إلى حمدان، واستمر في عمله الأدبي. في وقت لاحق، ومع ذلك، برفقة شقيقه، وهو تلميذ مفضل، واثنين من العبيد، هرب ابن سينا من المدينة مرتدياً ثوبًا صوفيًا. بعد رحلة محفوفة بالمخاطر، وصلوا إلى أصفهان، وتلقوا ترحيباً حاراً من الأمير.<sup id="cite_ref-EB1911_19-3" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> </p> <h3><span id=".D8.AD.D9.8A.D8.A7.D8.AA.D9.87_.D8.A7.D9.84.D9.84.D8.A7.D8.AD.D9.82.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="حياته_اللاحقة">حياته اللاحقة</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=5"title="عدل القسم: حياته اللاحقة" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>السنوات العشر أو الإثني عشر المتبقية من حياة ابن سينا أمضاها في خدمة حاكم الكاكويد محمد بن رستم دوشمانزيار (المعروف أيضًا باسم علاء الدولة)، الذي رافقه كطبيب ومستشار أدبي وعلمي عام، حتى في حملاته العديدة.<sup id="cite_ref-EB1911_19-4" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> </p><p>خلال هذه السنوات بدأ يدرس المسائل الأدبية وعلم اللغة، وأكبَّ عليها. وبعد ذلك أصيب بمغص شديد، أصابه أثناء مسيرة الجيش إلى <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همذان</a>، أخضع نفسه لعلاجات عنيفة لدرجة أن ابن سينا كان بالكاد يقف، وبصعوبة وصل إلى همذان، حيث وجد أن المرض يتقدم، فأوقف الاستمرار بالحمية، واستسلم لمصيره.<sup id="cite_ref-EB1911_19-5" class="reference"><a href="#cite_note-EB1911-19">&#91;15&#93;</a></sup> </p> <h2><span id=".D8.A7.D9.84.D9.81.D9.84.D8.B3.D9.81.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="الفلسفة">الفلسفة</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=6"title="عدل القسم: الفلسفة" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p>كتب ابن سينا على نطاق واسع عن الفلسفة الإسلامية المبكرة، لا سيما في موضوعات المنطق، والأخلاق، والميتافيزيقيا، بما في ذلك الأطروحات المسماة المنطق والميتافيزيقيا. معظم أعماله كانت مكتوبة باللغة العربية - التي كانت لغة العلم في الشرق الأوسط - وبعضها باللغة الفارسية. من الأهمية اللغوية حتى يومنا هذا بعض الكتب التي كتبها بلغة فارسيّة تقريبًا (لا سيما دانيشنامه - علاء، فلسفة علاء الدولة). غالباً ما تنتقد تعليقات ابن سينا على أرسطو الفيلسوف، لتشجيع نقاش حي بروح الاجتهاد.<sup class="reference"><span title="هذا الادعاء بحاجة للتوثيق بمصدر موثوق." style="white-space: nowrap;">&#91;<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A8%D8%AD%D8%A7%D8%AC%D8%A9_%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="ويكيبيديا:بحاجة لمصدر">بحاجة لمصدر</a>&#93;</span></sup> </p><p>أصبح مخطط ابن سينا للأفلاطونية لـ «الانبثاق» أساسيًا في الكلام (مدرسة الخطاب اللاهوتي) في القرن الثاني عشر.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">&#91;la 5&#93;</a></sup> </p><p>أصبح كتابه للشفاء متاحًا في أوروبا بترجمة لاتينية جزئية بعد حوالي خمسين عامًا من كتابته، تحت عنوان Sufficia، وقد حدد بعض المؤلفين «علم الطيور اللاتينية» بأنه مزدهر لبعض الوقت، موازٍ لطبقة الشهية اللاتينية الأكثر تأثيراً المراسيم الباريسية لعام 1210 و1215.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">&#91;la 6&#93;</a></sup> </p><p>أثر علم النفس لدى ابن سينا ونظرية المعرفة على ويليام أوفيرن، أسقف باريس وألبرتوس ماغنوس، بينما أثرت الميتافيزيقيا في فكر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="توما الأكويني">توماس أكويناس</a>.<sup id="cite_ref-IEP_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-IEP-26">&#91;la 7&#93;</a></sup> </p> <h3><span id=".D9.85.D8.B9.D8.A7.D8.B1.D8.B6.D9.88.D9.87"></span><span class="mw-headline" id="معارضوه">معارضوه</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=7"title="عدل القسم: معارضوه" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>كان ابن سينا عالماً عارفاً وخاض بالمسائل الجوهرية للمجتمع الإسلامي، هذا التيار الذي بدأ يترسخ بعد أربعة قرون من بداية الإسلام، فعلى سبيل المثال نوقشت أفكار ابن سينا من قِبل <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو حامد الغزالي">الغزالي</a> في كتابه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%82%D8%B0_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B6%D9%84%D8%A7%D9%84" title="المنقذ من الضلال">المنقذ من الضلال</a>، وكرر نفس الدلائل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%83%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82%D9%8A" title="ابن كثير الدمشقي">ابن كثير</a> في كتابه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9" title="البداية والنهاية">البداية والنهاية</a>.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">&#91;20&#93;</a></sup> وكذلك <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%86%D8%A8%D9%84%D9%8A" title="ابن العماد الحنبلي">ابن العماد الحنبلي</a> في <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8" title="شذرات الذهب">شذرات الذهب</a> <sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">&#91;21&#93;</a></sup> الذي قال&#160;: إنّ كتابه <a href="/wiki/%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="شفاء">الشفاء</a> اشتمل على فلسفة لا ينشرح لها قلب متدين. أما <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="ابن تيمية">ابن تيمية</a> الذي ذهب بعيداً في أفكاره فقد أكد أنه كان من <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="إسماعيلية (توضيح)">الإسماعيلية</a>، وهي عنده تهمة. وقال فيه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="ابن قيم الجوزية">ابن القيم</a> في نونيته: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65582183">.mw-parser-output .abyat-wrapper{display:grid;grid-template-columns:1fr 1fr 1fr 1fr;text-align:justify;text-align-last:justify;margin:auto}.mw-parser-output .abyat-wrapper.mashtoor{grid-template-columns:1fr;padding-left:0}.mw-parser-output .abyat-wrapper.free{grid-template-columns:1fr;padding-left:0;text-align:right;text-align-last:right}.mw-parser-output .abyat-single_bayt{grid-column:2/4;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em}.mw-parser-output .abyat-wrapper>div{white-space:nowrap;break-inside:avoid;page-break-inside:avoid}.mw-parser-output .abyat-sdr{grid-column:1/3;padding-left:1em}.mw-parser-output .abyat-ajz{grid-column:3/5;padding-right:1em}.mw-parser-output .abyat-wrapper.abyat-shaterbyshater{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-single_bayt{grid-column:unset;padding-left:2.5em;padding-right:2.5em}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-sdr{grid-column:unset;padding-left:5em}.mw-parser-output .abyat-shaterbyshater .abyat-ajz{grid-column:unset;padding-right:5em}@media screen and (max-width:600px){.mw-parser-output .abyat-wrapper{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .abyat-single_bayt{grid-column:unset;padding-left:2.5em;padding-right:2.5em}.mw-parser-output .abyat-sdr{grid-column:unset;padding-left:5em}.mw-parser-output .abyat-ajz{grid-column:unset;padding-right:5em}}</style><div class="abyat-wrapper" style="width:fit-content;"><div class="abyat-sdr"><b>وقضى بأنَّ الله يجعل خلقه</b></div><div class="abyat-ajz"><b>عدماً ويقلبه وجـوداً ثـاني</b></div><div class="abyat-sdr"><b>العرش والكرسـي والأرواح و</b></div><div class="abyat-ajz"><b>الأملاكُ والأفـلاكُ والقمـرانِ</b></div><div class="abyat-sdr"><b>والأرض والبحر المحيط وسائر الأشياء</b></div><div class="abyat-ajz"><b>الأكوانِ من عرض ومن جثمانِ</b></div><div class="abyat-sdr"><b>كلٌّ سيفنيـه الفنـاءُ المحـض لا</b></div><div class="abyat-ajz"><b>يبقـى له أثــر كظـلٍّ فانِ</b></div><div class="abyat-sdr"><b>ويعيـد ذا المعـدوم أيضاً ثانياً</b></div><div class="abyat-ajz"><b>محض الوجـود إعادة بزمانِ</b></div><div class="abyat-sdr"><b>هـذا المعـاد وذلك المبدأ لدى</b></div><div class="abyat-ajz"><b>جَهم وقـد نسبـوه للقرآنِ</b></div><div class="abyat-sdr"><b>هـذا الذي قاد ابن سينا والألى</b></div><div class="abyat-ajz"><b>قالـوا مقالتَـةُ إلى الكفرانِ</b></div></div> <h2><span id=".D8.AA.D8.B9.D8.B1.D9.8A.D9.81.D9.87_.D9.84.D9.84.D9.86.D9.81.D8.B3"></span><span class="mw-headline" id="تعريفه_للنفس">تعريفه للنفس</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=8"title="عدل القسم: تعريفه للنفس" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r58873721">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:#f8f9fa;border:1px solid #C0C0C0;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">جزء <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="تصنيف:ابن سينا">من سلسلة مقالات</a> حول</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle"><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Avicenna-miniatur-no-background.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Avicenna-miniatur-no-background.png/180px-Avicenna-miniatur-no-background.png" decoding="async" width="180" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Avicenna-miniatur-no-background.png/270px-Avicenna-miniatur-no-background.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Avicenna-miniatur-no-background.png/360px-Avicenna-miniatur-no-background.png 2x" data-file-width="801" data-file-height="1249" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">المؤلفات</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="padding-top:0;"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">كتاب الشفاء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A9_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="النجاة (كتاب)">النجاة</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">الفكر</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="padding-top:0;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سيناوية (الصفحة غير موجودة)">سيناوية</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160; <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%8A%D9%82%D9%8A%D9%86" title="برهان الصديقين">برهان الصديقين</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="برهان الرجل الطائر (الصفحة غير موجودة)">برهان الرجل الطائر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="تهافت الفلاسفة">نقد ابن سينا</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="تصنيف:تلاميد ابن سينا">تلاميذ</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="padding-top:0;"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو عبيد الجوزجاني">الجوزجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B1" title="بهمنيار">بهمنيار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82" title="ابن أبي صادق">ابن أبي صادق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A" title="محمد بن يوسف الإيلاقي">الإيلاقي</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">الثأثير</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="padding-top:0;"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="ضريح ابن سينا">ضريح ابن سينا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7_(%D9%81%D9%88%D9%87%D8%A9)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ابن سينا (فوهة) (الصفحة غير موجودة)">فوهة بركانية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جامعة بو علي سينا (الصفحة غير موجودة)">جامعة بو علي سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%81%D9%89_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7_(%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7)" title="مستشفى ابن سينا (فرنسا)">مشفى ابن سينا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الطبيب (كتاب) (الصفحة غير موجودة)">كتاب الطبيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8_(%D9%81%D9%8A%D9%84%D9%85_2013)" title="الطبيب (فيلم 2013)">فيلم الطبيب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%82%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مؤسسة ابن سينا الثقافية والعلمية (الصفحة غير موجودة)">مؤسسة ابن سينا الثقافية والعلمية</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below plainlist"> <span class="metadata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:P_islamic_philosophy.svg" class="mw-file-description"><img alt="شعار بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/P_islamic_philosophy.svg/16px-P_islamic_philosophy.svg.png" decoding="async" width="16" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/P_islamic_philosophy.svg/24px-P_islamic_philosophy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/P_islamic_philosophy.svg/32px-P_islamic_philosophy.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="40" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%83%D8%B1_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="بوابة:فكر إسلامي">بوابة&#32;فكر إسلامي</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r52500470">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="قالب:شريط جانبي ابن سينا"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="نقاش القالب:شريط جانبي ابن سينا"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p>أهمية ابن سينا الفلسفية تكمن في نظريته في النفس وأفكاره في فلسفة النفس، مقدمات ابن سينا في النفس هي مقدمات <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="أرسطو">أرسطية</a>. </p><p>تعريف ابن سينا للنفس: النفس كمال أول لجسم طبيعي آلي ذي حياة بالقوة أي من جهة ما يتولد (وهذا مبدأ القوة المولدة) ويربو (وهذا مبدأ القوة المنمية) ويتغذى (وهذا مبدأ القوة الغاذية) وذلك كله ما يسميه بالنفس النباتية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الجزئيات ويتحرك بالإرادة وهذا ما يسميه بالنفس الحيوانية. وهي كمال أول من جهة ما يدرك الكليات ويعقل بالاختيار الفكري وهذا ما يسميه النفس الإنسانية. </p> <h3><span id=".D8.B4.D8.B1.D8.AD_.D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.B9.D8.B1.D9.8A.D9.81"></span><span class="mw-headline" id="شرح_التعريف">شرح التعريف</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=9"title="عدل القسم: شرح التعريف" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>ونعني في التعريف السابق أن النفس عند ابن سينا 3 نباتية/حيوانية/إنسانية. </p> <ul><li>كمال أول: تعني مبدأ أول</li> <li>ذي حياة بالقوة: يعني لدينا جسم مستعد وطبيعي لتقبل الحياة</li> <li>مبادئ النفس النباتية: تنمو وتتوالد وتتغذى ولا يفعل النبات أكثر من ذلك.</li> <li>مبادئ النفس الحيوانية: تدرك الجزئيات (مثلا يدرك أفعى أمامه/ إنسان أمامه) يتحرك بالإرادة أي فيه إرادة توجهه (مثلا الأسد بإرادته ممكن أن يقفز على إنسان ويبتلعه).</li> <li>مبادئ النفس الإنسانية: تدرك الكليات، اختيار فكري أي الحرية الفكرية التي نتوجه لها للاختيار من بين بدائل مختلفة.</li></ul> <p>تصور ابن سينا لأصل النفس: </p> <ol><li>من أين جاءت ؟</li> <li>علاقة النفس بالبدن.</li> <li>مصير النفس.</li></ol> <p>المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من 4 أقسام لدى قراءتها تتضح الإجابة على الثلاث أسئلة السابقة. </p><p><b>البراهين على وجود النفس عند ابن سينا:</b> </p><p>برهن ابن سينا على وجود النفس عن طريق: </p><p><b>1- البرهان الطبيعي&#160;:</b> </p><p>ويعتمد هذا البرهان على مبدأ الحركة والتي هي نوعان: </p> <ul><li>حركة قسرية: ناتجة عن دفعة خارجية تصيب جسما فتحركه</li> <li>حركة لاقسرية: وهذا ما عناها ابن سينا وهي أنواع: <ul><li>منها ما يحدث على مقتضى الطبيعة كسقوط حجر من الأعلى إلى الأسفل</li> <li>منها ما يحدث ضد مقتضى الطبيعة وهنا يكمن «البرهان»</li></ul></li></ul> <p>كالإنسان الذي يمشي على وجه الأرض مع أن ثقل جسمه يدعو إلى السكون، هذه الحركة المضادة للطبيعة ولقوانينها تستلزم محركا خاصا زائدا على عناصر الجسم المتحرك ألا وهي (النفس) </p><p><b>2- البرهان النفسي:</b> </p><p>ويقوم هذا البرهان على الأفعال الوجدانية والإدراك، فالإنسان يمتاز عن الحيوان بأنه يتعجب ويضحك ويبكي، كما أنه من أهم خواصه: الكلام واستعمال الرموز والإشارات وإدراك المعاني المجردة واستخراج المجهول من المعلوم. هذه الأفعال والأحوال هي مما يختص به الإنسان، وهي ليست راجعة للبدن، بل هي قوة مستقلة كما قال ابن سينا شيء آخر لك ان تسميه النفس. وهذا الجوهر الذي يتصرف في أجزاء بدنك هو فيك واحد وهو أنت بالتدقيق.. </p> <h2><span id=".D9.82.D8.B5.D9.8A.D8.AF.D8.AA.D9.87_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.8A.D9.86.D9.8A.D8.A9_.D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D9.86.D9.81.D8.B3"></span><span class="mw-headline" id="قصيدته_العينية_في_النفس">قصيدته العينية في النفس</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=10"title="عدل القسم: قصيدته العينية في النفس" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p>والتي يقول أول أبياتها: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r65582183"><div class="abyat-wrapper" style="width:fit-content;"><div class="abyat-sdr"><b>هبطت إليك من المحل الأرفع</b></div><div class="abyat-ajz"><b>ورقاء ذات تعزز وتمنع.</b></div><div class="abyat-sdr"><b>محجوبة عن كل مقلة عارف، </b></div><div class="abyat-ajz"><b>وهي التي سفرت ولم تتبرقع.</b></div><div class="abyat-sdr"><b>وصلت على كره إليك، وربما</b></div><div class="abyat-ajz"><b>كرهت فراقك، وهي ذات تفجع.</b></div><div class="abyat-sdr"><b>أنفت وما أنست، فلما واصلت</b></div><div class="abyat-ajz"><b>ألفت مجاورة الخراب البلقع.</b></div></div> <p>المسألة غامضة عند ابن سينا ولكن ربما قصيدته العينية هي التي تعبر أكثر من غيرها عن رأي ابن سينا في المسائل الثلاث. قصيدته مكونة من4 أقسام. </p><p>يشير ابن سينا في قسمها الأول من أين جاءت النفس ويقول أنها جاءت من محل أرفع أي من فوق وأتت رغما عنها وكارهة لذلك، ثم تتصل بالبدن وهي كارهه لكنها بعد ذلك تألف وجودها بالبدن، وتألف البدن لأنها نسيت عهودها السابقة كما يقول في قصيدته، إذن فهو يقول هبطت النفس من مكان رفيع، كرهت وأنفت البدن، ثم ألفته واستأنسته، ثم رجعت من حيث أتت وانتهت رحلتها والآن في القسم الأخير من القصيدة يبدأ ابن سينا يتساءل لماذا؟ فيجيب أنها هبطت لحكمة إلهية، هبطت لا تعلم شيء لتعود عالمة بكل حقيقة ولكنها لم تعش في هذا الزمن إلا فترة. </p> <h2><span id=".D9.85.D8.A4.D9.84.D9.81.D8.A7.D8.AA.D9.87_.D9.88.D9.85.D8.A2.D8.AB.D8.B1.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="مؤلفاته_ومآثرة">مؤلفاته ومآثرة</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=11"title="عدل القسم: مؤلفاته ومآثرة" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D9.81.D9.84.D8.B3.D9.81.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="في_الفلسفة">في الفلسفة</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=12"title="عدل القسم: في الفلسفة" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:IbnSinaCanon1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/IbnSinaCanon1.jpg/200px-IbnSinaCanon1.jpg" decoding="async" width="200" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/IbnSinaCanon1.jpg/300px-IbnSinaCanon1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/IbnSinaCanon1.jpg/400px-IbnSinaCanon1.jpg 2x" data-file-width="402" data-file-height="600" /></a><figcaption>أقدم نسخة لـ ابن سينا الصفحة الثانية من "قانون في الطب" من عام <a href="/wiki/1030" title="1030">1030</a> ميلادية.</figcaption></figure> <p>الإشارات والتنبيهات&#160;: في كتابه كتاب الإشارات الذي ذهب فيه مذهب <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="أرسطو">أرسطو</a> وقربه قليلاً إلى <a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%86_(%D9%85%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%AF)" title="دين (معتقد)">الأديان</a>، فهو مؤسس الاتجاه الفلسفي الذي تحدى العقيدة وفكرة النبوة والرسالة في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a><sup id="cite_ref-تاريخ_العرب_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-تاريخ_العرب-29">&#91;22&#93;</a></sup> وكان يقول بقدم العالم وإنكار المعاد ونفي علم الله وقدرته وخلقه العالم وبعثه من في القبور. </p><p>وذهب ابن سينا مذهب <a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81" title="فيلسوف">الفلاسفة</a> من أمثال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a> أبي نصر التركي الفيلسوف، وكان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a> يقول بالمعاد الروحاني لا الجثماني، ويخصص بالمعاد الأرواح العالمة لا الجاهلة، وله مذاهب في ذلك يخالف <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85" title="مسلم">المسلمين</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81" title="فيلسوف">والفلاسفة</a> من سلفه الأقدمين، وأعاد تلك الفكرة ابن سينا ونصره. </p><p>لا شك أن صحبته لفلاسفة الباطنية (أبو عبد الله النائلي الذي علمه بصغره) قد أثرت في تفكير ابن سينا، وهيأته للدور الذي لعبه في تنشيط تيار <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">الفلسفة</a> واتخاذها موقف التحدي للعقيدة الإسلامية، ومثال على ذلك «نظرية المعرفة» والتي ساوى فيها <a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81" title="فيلسوف">الفلاسفة</a> مع <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A" title="نبي">الأنبياء</a>، وقد خص الفلاسفة بميزة أخرى وهي أن الفلاسفة استمروا في رسالتهم وارتقاء معارفهم في الوقت الذي ختمت النبوة <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">بمحمد</a>. </p><p>وكان اتباعه يدعون بـ «الألى» وقالوا مقالته ومن أشهرهم النصير <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">الطوسي</a> واسمه محمد بن عبد الله ويقال له الخواجا نصير الدين، الذي انتصر لمذهب ابن سينا والذب عنه وشرح إشاراته وكان يسميها «قرآن الخاصة»، ويسمي كتاب الله «قرآن العامة»، ورد على <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" class="mw-redirect" title="الشهرستاني">الشهرستاني</a> في مصارعته ابن سينا بكتاب سماه مصارعة المصارع. <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">كتاب الشفاء</a> وهو في أربعة أقسام، المنطق، الرياضي، الطبيعي، الإلهي يعتبر موسوعة كبرى في العلوم الطبيعية وما بعد الطبيعة اشتهرت في القرن العاشر الميلادي. أراد ابن سينا أن يغطي به كل ما شملته علوم ما بعد الطبيعة في ذلك الوقت. ويبين ابن سينا الغرض من هذا الكتاب فيقول: «فإن غرضنا في هذا الكتاب الذي نرجو أن يمهلنا الزمان إلى ختمه، ويصحبنا التوفيق من الله في نظمه، أن نودعه لباب ما تحققناه من الأصول في العلوم الفلسفية المنسوبة إلى الأقدمين... وتحريت أن أودعه أكثر الصناعة، وأن أشير في كل موضع إلى موقع الشبهة وأحلها لإيضاح الحقيقة بقدر الطاقة. واجتهدت في اختصار الألفاظ جدا ومجانبة التكرار أصلا إلا ما يقع خطأ أو سهوا. ولا يوجد في كتب القدماء شيء يعتد به إلا وقد ضمناه كتابنا هذا، وقد أضفت إلى ذلك ما أدركته بفكري وحصلته بنظري وخصوصا في علم الطبيعة وما بعدها» </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A9_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="النجاة (كتاب)">النجاة في المنطق والإلهيات</a></li></ul> <p>يتطرق ابن سينا في كتابه هذا إلى علم المنطق والطبيعيات، ثم الهندسة والحساب، فبعضا من علم الفلك، ليختمه بالعلم الإلهي وسبل النجاة في الحياتين الدنيا والآخرة. قد أورد في مقدمته «أن طائفة من الإخوان الذين لهم حرص على اقتباس المعارف الحكمية سألوه أن يجمع لهم كتاباً يشتمل على ما لا بد من معرفته لمن يؤثر أن يتميز عن العامة وينحاز إلى الخاصة ويكون له بالأصول الحكمية إحاطة وسألوه أن يبدأ فيه بإفادة الأصول من علم المنطق ثم يتلوها بمثلها من علم الطبيعيات ثم يورد من علمي الهندسة والحساب ما لا بد منه لمعرفة القدر الذي يقرن بالبراهين على الرياضيات ويورد بعده من علم الهيئة ما يعرف به حال الحركات والأجرام والأبعاد والمدارات والأطوال والعروض دون الأصول التي يحتاج إليها في التقاويم وما تشتمل عليه الزيجات مثل أحوال المطالع والزوايا وتقويم المسير بحسب التاريخ إلى غير ذلك وأن يختم الرياضيات بعلم الموسيقى ثم يورد العلم الآلهي على أن يبين وجهه ويوجزه ويذكر فيه حال المعاد وحال الأخلاق والأفعال النافعة فيه لدرك النجاة من الغرق في بحر الضلالات فأسعفهم بذلك وصنف الكتاب على نحو ملتمسهم، فبدأ بإيراد الكفاية من صناعة المنطق لأنه الآلة العاصمة للذهن عن الخطأ فيما نتصوره ونصدق به والموصلة إلى الاعتقاد الحق بإعطاء أسبابه ونهج سبله». </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:TajikistanP17-20Somoni-1999(2000)-donatedsb_f.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg/250px-TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg" decoding="async" width="250" height="106" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg/375px-TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg/500px-TajikistanP17-20Somoni-1999%282000%29-donatedsb_f.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="255" /></a><figcaption>صورة ابن سينا على عملة <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B7%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%83%D9%8A" title="ساماني طاجيكي">الساماني</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="طاجيكستان">الطاجيكي</a>.</figcaption></figure> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.84.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.84.D8.A2.D9.84.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="في_العلوم_الآلية">في العلوم الآلية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=13"title="عدل القسم: في العلوم الآلية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>تشتمل على كتب المنطق، وما يلحق بها من كتب <a href="/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9" title="لغة">اللغة</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%B1_(%D8%A3%D8%AF%D8%A8)" title="شعر (أدب)">والشعر</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">والعلوم</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">والطب</a>، ومن آثاره اللغوية. </p> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.84.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B8.D8.B1.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="في_العلوم_النظرية">في العلوم النظرية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=14"title="عدل القسم: في العلوم النظرية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>تشتمل على كتب العلم الكلّي، والعلم الإلهي، والعلم الرياضي، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D9%86%D9%81%D8%B3%D9%8A" title="طب نفسي">والطب النفسي</a>. </p> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.84.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.85.D9.84.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="في_العلوم_العملية">في العلوم العملية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=15"title="عدل القسم: في العلوم العملية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <p>وتشتمل على كتب الأخلاق، وتدبير المنزل، وتدبير المدينة، والتشريع، ومنها كتاب السياسة لابن سينا.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">&#91;23&#93;</a></sup> </p> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.84.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.B5.D9.84.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="في_العلوم_الأصلية">في العلوم الأصلية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=16"title="عدل القسم: في العلوم الأصلية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg/220px-Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg" decoding="async" width="220" height="296" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg/330px-Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg/440px-Folio_Materia_Medica_Dioscurides_Met_13.152.6.jpg 2x" data-file-width="2210" data-file-height="2978" /></a><figcaption>طبيب يُعِد جرعة، رسم توضيحي من مخطوطة (مؤرخة عام 1224، ربما من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a>) <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%AD%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D9%86" title="متحف المتروبوليتان للفنون">متحف المتروبوليتان للفنون</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">فالطب</a> عنده من توابع العلم الطبيعي، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89" title="موسيقى">والموسيقى</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A6%D8%A9" title="علم الهيئة">وعلم الهيئة</a> من فروع العلم الرياضي. أشهر كتب ابن سينا الطبية كتاب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a> الذي ترجم وطبع عدّة مرات: والذي ظل يُدرس في جامعات <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="أوروبا">أوروبا</a> حتى أواخر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>. ومن كتبه الطبية أيضاً كتاب الأدوية القلبية، وكتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية، وكتاب القولنج، ورسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب، ورسالة في <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="تشريح القانون (كتاب)">تشريح القانون (كتاب)</a>، ورسالة في الفصد، ورسالة في الأغذية والأدوية. ولإبن سينا أراجيز طبية كثيرة منها: أرجوزة في التشريح، وأرجوزة المجربات في <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> والألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت. </p><p>ولإبن سينا كتاب نفيس في <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> هو «القانون»، جمع فيه ما عرفه <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> القديم وما ابتكره هو من نظريات واكتشفه من أمراض، وقد جمع فيه أكثر من سبعمائة وستين عقارا مع أسماء النباتات التي يستحضر منها العقار. بحث ابن سينا في أمراض شتى أهمها <a href="/wiki/%D8%B3%D9%83%D8%AA%D8%A9_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%8A%D8%A9" title="سكتة دماغية">السكتة الدماغية</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%8A%D8%A7" title="التهاب السحايا">التهاب السحايا</a> والشلل العضوي، والشلل الناجم عن إصابة مركز في الدماغ، وعدوى السل الرئوي، وانتقال الأمراض التناسلية، والشذوذ في تصرفات الإنسان والجهاز الهضمي. وميز مغص الكلى من مغص المثانة وكيفية استخراج الحصاة منهما كما ميز التهاب البلورة (غشاء الرئة) والتهاب السحايا الحاد من التهاب السحايا الثانوي. </p> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B1.D9.8A.D8.A7.D8.B6.D9.8A.D8.A7.D8.AA"></span><span class="mw-headline" id="في_الرياضيات">في الرياضيات</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=17"title="عدل القسم: في الرياضيات" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%82%D9%84%D9%8A%D8%AF%D8%B3" title="إقليدس">مختصر اقليدس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%B3%D8%B7%D9%8A" title="المجسطي">مختصر المجسطي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A6%D8%A9" title="علم الهيئة">مختصر علم الهيئة</a></li> <li>مختصر الارتماطيقي</li> <li>الزاوية</li> <li>بيان علّة قيام الأرض في وسط السماء، طبعت في مجموع (جامع البدائع)، في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A9" title="القاهرة">القاهرة</a> سنة <a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a></li></ul> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B7.D8.A8.D9.8A.D8.B9.D9.8A.D8.A7.D8.AA_.D9.88.D8.AA.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B9.D9.87.D8.A7"></span><span class="mw-headline" id="في_الطبيعيات_وتوابعها">في الطبيعيات وتوابعها</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=18"title="عدل القسم: في الطبيعيات وتوابعها" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <ul><li>رسالة في إبطال أحكام النجوم</li> <li>رسالة في الأجرام العلوية وأسباب البرق والرعد</li> <li>رسالة في الفضاء</li> <li>رسالة في النبات والحيوان</li> <li>قانون الحركة الأول «الجسم الساكن يبقى ساكنا والجسم المتحرك يبقى متحركا مالم تؤثر عليه قوة خارجية» والذي نسبه لنفسه <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%AA%D9%86" title="إسحاق نيوتن">إسحاق نيوتن</a>.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">&#91;24&#93;</a></sup></li></ul> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B7.D8.A8"></span><span class="mw-headline" id="في_الطب">في الطب</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=19"title="عدل القسم: في الطب" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Canons_of_medicine.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Canons_of_medicine.JPG/250px-Canons_of_medicine.JPG" decoding="async" width="250" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Canons_of_medicine.JPG/375px-Canons_of_medicine.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Canons_of_medicine.JPG/500px-Canons_of_medicine.JPG 2x" data-file-width="1272" data-file-height="890" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/3/3c/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg/220px-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg" decoding="async" width="220" height="313" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/3/3c/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg/330px-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/3/3c/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg/440px-%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86.jpg 2x" data-file-width="626" data-file-height="890" /></a><figcaption>الصفحة الأولى من أولى مقالات كتاب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a> لـ ابن سينا، من مخطوط يعود ربما <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_15" title="القرن 15">للقرن الخامس عشر</a>.</figcaption></figure> <p>في لفتة إنسانية فإن ابن سينا لما نبغ في الطب قام بعلاج المرضى تأديا وبالمجَان، لا تكسُبا أو لجمع المال ؛ وذلك حبًا للخير والاستفادة بالعلم، وقد حصل على فرصة عظيمة عندما نجح في علاج الأمير نوح بن منصور وهو في السابعة عشرة من عمره، ذلك الأمر الذي عجز عنه مشاهير الأطباء، فنال بذلك شهرة عظيمة، كما جعل أمراء هذا البيت يُنعِمون عليه، ويفتحون له دور كتبهم؛ ليعبَّ منها علمًا غزيرًا لم يتوفر ولم يتحصَّل لغيره، وعمره لم يأتِ بعدُ الثامنة عشرة.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">&#91;25&#93;</a></sup> </p><p>استطاع الشيخ الرئيس ابن سينا - بفضل ما منَّ به الله عليه من العقل والعلم وسعة الاطّلاع والولع الشديد بالمعرفة - أن يُقدم للإنسانية أعظم الخدمات والاكتشافات والابتكارات التي فاقت عصرها بالقياس إلى إمكانات ذلك العصر ومدى ما وصلت العلوم فيه آنذاك، وبالأخصِّ في جانب <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a>؛ فإليه يرجع الفضل في اكتشاف العديد من الأمراض التي ما زالت منتشرة حتى الآن ؛ إذ إنه أول من كشف عن طفيلة (<a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D9%83%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="أنكلوستوما">الإنكلستوما</a>)، وسماها في كتابه (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a>) في الفصل الخامس الخاص بالديدان المعوية&#160;: الدودة المستديرة، ووصفها بالتفصيل لأول مرة، وتحدَّث عن أعراض المرض الذي تُسببه.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">&#91;26&#93;</a></sup> </p><p>وعن هذا الفتح الكبير كتب الأستاذ الدكتور <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%84_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%82" title="محمد خليل عبد الخالق">محمد خليل عبد الخالق</a> مقالاً في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_(%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%A9)" title="الرسالة (مجلة)">مجلة الرسالة</a>، جاء فيه: «... قد كان لي الشرف في عام (<a href="/wiki/1921" title="1921">1921 م</a>) أن قمت بفحص ما جاء في كتاب القانون في الطب، وتبيَّن لي أن الدودة المستديرة التي ذكرها ابن سينا هي ما نسميه الآن <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D9%83%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="أنكلوستوما">بالإنكلستوما</a>، وقد أعاد (دوبيني) اكتشافها <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيطاليا">بإيطاليا</a> عام (<a href="/wiki/1838" title="1838">1838 م</a>)، أي بعد اكتشاف ابن سينا لها بتسعمائة سنة تقريبًا، ولقد أخذ جميع المؤلفين في <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="علم الطفيليات">علم الطفيليات</a> بهذا الرأي في المؤلفات الحديثة، كما أخذت به مؤسسة (روكلفر) الأمريكية التي تعني بجمع كل ما كُتِب عن هذا المرض... ولذلك كتبتُ هذا ليطلع عليه الناس، ويُضيفوا إلى اكتشافات ابن سينا العديدة هذا الاكتشاف العظيم لمرض هو أكثر الأمراض انتشارًا في العالم الآن».<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">&#91;27&#93;</a></sup> </p><p>ثم إنه تطرَّق إلى بعض أنواع الديدان الطفيلية التي تعيش بعيدًا عن <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%B2_%D9%87%D8%B6%D9%85%D9%8A" title="جهاز هضمي">القناة الهضمية</a>؛ مثل: ديدان العين، التي تُفَضِّل منطقة العين، وديدان الفلاريا المسبِّبَة <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D9%84" title="داء الفيل">لداء الفيل</a>، فتراه يقول عن الأخير: «هو زيادة في القدم وسائر الرِّجْل على نحو ما يعرض في عروض الدوالي فيغلظ القدم ويكثفه».<sup id="cite_ref-:0_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-22">&#91;18&#93;</a></sup> </p><p>كما أنه أول من وصف الالتهاب السحائي، وأول من فرَّق بين الشلل الناجم عن سبب داخلي في الدماغ والشلل الناتج عن سبب خارجي، ووصف السكتة الدماغية الناتجة عن كثرة الدم، مخالفًا بذلك ما استقرَّ عليه أساطين الطب اليوناني القديم، فضلاً عن أنه أوَّل من فرَّق بين المغص المعوي والمغص الكلوي.<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا2_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا2-35">&#91;28&#93;</a></sup> </p><p>وكان ابن سينا صاحب الفضل في علاج القناة الدمعية بإدخال مسبار معقَّم فيها! وابن سينا هو الذي أوصى بتغليف الحبوب التي يتعاطاها المريض، وكشف في دقَّة بالغة عن أعراض حصاة المثانة السريرية، بعد أن أشار إلى اختلافها عن أعراض الحصاة الكُلوية، يقول الدكتور خير الله في كتابه الطب العربي&#160;: «ويصعب علينا في هذا العصر أن نُضيف شيئًا جديدًا إلى وصف ابن سينا لأعراض حصى المثانة السريرية».<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">&#91;29&#93;</a></sup> </p><p>كما كان لابن سينا باع كبير في مجال الأمراض التناسلية ؛ فوصف بدقَّة بعض أمراض النساء؛ مثل: الانسداد المهبلي، والإسقاط، والأورام الليفية. وتحدَّث عن الأمراض التي يمكن أن تُصيب النفساء؛ مثل: النزيف، واحتباس الدم، وما قد يسبِّبه من أورام وحميات حادَّة، وأشار إلى أن تَعَفُّن الرحم قد ينشأ من <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9" title="عسر الولادة">عُسر الوِلادة</a> أو موت الجنين، وهو ما لم يكن معروفًا من قبلُ. كما تعرَّض -أيضًا- للذكورة والأنوثة في الجنين، وعزاها إلى الرجل دون المرأة، وهو الأمر الذي أكَّده مؤخَّرًا العلم الحديث.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">&#91;30&#93;</a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Canon_ibnsina_arabic.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Canon_ibnsina_arabic.jpg/220px-Canon_ibnsina_arabic.jpg" decoding="async" width="220" height="295" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Canon_ibnsina_arabic.jpg/330px-Canon_ibnsina_arabic.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Canon_ibnsina_arabic.jpg/440px-Canon_ibnsina_arabic.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="804" /></a><figcaption>نسخة عربية من كتاب "<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a>"</figcaption></figure> <p>كما كشف ابن سينا -لأوَّل مرَّة أيضًا- طرق العدوى لبعض الأمراض المعدية <a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%B1%D9%8A" title="جدري">كالجدري</a> <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B5%D8%A8%D8%A9" title="حصبة">والحصبة</a>، وذكر أنها تنتقل عن طريق بعض الكائنات الحية الدقيقة في الماء والجو، وقال: «إن الماء يحتوي على حيوانات صغيرة جدًا لا تُرى بالعين المجرَّدة، وهي التي تسبِّب بعض الأمراض».<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">&#91;31&#93;</a></sup> وهو ما أكَده (<a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%8A%D9%81%D9%8A%D9%86%D9%87%D9%88%D9%83" title="أنطوني فان ليفينهوك">فان ليوتهوك</a>) في القرن الثامن عشر والعلماء المتأخرُون من بعده، بعد اختراع <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%87%D8%B1" title="مجهر">المجهر</a>. </p><p>ويُظهر ابن سينا براعة كبيرة ومقدرة فائقة في علم الجراحة؛ فقد ذكر عدَّة طرق لإيقاف النزيف؛ سواء بالربط، أو إدخال الفتائل، أو بالكي بالنار، أو بدواء كاوٍ، أو بضغط اللحم فوق العرق. كما تحدَّث عن كيفية التعامل مع السِّهام واستخراجها من الجروح، وحذَّر المعالجين من إصابة الشرايين أو الأعصاب عند إخراج السهام من الجروح، كما نبَّه إلى ضرورة أن يكون المعالج على معرفة تامَّة بالتشريح.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39">&#91;32&#93;</a></sup> </p><p>وقد تُرجمت كتب ابن سينا في الطب إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اللاتينية">اللاتينية</a> ومعظم لغات العالم، وظلَّت حوالي ستة قرون المرجع العالمي في الطب، واستُخدمت كأساس للتعليم في جامعات <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7" title="فرنسا">فرنسا</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيطاليا">وإيطاليا</a> جميعًا، وظلَّت تدرس في <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%A8%D9%84%D9%8A%D9%8A%D9%87" title="جامعة مونبلييه">جامعة مونبلييه</a> حتى أوائل القرن التاسع عشر.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">&#91;33&#93;</a></sup> </p> <ul><li>كتاب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a> الذي ترجم وطبع عدّة مرات والذي ظل يُدرس في جامعات <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="أوروبا">أوروبا</a> حتى أواخر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a></li> <li>كتاب الأدوية القلبية</li> <li>كتاب دفع المضار الكلية عن الأبدان الإنسانية</li> <li>كتاب القولنج</li> <li>رسالة في سياسة البدن وفضائل الشراب</li> <li>رسالة في تشريح الأعضاء</li> <li>رسالة في الفصد</li> <li>رسالة في الأغذية والأدوية</li></ul> <h4><span id=".D8.A3.D8.B1.D8.A7.D8.AC.D9.8A.D8.B2_.D8.B7.D8.A8.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="أراجيز_طبية">أراجيز طبية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=20"title="عدل القسم: أراجيز طبية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h4> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Gizhak.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Gizhak.png/170px-Gizhak.png" decoding="async" width="170" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Gizhak.png/255px-Gizhak.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Gizhak.png/340px-Gizhak.png 2x" data-file-width="394" data-file-height="329" /></a><figcaption>آلة موسيقية يٌنسب اختراعها لـ ابن سينا</figcaption></figure> <ul><li>أرجوزة في التشريح</li> <li>أرجوزة المجربات في الطب</li> <li>الألفية الطبية المشهورة التي ترجمت وطبعت</li> <li>لإبن سينا باع في الشعر العربي وله ديوان منشور</li></ul> <h3><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D9.85.D9.88.D8.B3.D9.8A.D9.82.D9.89"></span><span class="mw-headline" id="في_الموسيقى">في الموسيقى</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=21"title="عدل القسم: في الموسيقى" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <ul><li>مقالة جوامع علم الموسيقى</li> <li>مقالة في الموسيقى</li> <li>ومقالات أخرى</li></ul> <h3><span id=".D9.88.D9.81.D8.A7.D8.AA.D9.87"></span><span class="mw-headline" id="وفاته">وفاته</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=22"title="عدل القسم: وفاته" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h3> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Avicenna_Mausoleum,_Nowruz_2018_(13970105000257636575739269428104_22321).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg/250px-Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg" decoding="async" width="250" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg/375px-Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg/500px-Avicenna_Mausoleum%2C_Nowruz_2018_%2813970105000257636575739269428104_22321%29.jpg 2x" data-file-width="1050" data-file-height="636" /></a><figcaption>ضريح ابن سينا في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همدان</a>، <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="إيران">إيران</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Avicenna_Mausoleum_interior.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Avicenna_Mausoleum_interior.jpg/180px-Avicenna_Mausoleum_interior.jpg" decoding="async" width="180" height="271" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Avicenna_Mausoleum_interior.jpg/270px-Avicenna_Mausoleum_interior.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Avicenna_Mausoleum_interior.jpg/360px-Avicenna_Mausoleum_interior.jpg 2x" data-file-width="681" data-file-height="1024" /></a><figcaption>صورة داخلية من الضريح تظهر قبر ابن سينا في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همدان</a>، إيران</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:BooAli_Sina_Tomb_(1).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg/200px-BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg" decoding="async" width="200" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg/300px-BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg/400px-BooAli_Sina_Tomb_%281%29.jpg 2x" data-file-width="2481" data-file-height="3346" /></a><figcaption>صورة خارجية تظهر قبر ابن سينا في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همدان</a>، إيران</figcaption></figure> <p>(أصاب جسده المرض واعتلّ، حتى قيل إنه كان يمرض أسبوعاً ويشفى أسبوعاً، وأكثر من تناول الأدوية، ولكنّ مرضه اشتدّ، وعلم أنه لا فائدة من العلاج، فأهمل نفسه وقال: «إن المدبر الذي في بدئ عجز عن تدبير بدني، فلا تنفعنّ المعالجة»، واغتسل وتاب، وتصدق بما لديه من مال للفقراء، وأعتق غلمانه طلباً للمغفرة. وبدأ بختم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> كل ثلاثة أيام).<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">&#91;34&#93;</a></sup> توفي في <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88" title="يونيو">يونيو</a> <a href="/wiki/1037" title="1037">1037</a> ميلادية، الموافق لشهر <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86" title="رمضان">رمضان</a> المبارك، في سن الثامنة والخمسين من عمره، ودفن في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="همدان (إيران)">همدان</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="إيران">إيران</a>. لما توفي كان يُعد أحد عباقرة <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">الفلسفة</a> في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a>، وفي <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> وضع مصاف <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B3" title="جالينوس">جالينوس</a> حيث أطلق عليه لقب «جالينوس الإسلام»، وبسبب شهرته الواسعة فقد تسابق للاحتفال بذكره عدة شعوب، <a href="/wiki/%D8%A3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%83" title="أتراك">والأتراك</a> هم أول من احتفلوا بذكراه، عندما أقاموا عام <a href="/wiki/1937" title="1937">1937</a> مهرجاناً ضخماً بمناسبة مرور تسعمائة سنة على وفاته، ثم حذا حذوهم <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="عرب">العرب</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D9%88%D9%86" class="mw-redirect mw-disambig" title="الفارسيون">والفرس</a> حيث أقيم مهرجان للاحتفال به في كل من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> عام <a href="/wiki/1952" title="1952">1952</a> وفي <a href="/wiki/%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="طهران">طهران</a> <a href="/wiki/1954" title="1954">1954</a>، وفي عام <a href="/wiki/1978" title="1978">1978</a> دعت <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B3%D9%83%D9%88" title="يونسكو">منظمة اليونسكو</a> كل أعضائها للمشاركة في احتفال احياء ذكرى مرور ألف عام على ولادة ابن سينا وذلك اعترافاً بمساهماته في مجالي <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">الطب</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">والفلسفة</a>، وبالفعل فقد استجاب كل أعضاء المنظمة وشاركوا في الاحتفال الذي أقيم عام <a href="/wiki/1980" title="1980">1980</a> في <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="دمشق">دمشق</a>. ألف ابن سينا 276 مؤلفا، كلها كتبت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العربية">باللغة العربية</a> باستثناء بضع مؤلفات صغيرة كتبها بلغته الأم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفارسية">الفارسية</a>. إلا أنه وللأسف فقد فقدت أكثر هذه المؤلفات ولم تصل إلينا. ويوجد حاليا 68 مؤلفا منتشرا بين مكتبات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A" title="العالم الشرقي">الشرق</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="أوروبا الغربية">والغرب</a>. </p> <h2><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D8.A3.D9.8A.D8.B6.D9.8B.D8.A7"></span><span class="mw-headline" id="انظر_أيضًا">انظر أيضًا</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=23"title="عدل القسم: انظر أيضًا" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A" title="الطب والصيدلة في العصر العباسي">الطب والصيدلة في العصر العباسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%84%D9%84%D8%B9%D9%82%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%B1" title="كتاب لورش للعقاقير">كتاب لورش للعقاقير</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%D9%89" title="محمد إبراهيم مصطفى">محمد إبراهيم مصطفى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%86%D8%A8%D9%8A%D9%87%D8%A7%D8%AA" title="الإشارات والتنبيهات">الإشارات والتنبيهات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AC%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%82" title="الرجل المعلق">الرجل المعلق</a></li></ul> <h2><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D8.B5.D8.A7.D8.AF.D8.B1"></span><span class="mw-headline" id="المصادر">المصادر</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=24"title="عدل القسم: المصادر" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <p><b>المصادر العربية</b> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r64185426">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal;overflow-y:auto;max-height:300px}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}@media print{.mw-parser-output .reflist{overflow-y:visible!important;max-height:none!important}}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-wikidata-123ef566634fef8b1e68a0f5f3c4aa55937af9c5-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-wikidata-123ef566634fef8b1e68a0f5f3c4aa55937af9c5_1-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r66815782">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-free a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-limited a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-registration a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")left 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-subscription a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")left 0.1em center/12px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#2C882D;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}}</style><cite class="citation web cs1"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranarchpedia.ir/entry/17118">https://iranarchpedia.ir/entry/17118</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft_id=https%3A%2F%2Firanarchpedia.ir%2Fentry%2F17118&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">&#124;url=</code> بحاجة لعنوان (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#bare_url_missing_title" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>) و</span><span class="cs1-hidden-error citation-comment">الوسيط <code class="cs1-code">&#124;title=</code> غير موجود أو فارغ (من ويكي بيانات) (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#citation_missing_title" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-wikidata-a98d0a816a8fa89fd7f7e73f86045de3985b67a3-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-wikidata-a98d0a816a8fa89fd7f7e73f86045de3985b67a3_2-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://althikr.edu.sa/ShareEduPanelAr2A.asp?GoToLink=&amp;GoToLinkP=">https://althikr.edu.sa/ShareEduPanelAr2A.asp?GoToLink=&amp;GoToLinkP=</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft_id=https%3A%2F%2Falthikr.edu.sa%2FShareEduPanelAr2A.asp%3FGoToLink%3D%26GoToLinkP%3D&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">&#124;url=</code> بحاجة لعنوان (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#bare_url_missing_title" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>) و</span><span class="cs1-hidden-error citation-comment">الوسيط <code class="cs1-code">&#124;title=</code> غير موجود أو فارغ (من ويكي بيانات) (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#citation_missing_title" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200608073127/http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&amp;d1201369&amp;c&amp;p1">"فصل: 356- ابن سينا أبو علي الحسين بن عبد الله البلخي|نداء الإيمان"</a>. <i>www.al-eman.com</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.al-eman.com/الكتب/سير%20أعلام%20النبلاء/356-%20ابن%20سينا%20أبو%20علي%20الحسين%20بن%20عبد%20الله%20البلخي/i950&amp;d1201369&amp;c&amp;p1">الأصل</a> في 2020-06-08<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=www.al-eman.com&amp;rft.atitle=%D9%81%D8%B5%D9%84%3A+356-+%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7+%D8%A3%D8%A8%D9%88+%D8%B9%D9%84%D9%8A+%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86+%D8%A8%D9%86+%D8%B9%D8%A8%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AE%D9%8A%7C%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A1+%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.al-eman.com%2F%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8%2F%D8%B3%D9%8A%D8%B1%2520%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%2520%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%A1%2F356-%2520%D8%A7%D8%A8%D9%86%2520%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%2520%D8%A3%D8%A8%D9%88%2520%D8%B9%D9%84%D9%8A%2520%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86%2520%D8%A8%D9%86%2520%D8%B9%D8%A8%D8%AF%2520%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%2520%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AE%D9%8A%2Fi950%26d1201369%26c%26p1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text">الذهبي، سير اعلام النبلاء، مادة ابن سينا، طبعة ادار الكتب، بيروت، 2011</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170817200524/http://al-maktaba.org/book/10706">"كتاب القانون في الطب - المكتبة الشاملة"</a>. <i>المكتبة الشاملة</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://shamela.ws/book/10706">الأصل</a> في 2017-08-17<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-12</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A9&amp;rft.atitle=%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8+%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86+%D9%81%D9%8A+%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8+-+%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A9&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fshamela.ws%2Fbook%2F10706&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: شوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b></span> <span class="reference-text">اليرقان: حالة مرضية تمنع الصفراء من بلوغ المِعَى بسهولة، فتختلط بالدم فتصفر بسبب ذلك الأنسجة. انظر: الزبيدي: تاج العروس، باب القاف فصل الهمزة مع الراء 25/8، والمعجم الوسيط ص1064.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b></span> <span class="reference-text">ابن خلكان: وفيات الأعيان 1/152، وشوقي أبو خليل: الحضارة العربية الإسلامية ص511.</span> </li> <li id="cite_note-Corbin1993-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Corbin1993_13-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFCorbin1993" class="citation book cs1 cs1-prop-no_archive"><a href="/wiki/Henry_Corbin" class="mw-redirect" title="Henry Corbin">Corbin، Henry</a> (1993) [First published French 1964)]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/historyislamicph00corb"><i>History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard</i></a>. London: Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies. ص.&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/historyislamicph00corb/page/n91">167</a>–175. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7103-0416-2" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-7103-0416-2"><bdi>978-0-7103-0416-2</bdi></a>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%83%D8%B2_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%82%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="مركز المكتبة الرقمية على الإنترنت">OCLC</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/22109949">22109949</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=History+of+Islamic+Philosophy%2C+Translated+by+Liadain+Sherrard%2C+Philip+Sherrard&amp;rft.place=London&amp;rft.pages=167-175&amp;rft.pub=Kegan+Paul+International+in+association+with+Islamic+Publications+for+The+Institute+of+Ismaili+Studies&amp;rft.date=1993&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F22109949&amp;rft.isbn=978-0-7103-0416-2&amp;rft.aulast=Corbin&amp;rft.aufirst=Henry&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhistoryislamicph00corb&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b></span> <span class="reference-text">Khorasani, Sharaf Addin Sharaf, Islamic Great Encyclopedia.p1.1367 solar</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text">Khorasani Sharaf, Islamic Great Encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</span> </li> <li id="cite_note-Gracia-16"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Gracia_16-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">Jorge J.E. Gracia and Timothy B. Noone (2003), <i>A Companion to Philosophy in the Middle Ages</i>, p. 196, <a href="/w/index.php?title=Blackwell_Publishing&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Blackwell Publishing (الصفحة غير موجودة)">Blackwell Publishing</a>, (<span dir="rtl">ردمك <span dir="ltr"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-631-21673-1" title="خاص:مصادر كتاب/0-631-21673-1">0-631-21673-1</a></span></span>).</span> </li> <li id="cite_note-Britannica2008-17"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Britannica2008_17-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine">"The Canon of Medicine (work by Avicenna)"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7" class="mw-redirect" title="موسوعة بريتانيكا">موسوعة بريتانيكا</a></i>. 2008. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine">الأصل</a> في 2008-05-28<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2008-06-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=The+Canon+of+Medicine+%28work+by+Avicenna%29&amp;rft.btitle=%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9+%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7&amp;rft.date=2008&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%3A443%2Feb%2Ftopic-92902%2FThe-Canon-of-Medicine&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text">Sharaf Khorasani, Islamic Great encyclopedia, vol. 1. p. 1 1367 solar</span> </li> <li id="cite_note-EB1911-19"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-EB1911_19-0"><sup><i><b>أ</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EB1911_19-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EB1911_19-2"><sup><i><b>ت</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EB1911_19-3"><sup><i><b>ث</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EB1911_19-4"><sup><i><b>ج</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EB1911_19-5"><sup><i><b>ح</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span>&#160;واحدة أو أكثر من الجمل السابقة&#160;تتضمن نصاً من منشور أصبح الآن في <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="ملكية عامة">الملكية العامة</a>:&#160;<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFChisholm1911" class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%88_%D8%AA%D8%B4%D9%8A%D8%B4%D9%88%D9%84%D9%85" title="هيو تشيشولم">Chisholm, Hugh</a>, ed. (1911). "<a href="https://ar.wikisource.org/wiki/en:1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Avicenna" class="extiw" title="s:en:1911 Encyclopædia Britannica/Avicenna">Avicenna</a>". <i><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D8%A9" title="موسوعة بريتانيكا الحادية عشرة">Encyclopædia Britannica</a></i> (بالإنجليزية) (11th&#160;ed.). Cambridge University Press. Vol.&#160;3. pp.&#160;62–63.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=Avicenna&amp;rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica&amp;rft.pages=62-63&amp;rft.edition=11th&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.date=1911&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-مولد_تلقائيا1-20"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا1_20-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com:443/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine">"The Canon of Medicine (work by Avicenna)"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7" class="mw-redirect" title="موسوعة بريتانيكا">موسوعة بريتانيكا</a></i>. 2008. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080528230506/http://www.britannica.com/eb/topic-92902/The-Canon-of-Medicine">مؤرشف</a> من الأصل في 2008-05-28<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2008-06-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=The+Canon+of+Medicine+%28work+by+Avicenna%29&amp;rft.btitle=%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9+%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7&amp;rft.date=2008&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%3A443%2Feb%2Ftopic-92902%2FThe-Canon-of-Medicine&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Janssens91-21"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Janssens91_21-0"><sup><i><b>أ</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Janssens91_21-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFJanssens1991" class="citation book cs1 cs1-prop-no_archive">Janssens، Jules L. (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib"><i>An annotated bibliography on Ibn Sînâ (1970–1989): including Arabic and Persian publications and Turkish and Russian references</i></a>. Leuven University Press. ص.&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/annotatedbibliog00snib/page/89">89</a>–90. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-90-6186-476-9" title="خاص:مصادر كتاب/978-90-6186-476-9"><bdi>978-90-6186-476-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=An+annotated+bibliography+on+Ibn+S%C3%AEn%C3%A2+%281970%E2%80%931989%29%3A+including+Arabic+and+Persian+publications+and+Turkish+and+Russian+references&amp;rft.pages=89-90&amp;rft.pub=Leuven+University+Press&amp;rft.date=1991&amp;rft.isbn=978-90-6186-476-9&amp;rft.aulast=Janssens&amp;rft.aufirst=Jules+L.&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fannotatedbibliog00snib&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span> excerpt: "...&#160;[Dimitri Gutas's <i>Avicenna's maḏhab</i> convincingly demonstrates that I.S. was a sunnî-Ḥanafî."<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.com/books?id=3KizrKA5YJ8C&amp;pg=PA90&amp;lpg=PA89&amp;dq=ibn+sina+hanafi&amp;source=bl&amp;ots=RWb5VAGHA4&amp;sig=ZRBh96ucZNIraZlNQotllhxCF_k&amp;hl=en&amp;ei=F8WuTLm6MJDEsAPjn9GnDA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=2&amp;ved=0CBoQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q=ibn%20sina%20hanafi&amp;f=false">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-:0-22"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-:0_22-0"><sup><i><b>أ</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_22-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">ابن سينا: القانون في الطب 4/428.</span> </li> <li id="cite_note-Aisha_Khan-23"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Aisha_Khan_23-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFAisha_Khan2006" class="citation book cs1">Aisha Khan (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191216210401/https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&amp;pg=PA38"><i>Avicenna (Ibn Sina): Muslim physician and philosopher of the eleventh century</i></a>. The Rosen Publishing Group. ص.&#160;38. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4042-0509-3" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-4042-0509-3"><bdi>978-1-4042-0509-3</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=B8k3fsvGRyEC&amp;pg=PA38">الأصل</a> في 2019-12-16.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Avicenna+%28Ibn+Sina%29%3A+Muslim+physician+and+philosopher+of+the+eleventh+century&amp;rft.pages=38&amp;rft.pub=The+Rosen+Publishing+Group&amp;rft.date=2006&amp;rft.isbn=978-1-4042-0509-3&amp;rft.au=Aisha+Khan&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DB8k3fsvGRyEC%26pg%3DPA38&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b></span> <span class="reference-text">في البداية والنهاية (12/43)</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b></span> <span class="reference-text">كتاب&#160;: شذرات الذهب، (3/237)</span> </li> <li id="cite_note-تاريخ_العرب-29"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-تاريخ_العرب_29-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">عيسى الحسن. تاريخ العرب من الحروب الصليبية إلى نهاية الدولة العثمانية/فصل الأحوال العربية قبيل الحروب الصليبية. الطبعة الأولى 2008. الأهلية للنشر والتوزيع عمان الأردن</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200412223354/https://al-maktaba.org/book/7227">"كتاب السياسة لابن سينا - المكتبة الشاملة"</a>. <i>المكتبة الشاملة</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://shamela.ws/book/7227">الأصل</a> في 2020-04-12<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-12</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A9&amp;rft.atitle=%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8+%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9+%D9%84%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7+-+%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A9&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fshamela.ws%2Fbook%2F7227&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://islamstory.com/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين">قوانين الحركة والجاذبية اكتشاف نيوتن أم المسلمين بقلم د. راغب السرجاني | موقع قصة الإسلام - إشراف د/ راغب السرجاني</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161030164152/http://islamstory.com:80/ar/قوانين_الحركة_والجاذبية_اكتشاف_نيوتن_أم_المسلمين">نسخة محفوظة</a> 30 أكتوبر 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: ابن أبي أصيبعة: طبقات الأطباء 3/74،75، وابن خلكان: وفيات الأعيان 2/158.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: ابن سينا: القانون في الطب 4/186 وما بعدها.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%A4%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="أحمد فؤاد باشا">أحمد فؤاد باشا</a>: التراث العلمي للحضارة الإسلامية ومكانته في تاريخ العلم والحضارة ص180-181.</span> </li> <li id="cite_note-مولد_تلقائيا2-35"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا2_35-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: عامر النجار: في تاريخ الطب في الدولة الإسلامية ص133.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b></span> <span class="reference-text">المصدر السابق ص134.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b></span> <span class="reference-text">راجع في ذلك: ابن سينا: القانون 2/586.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b></span> <span class="reference-text">علي بن عبد الله الدفاع: رواد علم الطب في الحضارة الإسلامية ص298.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-39">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: محمود الحاج قاسم: الطب عند العرب والمسلمين ص118.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-40">^</a></b></span> <span class="reference-text">جوستاف لوبون: حضارة العرب ص490.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-41">^</a></b></span> <span class="reference-text">وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان لابن خلكان المجلد الثاني صفحة 157-162 دار صادر بيروت</span> </li> </ol></div></div> <p><b>المصادر الأجنبية</b> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185426"><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFVan_Gelder2013" class="citation cs2">Van Gelder، Geert Jan، المحرر (2013)، "Introduction"، <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191208203640/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&amp;printsec=frontcover"><i>Classical Arabic Literature</i></a>، <i>Library of Arabic Literature</i>، New York: New York University Press، ص.&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&amp;pg=PR22">xxii</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8147-7120-4" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-8147-7120-4"><bdi>978-0-8147-7120-4</bdi></a>، مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&amp;printsec=frontcover">الأصل</a> في 2019-12-08</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=Introduction&amp;rft.btitle=Classical+Arabic+Literature&amp;rft.place=New+York&amp;rft.series=%27%27Library+of+Arabic+Literature%27%27&amp;rft.pages=xxii&amp;rft.pub=New+York+University+Press&amp;rft.date=2013&amp;rft.isbn=978-0-8147-7120-4&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DrpM266Jd4OoC%26printsec%3Dfrontcover&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181106194635/https://books.google.co.uk/books?id=rpM266Jd4OoC&amp;printsec=frontcover">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2018-11-06<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-05-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DrpM266Jd4OoC%26printsec%3Dfrontcover&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFByrne2012" class="citation cs2">Byrne، Joseph Patrick (2012)، <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181003005121/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC">"Avicenna"</a>، <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC"><i>Encyclopedia of the Black Death, </i>Vol. I<i><span></span></i></a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7_(%D9%83%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%8A%D8%A7)" title="سانتا باربارا (كاليفورنيا)">سانتا باربارا</a>: ABC-CLIO، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59884-253-1" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-59884-253-1"><bdi>978-1-59884-253-1</bdi></a>، مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&amp;pg=PA29">الأصل</a> في 2018-10-03</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=Avicenna&amp;rft.btitle=Encyclopedia+of+the+Black+Death%2C+Vol.+I&amp;rft.place=%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7+%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7&amp;rft.pub=ABC-CLIO&amp;rft.date=2012&amp;rft.isbn=978-1-59884-253-1&amp;rft.aulast=Byrne&amp;rft.aufirst=Joseph+Patrick&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3D5KtDfvlSrDAC%26pg%3DPA29&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181106203525/https://books.google.co.uk/books?id=5KtDfvlSrDAC&amp;pg=PA29">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2018-11-06<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-05-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3D5KtDfvlSrDAC%26pg%3DPA29&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071212112030/http://www.britannica.com/eb/article-47496/education">"Major periods of Muslim education and learning"</a>. <i>Encyclopædia Britannica Online</i>. 2007. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/education">الأصل</a> في 2007-12-12<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2007-12-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=Major+periods+of+Muslim+education+and+learning&amp;rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica+Online&amp;rft.date=2007&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Ftopic%2Feducation&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite id="CITEREFAfary2007" class="citation encyclopaedia cs1"><a href="/w/index.php?title=Janet_Afary&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Janet Afary (الصفحة غير موجودة)">Afary، Janet</a> (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130813184232/http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&amp;fullArticle=true&amp;tocId=9106324">"Iran"</a>. <i>Encyclopædia Britannica Online</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://p2.www.britannica.com/oscar/print?articleId=106324&amp;fullArticle=true&amp;tocId=9106324">الأصل</a> في 2013-08-13<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2007-12-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=Iran&amp;rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica+Online&amp;rft.date=2007&amp;rft.aulast=Afary&amp;rft.aufirst=Janet&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fp2.www.britannica.com%2Foscar%2Fprint%3FarticleId%3D106324%26fullArticle%3Dtrue%26tocId%3D9106324&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b></span> <span class="reference-text">Nahyan A.G. Fancy (2006), pp.&#160;80–81, "Pulmonary Transit and Bodily Resurrection: The Interaction of Medicine, Philosophy and Religion in the Works of Ibn al-Nafīs (d. 1288)", <i>Electronic Theses and Dissertations</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14">University of Notre Dame</a> <sup class="reference"><span title="ما هو رقم الصفحة؟&#160;منذ فبراير 2015" style="white-space: nowrap;">&#91;<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1#المعلومات_الوصفية_للمصادر" title="ويكيبيديا:الاستشهاد بمصادر">بحاجة لرقم الصفحة</a>&#93;</span></sup> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150404020329/http://etd.nd.edu/ETD-db/theses/available/etd-11292006-152615/">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://curate.nd.edu/show/cz30pr78k14">الأصل</a> في 2015-04-04<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2019-08-03</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fcurate.nd.edu%2Fshow%2Fcz30pr78k14&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b></span> <span class="reference-text"> c.f. e.g. Henry Corbin, <i>History of Islamic Philosophy</i>, Routledge, 2014, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&amp;pg=PA174">p. 174</a>. Henry Corbin, <i>Avicenna and the Visionary Recital</i>, Princeton University Press, 2014, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ch/books?id=1P3_AwAAQBAJ&amp;pg=PA103#v=onepage&amp;q&amp;f=false">p. 103</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181215123300/https://books.google.ch/books?id=l9bgAwAAQBAJ&amp;pg=PA174">نسخة محفوظة</a> 15 ديسمبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-IEP-26"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-IEP_26-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66815782"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090406100921/http://iep.utm.edu/a/avicenna.htm">"The Internet Encyclopedia of Philosophy, Avicenna (Ibn Sina) (c. 980–1037)"</a>. Iep.utm.edu. 6 يناير 2006. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://iep.utm.edu/avicenna/#H5">الأصل</a> في 2009-04-06<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2010-01-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=The+Internet+Encyclopedia+of+Philosophy%2C+Avicenna+%28Ibn+Sina%29+%28c.+980%E2%80%931037%29&amp;rft.pub=Iep.utm.edu&amp;rft.date=2006-01-06&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fiep.utm.edu%2Favicenna%2F%23H5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div> <h2><span id=".D9.88.D8.B5.D9.84.D8.A7.D8.AA.D9.8C_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.D9.8A.D8.A9"></span><span class="mw-headline" id="وصلاتٌ_خارجية">وصلاتٌ خارجية</span><span class="mw-editsection"> <a role="button" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;section=25"title="عدل القسم: وصلاتٌ خارجية" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet "> <span class="minerva-icon minerva-icon--edit"></span> <span>عدل</span> </a> </span> </h2> <table role="presentation" class="metadata mbox-small plainlinks sisterlinks" style="background-color:#f9f9f9;border:1px solid #C0C0C0;color:#000"> <tbody><tr><td colspan="2" class="mbox-text" style="border-bottom:1px solid #C0C0C0;"> <b>ابن سينا</b> في <a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B9_%D8%B4%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%A9" title="ويكيبيديا:مشاريع شقيقة">المشاريع الشقيقة</a>:</td></tr> <tr> <td style="width:1px"></td> <td class="mbox-text plainlist"><div style="padding-right:2px"> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Avicenna" class="extiw" title="commons:Category:Avicenna">صور وملفات صوتية</a> من كومنز.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/15px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/23px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/30px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> <a href="https://ar.wikisource.org/wiki/%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%81:%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="extiw" title="s:مؤلف:ابن سينا">نصوص مصدرية</a> من ويكي مصدر.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> <a href="https://ar.wikiquote.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" class="extiw" title="q:ابن سينا">اقتباسات</a> من ويكي الاقتباس.</li></ul></div></td></tr> </tbody></table> <ul><li><span class="wd_p1417"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Avicenna">ابن سينا</a> على موقع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الموسوعة البريطانية">Encyclopædia Britannica Online</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555;"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><span class="wd_p1263"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nndb.com/people/631/000097340/">ابن سينا</a> على موقع <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86_%D8%A5%D9%86_%D8%AF%D9%8A_%D8%A8%D9%8A" title="إن إن دي بي">NNDB people</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555;"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muslimphilosophy.com/sina/is-default-ar.htm">موقع الشيخ الرئيس أبو علي ابن سينا (سلسلة وصلات لكتب ابن سينا مفرغة إلكترونياً)</a></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فلسفة_القرون_الوسطى" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="قالب:فلسفة العصور الوسطى"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="نقاش القالب:فلسفة العصور الوسطى"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="فلسفة_القرون_الوسطى" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="فلسفة القرون الوسطى">فلسفة القرون الوسطى</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B3" title="أوغسطينوس">أوغسطينوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AB%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="بوثيوس">بوثيوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86_%D8%B3%D9%83%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D8%A3%D8%B1%D9%8A%D8%AC%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="جون سكوتوس أريجينا">إريوجنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D8%AD%D8%B8" title="الجاحظ">الجاحظ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D8%A9" title="ابن باجة">ابن باجة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A9" title="ابن مسرة">ابن مسرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="أبو الحسن العامري">العامري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%87" title="مسكويه">ابن مسكويه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%AB%D9%85" title="ابن الهيثم">ابن الهيثم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A" title="أبو الريحان البيروني">أبو الريحان البيروني</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%B2%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%8A" title="ابن حزم الأندلسي">ابن حزم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%84%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="روسيلنيوس">روسيلنيوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%85%D9%86_%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D9%8A" title="أنسلم من كانتربري">أنسلم كانتربري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو حامد الغزالي">أبو حامد الغزالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D8%B3" title="برنارد من شارتريس">برنارد من شارتريس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عين القضاة الهمداني">عين القضاة الهمداني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D8%A9" title="ابن باجة">ابن باجة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%8A%D9%88_%D9%85%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D9%81%D9%8A%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="هيو من سانت فيكتور (الصفحة غير موجودة)">هيو من سانت فيكتور</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hugh_of_St_Victor" class="extiw" title="en:Hugh of St Victor"><sup class="reference" title="Hugh of St Victor">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%8A%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%8A_%D9%84%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جيلبرت دي لا بوريه (الصفحة غير موجودة)">جيلبرت دي لا بوريه</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gilbert_de_la_Porr%C3%A9e" class="extiw" title="en:Gilbert de la Porrée"><sup class="reference" title="Gilbert de la Porrée">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%B1_%D8%A3%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="بيار أبيلار">أبيلار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%AF%D8%B3" title="جرسونيدس">جرسونيدس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ابن ملكا البغدادي">ابن ملكا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D9%81%D9%8A%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ريتشارد من سانت فيكتور (الصفحة غير موجودة)">ريتشارد من سانت فيكتور</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_of_St._Victor" class="extiw" title="en:Richard of St. Victor"><sup class="reference" title="Richard of St. Victor">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%81%D9%8A%D9%84" title="ابن طفيل">ابن طفيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" title="موسى بن ميمون">موسى بن ميمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%83%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A" title="ألكساندر الهالسي">ألكسندر من هيلز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="ابن سبعين">ابن سبعين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%8A_%D9%84%D9%8A%D9%84" title="آلان دي ليل">آلان دي ليل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%88%D9%84" title="السهروردي المقتول">شهاب الدين السهروردي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%B7%D9%8A%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="عبد اللطيف بن يوسف البغدادي">عبد اللطيف بن يوسف البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%8A%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="محيي الدين بن عربي">محي الدين بن عربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%AC%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%AA%D9%8A%D8%B3%D8%AA" title="روبرت جروسيتيست">روبرت جروسيتيست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B3" title="ألبيرتوس ماغنوس">ألبيرتوس ماغنوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%8A" title="أثير الدين الأبهري">أثير الدين الأبهري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">نصير الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B2%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="أبو يحيى زكريا القزويني">أبو عبد الله القزويني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AC%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%83%D9%88%D9%86" title="روجر باكون">روجر باكون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="بونافنتورا">بونافنتورا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="توما الأكويني">توما الأكويني</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%8A_%D9%85%D9%86_%D8%BA%D9%86%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="هنري من غنت (الصفحة غير موجودة)">هنري من غنت</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_of_Ghent" class="extiw" title="en:Henry of Ghent"><sup class="reference" title="Henry of Ghent">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%84%D9%88%D9%84" title="رامون لول">رامون لول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%81%D8%B1%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D9%81_%D9%81%D9%88%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%86%D8%B2" title="جودفري أوف فونتاينز">جودفري اوف فونتاينز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88" title="جيليس رومانو">جيلس من روما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="رشيد الدين فضل الله الهمذاني">رشيد الدين الهمذاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AE%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="فخر الدين الرازي">فخر الدين الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="ابن تيمية">ابن تيمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B2_%D8%B3%D9%83%D9%88%D8%B7%D8%B3" title="دانز سكوطس">دانز سكوطس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="وليم الأوكامي">وليم الأوكامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%83%D9%88%D9%84_%D8%A3%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%85%D9%87" title="نيكول أورسمه">نيكول أورسمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="جان بوريدان">جان بوردان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%86" title="ابن خلدون">ابن خلدون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="باسيليوس بيساريون (الصفحة غير موجودة)">باسيليوس بيساريون</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Basilius_Bessarion" class="extiw" title="en:Basilius Bessarion"><sup class="reference" title="Basilius Bessarion">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%8A%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%84%D9%8A%D8%AB%D9%88" title="جيمستوس بليثو">جيمستوس بليثو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AB%D9%8A%D8%B3%D9%83%D9%88_%D8%AF%D9%8A_%D9%81%D9%8A%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="فرانثيسكو دي فيتوريا">فرانثيسكو دي فيتوريا</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فلسفة_إسلامية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="قالب:فلسفة إسلامية"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:فلسفة إسلامية"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="فلسفة_إسلامية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إسلامية">فلسفة إسلامية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مجالات</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الخيمياء والكيمياء في عصر الحضارة الإسلامية">الخيمياء والكيمياء في عصر الحضارة الإسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الفيزياء في عصر الحضارة الإسلامية">الفيزياء في عصر الحضارة الإسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="عقيدة إسلامية">عقيدة إسلامية</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم الكلام">علم الكلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84" title="عقل">فلسفة العقل (فلسفة إسلامية)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="علم الكونيات في عصر الحضارة الإسلامية">علم الكون</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%85" title="تنجيم">علم التنجيم</a><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="علم الفلك في عصر الحضارة الإسلامية">علم الفلك في عصر الحضارة الإسلامية</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A2%D8%AE%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم آخر الزمان في الإسلام">علم آخر الزمان فى الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="أخلاق إسلامية">أخلاق إسلامية</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D9%87_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="فقه إسلامي">فقه إسلامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" class="mw-redirect" title="المنطق">منطق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="ما وراء الطبيعة">ما وراء الطبيعة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة الطبيعية (الصفحة غير موجودة)">فلسفة الطبيعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="السلام في الفلسفة الإسلامية">السلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="مدرسة إسلامية">مدرسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="العلم في عصر الحضارة الإسلامية">العلم في عصر الحضارة الإسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="علم النفس في عصر الحضارة الإسلامية">فلسفة النفس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="صوفية">صوفية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="علم التصوف">علم التصوف</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إسلامية">فلسفة إسلامية</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%A8%D9%83%D8%B1%D8%A9" title="فلسفة إسلامية مبكرة">فلسفة مبكرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">أبو نصر محمد الفارابي</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="رشدية">رشدية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="إشراقية">إشراقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة صوفية">فلسفة صوفية</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة الكون عند المتصوفة (الصفحة غير موجودة)">فلسفة الكون الصوفية</a><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وحدة الوجود">وحدة الوجود</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الحكمة المتعالية">الحكمة المتعالية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%82%D9%84%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="المدرسة الفلسفية المذهبية التقليدية (الصفحة غير موجودة)">المدرسة الفلسفية المذهبية التقليدية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة إسلامية معاصرة (الصفحة غير موجودة)">فلسفة معاصرة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قائمة الفلاسفة المسلمين (الصفحة غير موجودة)">فلاسفة</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن التاسع. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">يعقوب بن إسحاق الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A" title="ابن ربن الطبري">ابن ربن الطبري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%8A" title="الإيرانشهري">الإيرانشهري</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن العاشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">أبو بكر الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">أبو نصر محمد الفارابي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D8%AA%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A_(%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81)" title="أبو حاتم الرازي (فيلسوف)">أبو حاتم الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="أبو الحسن العامري">أبو الحسن العامري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو سليمان السجستاني">أبو سليمان السجستاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A9" title="ابن مسرة">ابن مسرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو يعقوب السجستاني">أبو يعقوب السجستاني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الحادي عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو حامد الغزالي">أبو حامد الغزالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%87" title="مسكويه">مسكويه</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%B2%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%8A" title="ابن حزم الأندلسي">ابن حزم الأندلسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B1" title="بهمنيار">بهمنيار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A4%D9%8A%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="المؤيد في الدين الشيرازي">المؤيد في الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88" title="ناصر خسرو">ناصر خسرو</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثاني عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AE%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="فخر الدين الرازي">فخر الدين الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عين القضاة الهمداني">عين القضاة الهمداني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ابن ملكا البغدادي">ابن ملكا البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%81%D9%8A%D9%84" title="ابن طفيل">ابن طفيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%85" title="عمر الخيام">عمر الخيام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%88%D9%84" title="السهروردي المقتول">السهروردي المقتول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A3%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="بابا أفضل الكاشاني">بابا أفضل الكاشاني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثالث عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="ابن سبعين">ابن سبعين</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%8A%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="محيي الدين بن عربي">محي الدين بن عربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%8A" title="أثير الدين الأبهري">أثير الدين الأبهري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">نصير الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الرابع عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%86" title="ابن خلدون">ابن خلدون</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الخامس عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="جلال الدين الدواني">جلال الدين الدواني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السادس عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%D9%8A_%D9%85%D9%8A%D8%B1" title="قاضي مير">قاضي مير</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السابع عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="المير داماد">المير داماد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%83%D9%8A" title="الفندرسكي">الفندرسكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="صدر الدين الشيرازي">صدر الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="الفيض الكاشاني">الفيض الكاشاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%A7%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%AC%D9%8A" title="فياض اللاهيجي">فياض اللاهيجي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="أحمد السرهندي">أحمد السرهندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AD%D8%A8_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B2%D9%8A" title="رحب علي التبريزي">رحب علي التبريزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B6%D9%8A_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D9%82%D9%85%D9%8A" title="القاضي سعيد قمي">القاضي سعيد قمي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثامن عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%88%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%87%D9%84%D9%88%D9%8A" title="شاه ولي الله الدهلوي">شاه ولي الله الدهلوي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن التاسع عشر. </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%8A" title="هادي السبزواري">هادي السبزواري</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن العشرون والحادي والعشرون. </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="محمد حسين الطباطبائي">محمد حسين الطباطبائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A5%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد إقبال">محمد إقبال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%8A" title="رياض أحمد جوهر شاهي">رياض أحمد جوهر شاهي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="محمد باقر الصدر">محمد باقر الصدر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A_%D8%BA%D9%8A%D9%86%D9%88%D9%86" title="ريني غينون">ريني غينون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AC%D9%88%D9%81_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%86" title="فريجوف شوان">الشیخ عیسی نور الدین أحمد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86_%D9%84%D9%86%D9%83%D8%B2" title="مارتن لنكز">مارتن لنكز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1" title="حسين نصر">حسين نصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D9%82%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B3" title="محمد نقيب العطاس">سيد محمد نقيب العطاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4" title="عبد الكريم سروش">عبد الكريم سروش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="غلام حسين إبراهيمي الديناني">غلام حسين إبراهيمي الديناني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86" title="طه عبد الرحمن">طه عبد الرحمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%8A" title="محمد عابد الجابري">محمد عابد الجابري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A8%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%82%D9%8A" title="محمد الحبيب المرزوقي">محمد الحبيب المرزوقي</a></li> <li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مفاهيم</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%86#علم_الاجتماع" title="ابن خلدون">علم الاجتماع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%84_(%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%83)" title="حال (سلوك)">حال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A9_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="معجزة (توضيح)">معجزة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="اجتهاد (إسلام)">اجتهاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="العلم في الإسلام">العلم في الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B5%D9%8A%D8%A9" title="غنوصية">العرفان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9_(%D9%81%D9%82%D9%87)" title="إجماع (فقه)">إجماع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D9%85%D8%B1%D8%B3%D9%84%D8%A9" title="مصالح مرسلة">مصالح مرسلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الروح في الإسلام">الروح في الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="قدر (إسلام)">قدر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="قياس (إسلام)">قياس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%89" title="شورى">شورى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%AD%D9%8A%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="التوحيد في الإسلام">التوحيد في الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="العالم الإسلامي">عالم إسلامي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="الفلسفة" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="قالب:مواضيع الفلسفة"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="نقاش القالب:مواضيع الفلسفة"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="الفلسفة" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">الفلسفة</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="الفروع" style="font-size:114%;margin:0 4em">الفروع</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="فروع" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em">فروع</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84" title="فلسفة الجمال">فلسفة الجمال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9" title="نظرية المعرفة">نظرية المعرفة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="أخلاقيات">أخلاقيات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" class="mw-redirect" title="المنطق">المنطق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="ما وراء الفلسفة">ما وراء الفلسفة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="ما وراء الطبيعة">ما وراء الطبيعة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9" title="فلسفة اللغة">فلسفة اللغة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="فلسفة الرياضيات">فلسفة الرياضيات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84" title="فلسفة العقل">فلسفة العقل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86" title="فلسفة الدين">فلسفة الدين</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85" title="فلسفة العلوم">فلسفة العلوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة سياسية">فلسفة سياسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة اجتماعية">فلسفة اجتماعية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="المدارس_الفكرية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="قائمة الفلسفات">المدارس الفكرية</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="تاريخ الفلسفة">حسب العصر</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="فلسفة قديمة">قديمة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة غربية">غربية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="فلسفة القرون الوسطى">القرون الوسطى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%A9" title="فلسفة النهضة">النهضة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D8%A9_%D9%85%D8%A8%D9%83%D8%B1%D8%A9" title="فلسفة حديثة مبكرة">حديثة مبكرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D8%A9" title="فلسفة حديثة">حديثة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" class="mw-redirect" title="فلسفة غربية معاصرة">معاصرة</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="فلسفة قديمة">قديمة</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة صينية">صينية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مدرسة زراعية (الصفحة غير موجودة)">زراعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9" title="كونفوشية">كونفوشية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="شرعوية (فلسفة صينية)">شرعوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%A1" title="مدرسة الأسماء">المنطقيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%87%D9%8A%D8%A9" title="موهية">موهية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%8A%D9%86_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مدرسة اليين واليانغ (الصفحة غير موجودة)">طبيعانية صينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="طاوية">طاوية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%BA%D9%8A%D8%B2%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="يانغيزم (الصفحة غير موجودة)">يانغيزم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة يونانية">يونانية-</a><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فلسفة الرومان">رومانية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%A7_%D9%82%D8%A8%D9%84_%D8%B3%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7" title="فلسفة ما قبل سقراط">ما قبل سقراط</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="المدرسة الأيونية">أيونية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="فيثاغورية">فيثاغورية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الإيلية">الإيلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="الذرية">الذرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%88%D9%86" title="سفسطائيون">سفسطائيون</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="قورينية">قورينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="كلبية">كلبية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A5%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مدرسة إريتريية (الصفحة غير موجودة)">مدرسة إريتريية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="المدرسة الميغارية">المدرسة الميغارية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%83%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أكاديمية أفلاطونية">أكاديمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="المدرسة المشائية">المدرسة المشائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة هلنستية">فلسفة هلنستية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="بيرونية">بيرونية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="رواقية">رواقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="إبيقورية">إبيقورية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%83%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D9%83%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="شكوكية أكاديمية">شكوكية أكاديمية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="أفلاطونية وسطى">أفلاطونية وسطى</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%B3%D9%8A%D9%83%D8%B3%D8%AA%D9%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مدرسة سيكستي (الصفحة غير موجودة)">مدرسة سيكستي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%8A%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فيثاغورية جديدة (الصفحة غير موجودة)">فيثاغورية جديدة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سفسطائية ثانية (الصفحة غير موجودة)">سفسطائية ثانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB%D8%A9" title="أفلاطونية محدثة">أفلاطونية محدثة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة هندية">هندية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة هندوسية">هندوسية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%AE%D9%8A%D8%A7" title="سامخيا">سامخيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%8A%D8%A7" title="نيايا">نيايا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D9%8A%D8%B4%D9%8A%D8%B4%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="فايشيشيكا">فايشيشيكا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%BA%D8%A7_%D8%B3%D9%88%D8%AA%D8%B1%D8%A7" title="يوغا سوترا">يوغا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%A7" title="ميمامسا">ميمامسا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AC%D9%8A%D9%81%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="آجيفيكا">آجيفيكا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%AC%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آجنيانا (الصفحة غير موجودة)">آجنيانا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%83%D8%A7" title="شارفاكا">شارفاكا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AC%D8%A7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة جاينية">جاينية</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="أنيكانتافادا (الصفحة غير موجودة)">أنيكانتافادا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سيدفادا (الصفحة غير موجودة)">سيدفادا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة بوذية">بوذية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%AA%D8%A7" title="سونياتا">سونياتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%83%D8%A7" title="مادهياماكا">مادهياماكا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%BA%D8%A7%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="يوغاكارا">يوغاكارا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="سوترانتيكا">سوترانتيكا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D9%86_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%83%D8%A7%E2%80%93%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%83%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تباين سفاتانتريكا–براساجيكا (الصفحة غير موجودة)">سفاتانتريكا</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إيرانية">فارسية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%D9%83%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="مزدكية">مزدكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="ميثرائية">ميثرائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="الزرادشتية">الزرادشتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="زورانية">زورانية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="فلسفة القرون الوسطى">القرون الوسطى</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;">شرق آسيوية</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="طاوية جديدة (الصفحة غير موجودة)">طاوية جديدة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B0%D9%8A%D8%A9_%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="بوذية تشان">تشان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="الكونفوشية الجديدة">الكونفوشية الجديدة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="كونفوشية كورية (الصفحة غير موجودة)">كونفوشية كورية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة غربية">أوروبية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة مسيحية">مسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أوغسطينية">أوغسطينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="مدرسية (فلسفة)">مدرسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="توماوية">توماوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%83%D9%88%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="سكوطية">سكوطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="أوكامية">أوكامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="النهضة الإنسانية">النهضة الإنسانية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;">هندية</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7" title="فيدانتا">فيدانتا</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%AA%D8%B4%D9%8A%D8%A7_%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%A7_%D8%A3%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آشنتشيا بيدا أبيدا (الصفحة غير موجودة)">آشنتشيا بيدا أبيدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AF%D9%81%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D8%A7" title="أدفايتا">أدفايتا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بيدابيدا (الصفحة غير موجودة)">بيدابيدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D8%A7_%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%AA%D8%A7" title="دفايتا فيداتا">دفايتا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%8A%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%8A%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نيمباركا سامبرادايا (الصفحة غير موجودة)">نيمباركا سامبرادايا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%AF%D8%AF%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="شوددفيدا (الصفحة غير موجودة)">شوددفيدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B4%D9%8A%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%81%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D8%A7" title="فيشيشتادفايتا">فيشيشتادفايتا</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A7-%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%8A%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نافيا-نيايا (الصفحة غير موجودة)">نافيا-نيايا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إسلامية">إسلامية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="أرسطية">أرسطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="رشدية">رشدية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="فلسفة ابن سينا">فلسفة ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="إشراقية">إشراقية</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم الكلام">علم الكلام</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة صوفية">صوفية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة يهودية">يهودية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9_(800-1400)" title="فلسفات يهودية إسلامية (800-1400)">يهودية إسلامية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D8%A9" title="فلسفة حديثة">حديثة</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="لاسلطوية">لاسلطوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="واقعية كلاسيكية">واقعية كلاسيكية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جماعية وفردية (الصفحة غير موجودة)">جماعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%A9" title="سياسة محافظة">سياسة محافظة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="حتمية">حتمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B3%D8%AF" title="ثنائية العقل والجسد">ثنائية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9_%D8%A5%D9%8A%D8%AF%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="كونفوشية إيدو الجديدة (الصفحة غير موجودة)">كونفوشية إيدو الجديدة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="تجريبية (فلسفة)">تجريبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="وجودية">وجودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A3%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="تأسيسية">تأسيسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9" title="التاريخية">التاريخية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="كلانية">كلانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="إنسانوية (فلسفة)">إنسانوية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%B6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مناهضة الإنسانية">مناهضة-</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مثالية">مثالية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D8%A9" title="مثالية مطلقة">مطلقة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مثالية بريطانية (الصفحة غير موجودة)">بريطانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مثالية ألمانية">ألمانية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مثالية موضوعية (الصفحة غير موجودة)">موضوعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%B0%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="مثالية ذاتية">ذاتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="المثالية المتعالية">متعالية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فردانية">فردانية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%88%D9%83%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%83%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="كوكوجاكو (الصفحة غير موجودة)">كوكوجاكو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%8A%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="ليبرالية كلاسيكية">ليبرالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="مادية">مادية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D8%A9" title="حركة حداثية">حداثية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="أحادية (فلسفة)">أحادية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" class="mw-redirect" title="طبيعانية (فلسفة)">طبيعانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="حق طبيعي">حق طبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="عدمية">عدمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D8%A9" title="كونفوشية حديثة">كونفوشية حديثة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="الفلسفة المدرسية الجديدة">مدرسية جديدة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="براغماتية">براغماتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B8%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="علم الظواهر (فلسفة)">علم الظواهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="وضعية">وضعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="اختزالية">اختزالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="عقلانية (فلسفة)">عقلانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D8%AF_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A" title="عقد اجتماعي">عقد اجتماعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="اشتراكية">اشتراكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة متعالية">متعالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="نفعية">نفعية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;">منسوبة إلى أشخاص</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="ديكارتية">ديكارتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="كانطية">كانطية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%B7%D9%8A%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="كانطية جديدة">جديدة</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%86_%D9%83%D9%8A%D8%B1%D9%83%D8%BA%D9%88%D8%B1" title="فلسفة سورين كيركغور">كيركغورية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="كراوسية">كراوسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%BA%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="هيغلية">هيغلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة ماركسية">ماركسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%AA%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="نيوتنية">نيوتنية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%83_%D9%86%D9%8A%D8%AA%D8%B4%D9%87" title="فلسفة فريدريك نيتشه">نيتشيه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="سبينوزية">سبينوزية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="فلسفة معاصرة">معاصرة</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AA%D8%AD%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة تحليلية">تحليلية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="أخلاق تطبيقية">أخلاق تطبيقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D8%AA%D8%AD%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="نسوية تحليلية">نسوية تحليلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%AA%D8%AD%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="ماركسية تحليلية">ماركسية تحليلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A" title="الفكر الجماعي">جماعانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="عواقبية">عواقبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%86%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="عقلانية نقدية">عقلانية نقدية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة تجريبية">فلسفة تجريبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%A9" title="دحوضية">دحوضية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A3%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="تأسيسية">تأسيسية</a>&#160;/ <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="تماسكية">تماسكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="داخليانية">داخليانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B6%D8%B9%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="الوضعانية المنطقية">الوضعانية المنطقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="وضعية قانونية">وضعية قانونية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%88%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="أخلاقيات فوقية">أخلاقيات فوقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="واقعية أخلاقية">واقعية أخلاقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="نظرية المعرفة المتعلقة بالعلوم الطبيعية">نظرية المعرفة المتعلقة بالعلوم الطبيعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="أخلاق معيارية">أخلاق معيارية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة اللغة العادية">فلسفة اللغة العادية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة ما بعد التحليلية">فلسفة ما بعد التحليلية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سكونية (فلسفة) (الصفحة غير موجودة)">سكونية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%84%D8%B2" title="جون رولز">رولزية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نظرية المعرفة الإصلاحية (الصفحة غير موجودة)">نظرية المعرفة الإصلاحية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نظامية (الصفحة غير موجودة)">نظامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="علموية">علموية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="واقعية علمية">واقعية علمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%83%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="شكوكية علمية">شكوكية علمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="نظرية المعاملات">نظرية المعاملات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B9%D9%8A%D8%A9#تطوُّرات_القرن_العشرين" title="نفعية">نفعية معاصرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D9%88_%D9%81%D9%8A%D9%8A%D9%86%D8%A7" title="تجريبيو فيينا">تجريبيو فيينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%81%D9%8A%D8%BA_%D9%81%D9%8A%D8%AA%D8%BA%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%86" title="لودفيغ فيتغنشتاين">فيتغنشتاينية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة قارية">قارية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%86%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="نظرية نقدية">نظرية نقدية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D9%83%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="تفكيكية">تفكيكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="وجودية">وجودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة نسوية">نسوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%83%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="مدرسة فرانكفورت">مدرسة فرانكفورت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D9%88%D9%8A%D9%84_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="علم التأويل (فلسفة)">علم التأويل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="ماركسية جديدة">ماركسية جديدة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="تاريخانية جديدة">تاريخانية جديدة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B8%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="علم الظواهر (فلسفة)">علم الظواهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="ما بعد الإنسانية">ما بعد الإنسانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="فلسفة ما بعد الحداثة">ما بعد الحداثة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="ما بعد البنيوية">ما بعد البنيوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_(%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9)" class="mw-redirect" title="بنائية (اجتماع)">بنائية اجتماعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="بنيوية">بنيوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الماركسية الغربية">الماركسية الغربية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;">أخرى</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D9%83%D9%8A%D9%88%D8%AA%D9%88" title="مدرسة كيوتو">مدرسة كيوتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9_(%D8%A2%D9%8A%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AF)" title="موضوعية (آين راند)">موضوعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%82%D8%AF" title="ما بعد النقد">ما بعد النقد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="كونية روسية">كونية روسية</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="قائمة الفلسفات">المزيد...</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="مواقف_فلسفية" style="font-size:114%;margin:0 4em">مواقف فلسفية</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84" title="فلسفة الجمال">فلسفة الجمال</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D8%AA%D8%B7%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="أستطاقية المشاعر">أستطاقية الاستجابة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%83%D9%84%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%86)" title="شكلية (فن)">شكلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D9%81%D9%86" class="mw-redirect" title="نظرية مؤسسية للفن">مؤسسية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9" title="نظرية المعرفة">نظرية المعرفة</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="تجريبية (فلسفة)">تجريبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="إيمانية">إيمانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="نظرية المعرفة المتعلقة بالعلوم الطبيعية">طبيعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="انصرافية معرفية">انصرافية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="عقلانية (فلسفة)">عقلانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%83%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="شكوكية فلسفية">شكوكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7" title="وحدة الأنا">وحدة الأنا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="أخلاقيات">أخلاقيات</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="عواقبية">عواقبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%A8%D8%A9" title="الأخلاق الواجبة">الأخلاق الواجبة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%8A%D9%84%D8%A9" title="أخلاقيات الفضيلة">فضيلة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%A9" title="حرية الإرادة">حرية الإرادة</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="توافقية (فلسفة)">توافقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="حتمية">حتمية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%B5%D8%B9%D8%A8%D8%A9" title="حتمية صعبة">صعبة</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="لاتوافقية">لاتوافقية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%B5%D8%B9%D8%A8%D8%A9" class="mw-redirect" title="لاتوافقية صعبة">صعبة</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%A9_(%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9)" title="فلسفة الحرية (وراء الطبيعة)">فلسفة الحرية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="ما وراء الطبيعة">ما وراء الطبيعة</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="الذرية">الذرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B3%D8%AF" title="ثنائية العقل والجسد">ثنائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مثالية">مثالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="أحادية (فلسفة)">أحادية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%8A" title="المذهب الطبيعي الوجودي">المذهب الطبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة واقعية">واقعية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84" title="فلسفة العقل">العقل</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="سلوكية">سلوكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A5%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="مادية إقصائية">إقصائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%AB%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="انبثاقية">انبثاقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D8%A9" title="ظاهراتية مصاحبة">ظاهراتية مصاحبة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B8%D8%A7%D8%A6%D9%81%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="وظائفية (فلسفة)">وظائفية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="موضوعية (فلسفة)">موضوعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B0%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="ذاتية (فلسفة)">ذاتية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="معيار (فلسفة)">معيارية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="مطلقية أخلاقية">مطلقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="انصرافية أخلاقية">انصرافية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%A8%D9%8A%D8%A9_(%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%8A)" title="النسبية (مذهب فلسفي)">نسبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="عدمية أخلاقية">عدمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%83%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="شكوكية أخلاقية">شكوكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="شمولية أخلاقية">شمولية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="علم الوجود">علم الوجود</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B9%D9%84_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="نظرية الفعل (فلسفة)">الفعل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AF%D8%AB_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="حدث (فلسفة)">حدث</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="فلسفة الصيرورة">الصيرورة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9" title="واقع">واقع</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="لاواقعية">لاواقعية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8_%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="مذهب تصوري">مذهب تصوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مثالية">مثالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="مادية">مادية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="المذهب الطبيعي (فلسفة)">المذهب الطبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="اسمية">اسمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="فيزيائية (فلسفة)">فيزيائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة واقعية">واقعية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="حسب_المناطققوائممتفرقات" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist hlist-separated"><ul><li>حسب المناطق</li><li>قوائم</li><li>متفرقات</li></ul></div></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em">حسب المناطق</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إفريقية">إفريقية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%88_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="أوبونتو (فلسفة)">أوبونتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="فلسفة مصر القديمة">مصرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%AB%D9%8A%D9%88%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إثيوبية">إثيوبية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة شرقية">شرقية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة صينية">صينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة هندية">هندية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة أندونيسية">أندونيسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة يابانية">يابانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة كورية">كورية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة باكستانية (الصفحة غير موجودة)">باكستانية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الفلسفة في تايوان (الصفحة غير موجودة)">تايوانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D9%8A%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة فيتنامية">فيتنامية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%B3%D8%B7" title="فلسفة الشرق الأوسط">شرق أوسطية</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إيرانية">إيرانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة يهودية">يهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%83" title="تصنيف:فلاسفة أتراك">تركية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة غربية">غربية</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة أمريكية">أمريكية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة أسترالية (الصفحة غير موجودة)">أسترالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة بريطانية">بريطانية</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%83%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة إسكتلندية (الصفحة غير موجودة)">إسكتلندية</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الفلسفة في كندا (الصفحة غير موجودة)">كندية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AA%D8%B4%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة تشيكية (الصفحة غير موجودة)">تشيكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AF%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة دنماركية">دنماركية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%87%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة هولندية (الصفحة غير موجودة)">هولندية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة فرنسية">فرنسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة ألمانية">ألمانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة يونانية">يونانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة إيطالية">إيطالية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الفلسفة في مالطا (الصفحة غير موجودة)">مالطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="تاريخ الفلسفة في بولندا">بولندية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%86" title="تصنيف:فلاسفة سلوفينيون">سلوفانية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة إسبانية (الصفحة غير موجودة)">إسبانية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.6em;font-weight: normal;">متفرقات</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A3%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة أمريكية أصلية">الهنود الحمر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%B2%D8%AA%D9%83" title="فلسفة الآزتك">الآزتك</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة رومانية">رومانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة روسية">روسية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%8A%D9%88%D8%BA%D9%88%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فلسفة يوغوسلافية (الصفحة غير موجودة)">يوغوسلافية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em">قوائم</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="مسرد الفلسفة">مسرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="قائمة المدارس الفلسفية">مدارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%83%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="مشكلة فلسفية">مسائل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="قائمة الفلسفات">فلسفات</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.8em">متفرقات</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%AA%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة تطبيقية">فلسفة تطبيقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="حق طبيعي">حق طبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%83%D9%8A%D9%85_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="حكيم (فلسفة)">حكيم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة نظرية">فلسفة نظرية</a>&#160;/ <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%B9%D9%85%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة عملية">فلسفة عملية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="المرأة في الفلسفة">المرأة في الفلسفة</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><b><span class="metadata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:P_philosophy.svg" class="mw-file-description"><img alt="شعار بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/16px-P_philosophy.svg.png" decoding="async" width="16" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/24px-P_philosophy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/32px-P_philosophy.svg.png 2x" data-file-width="656" data-file-height="629" /></a></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="بوابة:فلسفة">بوابة&#32;فلسفة</a></b></li> <li><b><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="تصنيف"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="تصنيف:فلسفة">تصنيف</a></b></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="مقالة_جيّدة&amp;#124;link=&amp;#124;10بك&amp;#124;class=noviewer&amp;#124;alt=_الرياضيات_في_عصر_الحضارة_الإسلامية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="قالب:الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="مقالة_جيّدة&amp;#124;link=&amp;#124;10بك&amp;#124;class=noviewer&amp;#124;alt=_الرياضيات_في_عصر_الحضارة_الإسلامية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية">الرياضيات في عصر الحضارة الإسلامية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رياضياتيون</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثالث الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%83" title="عبد الحميد بن ترك">عبد الحميد بن ترك</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A" title="سند بن علي">سند بن علي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%D9%8A" title="العباس بن سعيد الجوهري">العباس بن سعيد الجوهري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B7%D8%B1" title="الحجاج بن يوسف بن مطر">الحجاج بن يوسف بن مطر</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">يعقوب بن إسحاق الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%8A" class="mw-redirect" title="أبو عبد الله محمد بن عيسى المهاني">أبو عبد الله محمد بن عيسى المهاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="بنو موسى">بنو موسى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="حنين بن إسحاق">حنين بن إسحاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D9%8A" title="محمد بن موسى الخوارزمي">محمد بن موسى الخوارزمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%A8%D9%86_%D9%82%D8%B1%D8%A9" title="ثابت بن قرة">ثابت بن قرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="نعيم بن موسى">نعيم بن موسى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B4%D8%B1" title="سهل بن بشر">سهل بن بشر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8" title="حبش الحاسب">أحمد بن عبد الله المروزي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الرابع الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A" title="عبد الرحمن بن عمر الصوفي">عبد الرحمن بن عمر الصوفي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو الوفاء البوزجاني">أبو الوفاء البوزجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%86" title="أبو جعفر الخازن">أبو جعفر الخازن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%83%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%B4%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%B3%D9%84%D9%85" title="أبو كامل شجاع بن أسلم">أبو كامل شجاع بن أسلم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%82%D9%84%D9%8A%D8%AF%D8%B3%D9%8A" title="أبو الحسن الإقليدسي">أبو الحسن الإقليدسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%AC%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="أبو محمود الخجندي">أبو محمود الخجندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="أحمد بن يوسف (توضيح)">أحمد بن يوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%B2%D9%8A" title="أبو العباس النيريزي">أبو العباس النيريزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو حامد الصاغاني">أبو حامد الساجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%87%D9%84" title="ابن سهل">ابن سهل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%8A" title="ابن يونس المصري">ابن يونس المصري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86" title="إبراهيم بن سنان">إبراهيم بن سنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="محمد بن جابر بن سنان البتاني">محمد بن جابر بن سنان البتاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA" title="سنان بن ثابت">سنان بن ثابت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو الفتح الأصفهاني">أبو الفتح الأصفهاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D9%8A%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%85%D9%86" title="نظيف بن يمن">نظيف بن يمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D9%87%D9%8A" title="أبو سهل القوهي">أبو سهل القوهي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الخامس الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="إبراهيم بن يحيى الزرقالي">إبراهيم بن يحيى الزرقالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="منصور بن عراق">منصور بن عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A" title="أبو الريحان البيروني">أبو الريحان البيروني</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%AB%D9%85" title="ابن الهيثم">ابن الهيثم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="ابن معاذ الجياني">ابن معاذ الجياني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D8%AC%D9%8A" title="أبو بكر الكرجي">أبو بكر الكرجي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B2%D9%8A" title="السجزي">السجزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%8A" title="علي بن أحمد النسوي">علي بن أحمد النسوي</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="عبد القاهر البغدادي">عبد القاهر البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A7%D8%B1" title="كوشيار">كوشيار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A4%D8%AA%D9%85%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%AF" title="المؤتمن بن هود">المؤتمن بن هود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%87%D9%84%D9%8A" title="إبراهيم بن سعيد السهلي">إبراهيم بن سعيد السهلي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السادس الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%8A" title="عبد الرحمن الخازني">عبد الرحمن الخازني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%A3%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="السموأل بن يحيى المغربي">السموأل بن يحيى المغربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%85" title="عمر الخيام">عمر الخيام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%AD" title="جابر بن أفلح">جابر بن أفلح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1" title="أبو بكر الحصار">أبو بكر الحصار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%8A%D9%86" title="ابن الياسمين">ابن الياسمين</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السابع الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%8A%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="محيي الدين المغربي">محيي الدين المغربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">نصير الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D8%B1%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="شمس الدين السمرقندي">شمس الدين السمرقندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="شرف الدين الطوسي">شرف الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B4%D8%A8%D9%8A%D9%84%D9%8A" title="ابن الهائم الإشبيلي">ابن الهائم الإشبيلي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثامن الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%8A%D8%B4_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%88%D9%8A" title="يعيش بن إبراهيم الأموي">يعيش بن إبراهيم الأموي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%83%D8%B4%D9%8A" title="ابن البناء المراكشي">ابن البناء المراكشي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%B1" title="ابن الشاطر">ابن الشاطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A" title="كمال الدين الفارسي">كمال الدين الفارسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A" title="شمس الدين الخليلي">شمس الدين أبو عبد الله الخليلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%84%D9%82%D8%B4%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="أبو العباس القلقشندي">أبو العباس القلقشندي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن التاسع الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="أبو الحسن علي القلصادي">أبو الحسن علي القلصادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B4%D8%AC%D9%8A" title="القوشجي">القوشجي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%8A%D8%A7%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B4%D9%8A" title="غياث الدين الكاشي">غياث الدين الكاشي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%D9%8A_%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%8A" title="قاضي زاده الرومي">قاضي زاده الرومي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D8%BA_%D8%A8%D9%83" title="ألغ بك">ألغ بك</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%8A" title="ابن المجدي">ابن المجدي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثاني عشر الهجري </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A" title="الكلنبوي">الكلنبوي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الكتب</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D8%A7%D9%83%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="صور الكواكب الثمانية والأربعين">صور الكواكب الثمانية والأربعين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1" title="المناظر">المناظر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D9%82%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B9%D8%A9_%D8%B5%D9%86%D8%A7%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="رسالة في قدر منفعة صناعة الطب (كتاب)">رسالة في قدر منفعة صناعة الطب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%84%D9%8A%D8%B7%D9%84%D9%8A" title="الزيج الطليطلي">جداول طليطلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%82_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D9%81%D8%A7%D9%82" title="نزهة المشتاق في اختراق الآفاق">نزهة المشتاق في اختراق الآفاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1_%D9%81%D9%8A_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D8%B1_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%A9" title="كتاب المختصر في حساب الجبر والمقابلة">المختصر في حساب الجبر والمقابلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">كتاب الشفاء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D8%AC" title="زيج">زيج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="الزيج الإلخاني">الزيج الإلخاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="الزيج السلطاني">الزيج السلطاني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مفاهيم</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A3%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%AB%D9%85" title="مسألة ابن الهيثم">مسألة ابن الهيثم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مراكز</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="جامعة الأزهر">جامعة الأزهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="المدرسة المستنصرية">المدرسة المستنصرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9" title="دار الحكمة">دار الحكمة</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9" title="بيت الحكمة">بيت الحكمة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B5%D8%AF_%D8%A5%D8%B3%D8%B7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84" title="مرصد إسطنبول">مرصد تقي الدين في الآستانة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="مدرسة إسلامية">المدارس الإسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_(%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9)" title="كتاب (مدرسة)">الكتاتيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B5%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D8%A9" title="مرصد مراغة">مرصد مراغة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="جامعة القرويين">جامعة القرويين</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تأثرت بـ</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%AF%D9%8A%D9%86" title="الرياضيات في بلاد الرافدين">الرياضيات البابلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%BA%D8%B1%D9%8A%D9%82" title="الرياضيات عند الإغريق">الرياضيات اليونانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="الرياضيات في الهند القديمة">الرياضيات الهندية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أثرت في</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="العلوم البيزنطية">رياضيات بيزنطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="تاريخ الرياضيات">تاريخ الرياضيات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="الرياضيات في الهند القديمة">رياضيات هندية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علم_الموسيقى_العربية_الفارسية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="قالب:علم الموسيقى العربية الفارسية"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:علم الموسيقى العربية الفارسية"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="علم_الموسيقى_العربية_الفارسية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%8A%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:منظرون موسيقيون في عصر الحضارة الإسلامية">علم الموسيقى العربية الفارسية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:center;">مُنظرو الموسيقى</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;line-height:1.4;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">يعقوب بن إسحاق الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D8%B3%D9%8A" title="أحمد بن الطيب السرخسي">أحمد بن الطيب السرخسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">أبو نصر محمد الفارابي</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%8A" title="صفي الدين الأرموي">صفي الدين الأرموي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%83%D8%B1" title="ابن كر">ابن كر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:center;">الأَعمال</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;line-height:1.4;"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1" title="كتاب الموسيقى الكبير">كتاب الموسيقى الكبير</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="الطب_والصيدلة_في_عصر_الحضارة_الإسلامية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="قالب:الطب الإسلامي"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="نقاش القالب:الطب الإسلامي"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="الطب_والصيدلة_في_عصر_الحضارة_الإسلامية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الطب والصيدلة في عصر الحضارة الإسلامية">الطب والصيدلة في عصر الحضارة الإسلامية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الأطباء</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السابع </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D9%81%D8%B5_%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF" title="أبو حفص يزيد">أبو حفص يزيد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9" title="بختيشوع">بختيشوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%AC%D9%88%D9%8A%D9%87" title="ماسرجويه">ماسرجويه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%AB_%D8%A8%D9%86_%D9%83%D9%84%D8%AF%D8%A9" title="الحارث بن كلدة">الحارث بن كلدة</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%AB_%D8%A8%D9%86_%D9%83%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%82%D9%81%D9%8A" title="نافع بن الحارث بن كلدة الثقفي">ووابنه نافع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%B1%D9%85%D8%AB%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="ابن أبي رمثة التميمي">ابن أبي رمثة التميمي</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="رفيدة الأسلمية">رفيدة الأسلمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AB%D8%A7%D9%84" title="ابن أثال">ابن أثال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%86%D8%A8_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8%D8%A9_%D8%A8%D9%86%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D8%AF" title="زينب طبيبة بني أود">زينب طبيبة بني أود</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثامن </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9" title="بختيشوع">بختيشوع</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82" title="جعفر الصادق">جعفر الصادق</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن التاسع </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7" title="علي الرضا">علي الرضا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A8" title="ابن الخصيب">ابن الخصيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9" title="جبريل بن بختيشوع">جبريل بن بختيشوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D9%84" title="بختيشوع بن جبريل">بختيشوع بن جبريل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="جابر بن حيان">جابر بن حيان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="حنين بن إسحاق">حنين بن إسحاق</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%86%D9%8A%D9%86" title="إسحاق بن حنين">وإسحاق بن حنين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%81%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B3%D9%8A%D9%84" title="اصطفن بن بسيل">اصطفن بن بسيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D9%88%D9%86" title="يحيى بن سرافيون">يحيى بن سرافيون</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">يعقوب بن إسحاق الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%8A%D9%87" title="يوحنا بن ماسويه">يوحنا بن ماسويه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%87%D9%84" title="سابور بن سهل">سابور بن سهل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A" title="ابن ربن الطبري">ابن ربن الطبري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%88%D9%8A" title="إسحاق بن علي الرهاوي">إسحاق بن علي الرهاوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9" title="يوحنا بن بختيشوع">يوحنا بن بختيشوع</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن العاشر </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%84" title="سعيد بن توفيل">سعيد بن توفيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B3%D8%B7%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="قسطا بن لوقا">قسطا بن لوقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو العلاء الشيرازي">أبو العلاء الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A" title="أبو الحسن الطبري">أبو الحسن الطبري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B7%D9%8A%D9%84%D9%8A" title="النطيلي">النطيلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="حسن بن نوح القمري">حسن بن نوح القمري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B2%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AE%D9%8A" title="أبو زيد البلخي">أبو زيد البلخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="إسحاق بن عمران">إسحاق بن عمران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84%D9%8A" title="إسحاق بن سليمان الإسرائيلي">إسحاق بن سليمان الإسرائيلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="علي بن عباس الأهوازي">علي بن عباس الأهوازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="أبو سهل المسيحي">أبو سهل المسيحي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82" title="أبو المنصور الموفق">أبو المنصور الموفق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">أبو بكر الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D9%84%D8%AC%D9%84" title="ابن جلجل">ابن جلجل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="محمد بن أحمد التميمي">محمد بن أحمد التميمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%8A" title="الزهراوي">الزهراوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="أحمد بن الجزار">أحمد بن الجزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A" title="الكسكري">الكسكري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B4%D8%B9%D8%AB" title="ابن أبي الأشعث">ابن أبي الأشعث</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D9%82" title="سعيد بن البطريق">سعيد بن البطريق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D9%83%D8%B3" title="ابن بكس">ابن بكس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="خالد بن يزيد بن رومان النصراني">خالد بن يزيد بن رومان النصراني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%AC" title="نسطاس بن جريج">نسطاس بن جريج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ابن الشبل البغدادي">ابن الشبل البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A" title="جابر بن منصور السكري">جابر بن منصور السكري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="أعين بن أعين">أعين بن أعين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="عيسى بن علي البغدادي">عيسى بن علي البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="يشوع بن علي النسطوري">يشوع بن علي النسطوري</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الحادي عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو عبيد الجوزجاني">أبو عبيد الجوزجاني</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%AB%D9%85" title="ابن الهيثم">ابن الهيثم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B6%D9%88%D8%A7%D9%86" title="علي بن رضوان">علي بن رضوان</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B9%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="إفرايم بن الزعفران">إفرايم بن الزعفران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%88%D8%A7%D9%81%D8%AF" title="ابن وافد">ابن وافد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%B4%D9%88%D8%B9" title="أبو سعيد عبيد الله بن بختيشوع">أبو سعيد عبيد الله بن بختيشوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B7%D9%84%D8%A7%D9%86" title="ابن بطلان">ابن بطلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="ابن الكتاني">ابن الكتاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%B2%D9%84%D8%A9" title="ابن جزلة">ابن جزلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="ماسويه المارديني">ماسويه المارديني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A" title="محمد بن يوسف الإيلاقي">محمد بن يوسف الإيلاقي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8%D9%8A_(%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8)" title="ابن الذهبي (طبيب)">ابن الذهبي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82" title="ابن أبي صادق">ابن أبي صادق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AD%D8%A7%D9%84" title="علي بن عيسى الكحال">علي بن عيسى الكحال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D8%B3" title="إسحاق بن إبراهيم بن نسطاس">إسحاق بن إبراهيم بن نسطاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B8%D8%A7%D9%81%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A" title="ظافر بن جابر السكري">ظافر بن جابر السكري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%87%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%B8%D8%A7%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A" title="موهوب بن ظافر السكري">موهوب بن ظافر السكري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%B7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="البديع الأسطرلابي">البديع الأسطرلابي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثاني عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="ابن أبي البيان">ابن أبي البيان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="أحمد بن فروخ">أحمد بن فروخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="زين الدين الجرجاني">إسماعيل الجرجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%87%D8%A8%D9%84" title="ابن هبل">ابن هبل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="زين الدين الجرجاني">زين الدين الجرجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" title="موسى بن ميمون">موسى بن ميمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%BA%D9%8A%D8%B1" title="سيرابيون الصغير">سيرابيون الصغير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="ابن زهر">ابن زهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%8A" title="يعقوب بن إسحاق المحلي">يعقوب بن إسحاق المحلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو جعفر بن هارون الترجالي">أبو جعفر بن هارون الترجالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%81%D9%8A%D9%84" title="ابن طفيل">ابن طفيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%A7%D9%81%D9%82%D9%8A" title="محمد بن أسلم الغافقي">محمد بن أسلم الغافقي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85" title="ابن أبي الحكم">ابن أبي الحكم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ابن ملكا البغدادي">ابن ملكا البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%A3%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="السموأل بن يحيى المغربي">السموأل بن يحيى المغربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B0" title="ابن التلميذ">ابن التلميذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%87%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A" title="جابر بن موهوب السكري">جابر بن موهوب السكري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B0%D9%88%D8%AE" title="ابن البذوخ">ابن البذوخ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الثالث عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%8A" title="سعد الدولة الأبهري">سعد الدولة الأبهري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B2%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="شمس الدين الشهرزوري">شمس الدين الشهرزوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%85%D9%84%D9%88%D8%B3" title="ابن طملوس">ابن طلموس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="رشيد الدين الصوري">رشيد الدين الصوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%85%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D9%81%D8%AA%D9%81%D8%AA" title="أمين الدين فتفت">أمين الدين فتفت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="أبراهام بن موسى بن ميمون (الصفحة غير موجودة)">أبراهام بن موسى بن ميمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF_%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84" title="داوود أبو الفضل">داوود أبو الفضل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="الدخوار">الدخوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%A3%D8%B5%D9%8A%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="ابن أبي أصيبعة">ابن أبي أصيبعة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%8A" title="يوسف بن يهوذا السبتي">يوسف بن يهوذا السبتي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%B7%D9%8A%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="عبد اللطيف بن يوسف البغدادي">عبد اللطيف بن يوسف البغدادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D9%8A%D8%B3" title="ابن النفيس">ابن النفيس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B2%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="أبو يحيى زكريا القزويني">أبو عبد الله بن زكريا القزويني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D8%B1%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="النجيب السمرقندي">النجيب السمرقندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D9%83%D9%8A" title="ابن القف الكركي">ابن القف الكركي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%8A%D8%AF%D9%8A" title="إبراهيم السويدي">إبراهيم السويدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AA_%D8%AF%D9%87%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%88%D8%B2_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="بنت دهن اللوز الدمشقية">بنت دهن اللوز الدمشقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%8A" title="حسام الدين الجراحي">حسام الدين الجراحي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الرابع عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%81%D9%8A%D9%81" title="أبو سعيد العفيف">أبو سعيد العفيف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D9%85%D9%84%D9%8A" title="محمد بن محمود الآملي">محمد بن محمود الآملي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="النجاوري">النجاوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="جمال الدين الأقصرائي">جمال الدين الأقصرائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1" title="زين العطار">زين العطار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%B3" title="منصور بن إلياس">منصور بن إلياس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D9%85%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="الجغميني">الجغميني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B2%D9%8A" title="مسعود بن محمد السجزي">مسعود بن محمد السجزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="نجم الدين محمود الشيرازي">نجم الدين محمود الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AE%D8%B4%D8%A8%D9%8A" title="ضياء الدين النخشبي">ضياء الدين النخشبي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A" class="mw-redirect" title="سديد الدين الكازروني">سديد الدين الكازروني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8%D9%8A" title="ابن الكتبي">ابن الكتبي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%87%D8%B0%D9%8A%D9%84" title="ابن هذيل">ابن هذيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A8" title="لسان الدين بن الخطيب">لسان الدين بن الخطيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="رشيد الدين فضل الله الهمذاني">رشيد الدين فضل الله الهمذاني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن الخامس عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D9%8A" title="ابن الامشاطي">ابن الامشاطي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="محمد علي الأسترآبادي">محمد علي الأسترآبادي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="حسيني الأصفهاني">حسيني الأصفهاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D9%8A%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="نفيس الكرماني">نفيس الكرماني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D8%BA%D9%84%D9%8A" title="شرف الدين صابونجي أوغلي">شرف الدين صابونجي أوغلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%8A" title="محمد بن يوسف الطبيب الهروي">محمد بن يوسف الطبيب الهروي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D9%8A" title="نوربخشي">نوربخشي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AB%D8%B9%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="محمد بن ثعلب الشيرازي">محمد بن ثعلب الشيرازي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السادس عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%83%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="حكيم الجيلاني">حكيم الجيلاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="قاسم بن محمد الغساني">قاسم بن محمد الغساني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="تقي الدين الشامي">تقي الدين الشامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B5%D9%88%D9%86%D9%8A" title="مدين القوصوني">مدين القوصوني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">القرن السابع عشر </div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%D8%A8%D9%8A" title="صالح بن نصر الله الحلبي">صالح بن نصر الله الحلبي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المفاهيم</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%81%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="علم النفس في عصر الحضارة الإسلامية">علم النفس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="طب العيون في عصر الحضارة الإسلامية">طب العيون</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الأعمال الطبية</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="القانون في الطب">القانون في الطب</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الرسوم التشريحية العربية">الرسوم التشريحية العربية</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A1" title="كتاب الشفاء">كتاب الشفاء</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="المقالات العشرة في العين">المقالات العشرة في العين</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D9%82%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%86%D9%81%D8%B9%D8%A9_%D8%B5%D9%86%D8%A7%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_(%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="رسالة في قدر منفعة صناعة الطب (كتاب)">رسالة في قدر منفعة صناعة الطب</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B5%D8%B1%D9%8A%D9%81_%D9%84%D9%85%D9%86_%D8%B9%D8%AC%D8%B2_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D9%84%D9%8A%D9%81" title="التصريف لمن عجز عن التأليف">التصريف لمن عجز عن التأليف</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%AE%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%A9" title="الذخيرة الخوارزمشاهية">الذخيرة الخوارزمشاهية</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AF%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A8" title="أدب الطبيب">أدب الطبيب</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B7%D8%A8%D8%A7_%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%84%D8%A8%D8%A7" title="قاموس الأطبا وناموس الألبا">قاموس الأطبا وناموس الألبا</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%A1_%D9%84%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%A1_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D8%B2_%D9%85%D9%86_%D8%B6%D8%B1%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%A1" title="مادة البقاء لإصلاح فساد الهواء والتحرز من ضرر الأوباء">مادة البقاء لإصلاح فساد الهواء والتحرز من ضرر الأوباء</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المراكز الطبية</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بيمارستان">البيمارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D8%AF" title="بيمارستان الرشيد">مستشفى الرشيد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="البيمارستان النوري">البيمارستان النوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B6%D8%AF%D9%8A" title="البيمارستان العضدي">البيمارستان العضدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%83%D8%B4" title="بيمارستان مراكش">بيمارستان مراكش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D9%8A_%D9%81%D8%B1%D8%AC" title="مارستان سيدي فرج">مارستان سيدي فرج</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تأثر بـ</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="الطب اليوناني القديم">الطب اليوناني القديم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أثر في</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%A9" title="الطب في عصر النهضة">الطب في عصر النهضة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%83%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7_%D9%84%D8%B7%D8%A8_%D9%88%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="أكاديمية ابن سينا لطب وعلوم العصور الوسطى">مدرسة ابن سينا للعلوم والطب</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فلاسفة_مسلمون" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="4"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86" title="قالب:فلاسفة مسلمون"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نقاش القالب:فلاسفة مسلمون (الصفحة غير موجودة)"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="فلاسفة_مسلمون" style="font-size:114%;margin:0 4em">فلاسفة مسلمون</div></th></tr><tr><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0px 2px 0px 0px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:AverroesColor.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/AverroesColor.jpg/100px-AverroesColor.jpg" decoding="async" width="100" height="78" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/AverroesColor.jpg/150px-AverroesColor.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/AverroesColor.jpg/200px-AverroesColor.jpg 2x" data-file-width="352" data-file-height="276" /></a></span></div></td><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">أبو بكر الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="أبو الحسن العامري">أبو الحسن العامري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%87" title="مسكويه">مسكويه</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" title="إخوان الصفا">إخوان الصفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو سليمان السجستاني">أبو سليمان السجستاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عين القضاة الهمداني">عين القضاة الهمداني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%B1%D8%A9" title="ابن مسرة">ابن مسرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%B2%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%8A" title="ابن حزم الأندلسي">ابن حزم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86" title="ابن سبعين">ابن سبعين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو يعقوب السجستاني">أبو يعقوب السجستاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%8A%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="محيي الدين بن عربي">محي الدين بن عربي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%85" title="عمر الخيام">عمر الخيام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%88%D9%84" title="السهروردي المقتول">السهروردي المقتول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="المير داماد">المير داماد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="قطب الدين الشيرازي">قطب الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="أحمد السرهندي">أحمد السرهندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">نصير الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%83%D9%8A" title="الفندرسكي">الفندرسكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AC%D9%88%D9%81_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%86" title="فريجوف شوان">فريجوف شوان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A3%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="بابا أفضل الكاشاني">بابا أفضل الكاشاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%81%D9%8A%D9%84" title="ابن طفيل">ابن طفيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="صدر الدين الشيرازي">صدر الدين الشيرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%8A" title="هادي السبزواري">هادي السبزواري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="محمد حسين الطباطبائي">محمد حسين الطباطبائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A5%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد إقبال">محمد إقبال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A_%D8%BA%D9%8A%D9%86%D9%88%D9%86" title="ريني غينون">ريني غينون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="محمد باقر الصدر">محمد باقر الصدر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%8A" title="رياض أحمد جوهر شاهي">رياض أحمد جوهر شاهي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B2%D8%AF%D9%8A" title="عبد الكريم الحائري اليزدي">عبد الكريم الحائري اليزدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D9%82%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B3" title="محمد نقيب العطاس">سيد محمد نقيب العطاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1" title="حسين نصر">حسين نصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%88%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%87%D9%84%D9%88%D9%8A" title="شاه ولي الله الدهلوي">شاه ولي الله الدهلوي</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 2px"><div><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Ibn_Arabi.jpg/80px-Ibn_Arabi.jpg" decoding="async" width="80" height="103" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Ibn_Arabi.jpg/120px-Ibn_Arabi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Ibn_Arabi.jpg/160px-Ibn_Arabi.jpg 2x" data-file-width="218" data-file-height="280" /></span></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="أشخاص_من_خراسان" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="قالب:أشخاص من خراسان"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="نقاش القالب:أشخاص من خراسان"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="أشخاص_من_خراسان" style="font-size:114%;margin:0 4em">أشخاص من <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="خراسان الكبرى">خراسان</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:right"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="عالم (إسلام)">علماء الدين</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:right;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="أبو داود">أبو داود</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D9%86%D9%8A%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="أبو حنيفة النعمان">أبو حنيفة النعمان</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A5%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%8A" title="محمد بن إسماعيل البخاري">البخاري</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%AC" title="مسلم بن الحجاج">مسلم بن الحجاج</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عطاء الخراساني">عطاء الخراساني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B6%D8%AD%D8%A7%D9%83_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AD%D9%85" title="الضحاك بن مزاحم">الضحاك بن مزاحم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D9%88%D9%8A" title="البغوي">البغوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%87%D9%82%D9%8A" title="أبو بكر البيهقي">أبو بكر البيهقي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%83" title="عبد الله بن المبارك">عبد الله بن المبارك</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%D9%8A%D9%87" title="إسحاق بن راهويه">إسحاق بن راهويه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%B9%D9%84%D8%A8%D9%8A" title="أبو إسحاق الثعلبي">أبو إسحاق الثعلبي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="أحمد بن شعيب النسائي">النسائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%B0%D9%8A" title="أبو عيسى محمد الترمذي">الترمذي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%AA%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="مقاتل بن سليمان">مقاتل بن سليمان</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/%D9%81%D8%AE%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="فخر الدين الرازي">فخر الدين الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D8%B1%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الدارمي السمرقندي">الدارمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="سعد الدين التفتازاني">سعد الدين التفتازاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%B2%D9%8A" title="سيف الدين الباخرزي">سيف الدين الباخرزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A5%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%8A" title="أبو إسماعيل الهروي">الخواجة عبد الله الأنصاري</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو حامد الغزالي">أبو حامد الغزالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="أبو عبد الله الحاكم النيسابوري">أبو عبد الله الحاكم النيسابوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="أبو المعالي الجويني">أبو المعالي الجويني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%BA%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="برهان الدين المرغيناني">برهان الدين المرغيناني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D9%8A" title="أبو منصور الماتريدي">أبو منصور الماتريدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%AE%D8%B4%D8%B1%D9%8A" title="الزمخشري">الزمخشري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="الشيخ الطوسي">الشيخ الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D8%A7_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%8A" title="الملا علي القاري">الملا علي القاري</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D9%81%D9%8A" title="نجم الدين عمر النسفي">نجم الدين عمر النسفي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%8A" title="أبو سعد الإدريسي">أبو سعد الإدريسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%AC%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A" title="ابن نجيد السلمي">ابن نجيد السلمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B0%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="ابن المنذر النيسابوري">ابن المنذر النيسابوري</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="أبو جعفر بن حمدان">أبو جعفر بن حمدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D9%81%D8%B5_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="أبو حفص النيسابوري">أبو حفص النيسابوري</a></li></ul> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:right"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="رياضيات">من الرياضياتيين</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8" title="طب">والأطباء</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:right;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%B4%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AE%D9%8A" title="أبو معشر البلخي">أبو معشر البلخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو الوفاء البوزجاني">أبو الوفاء البوزجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو عبيد الجوزجاني">أبو عبيد الجوزجاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B2%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AE%D9%8A" title="أبو زيد البلخي">أبو زيد البلخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%83%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أحمد بن كثير الفرغاني">أحمد بن كثير الفرغاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B4%D8%AC%D9%8A" title="القوشجي">القوشجي</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%AC%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="عبد العلي البيرجندي">عبد العلي البيرجندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A" title="أبو الريحان البيروني">أبو الريحان البيروني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8" title="حبش الحاسب">أحمد بن عبد الله المروزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="جابر بن حيان">جابر بن حيان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%86" title="أبو جعفر الخازن">أبو جعفر الخازن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%8A" title="عبد الرحمن الخازني">عبد الرحمن الخازني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%AC%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="أبو محمود الخجندي">أبو محمود الخجندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D9%8A" title="محمد بن موسى الخوارزمي">محمد بن موسى الخوارزمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%8A" title="علي بن أحمد النسوي">علي بن أحمد النسوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="نصير الدين الطوسي">نصير الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%85" title="عمر الخيام">عمر الخيام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="شرف الدين الطوسي">شرف الدين الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B2%D9%8A" title="السجزي">السجزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="نظام الدين النيسابوري">نظام الدين النيسابوري</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:right"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%AE" title="مؤرخ">من المؤرخين</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A" title="سياسي">والسياسيين</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:right;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D9%87%D9%82%D9%8A" title="أبو الفضل البيهقي">أبو الفضل البيهقي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A_%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%B4%D9%8A" title="أبو المعالي نصر الله منشي">أبو المعالي نصر الله منشي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D8%B2%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="خازم بن خزيمة التميمي">خازم بن خزيمة التميمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو مسلم الخراساني">أبو مسلم الخراساني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%B2%D9%8A" title="أبو سعيد الجرديزي">أبو سعيد الجرديزي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%B4%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="علي شير النوائي">علي شير نوائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D9%85%D9%84%D9%83_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="عطاء ملك الجويني">عطاء ملك الجويني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%88%D9%81%D9%8A" title="محمد عوفي">محمد عوفي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%B9%D9%85%D9%8A" title="أبو علي البلعمي">أبو علي البلعمي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D8%A9" title="ابن خرداذبة">ابن خرداذبة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%85%D9%83" title="خالد بن برمك">خالد بن برمك</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%83" title="نظام الملك">نظام الملك</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86" title="طاهر بن الحسين">طاهر بن الحسين</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%85%D9%83%D9%8A" title="يحيى البرمكي">يحيى البرمكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%83" title="أحمد بن نظام الملك">أحمد بن نظام الملك</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%8A%D8%AC%D9%88%D9%85" title="جوهرشاد بيجوم">جوهرشاد بيجوم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:right"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="فلسفة">من الفلاسفة</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:right;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span>&#160;<a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%8A" title="أبو حامد الغزالي">أبو حامد الغزالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="أبو الحسن العامري">أبو الحسن العامري</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">أبو نصر محمد الفارابي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%B4_%D9%88%D9%84%D9%8A" title="حاج بكتاش ولي">حاج بكتاش ولي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو سليمان السجستاني">أبو سليمان السجستاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أبو الفتح الشهرستاني">أبو الفتح الشهرستاني</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:right"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="شعر عربي">من الشعراء</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%85" title="رسم">والرسامين</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:right;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="أحمد الجامي">الشيخ أحمد جام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D9%8A%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A" title="أنوري الأبيوردي">أنوري الأبيوردي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B3%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%B1" title="أبو سعيد أبو الخير">أبو سعيد أبو الخير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="أسدي الطوسي">أسدي الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1" title="فريد الدين العطار">فريد الدين العطار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="كمال الدين بهزاد">كمال الدين بهزاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%82%D9%8A%D9%82%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="أبو منصور الدقيقي الطوسي">أبو منصور الدقيقي الطوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D8%AE%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="الفرخي السيستاني">الفرخي السيستاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="أبو قاسم الفردوسي">أبو قاسم الفردوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="عبد الرحمن الجامي">عبد الرحمن الجامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A9_%D8%A8%D9%86%D8%AA_%D9%83%D8%B9%D8%A8" title="رابعة بنت كعب">رابعة بنت كعب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%83%D9%8A" title="الرودكي">الرودكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="السنائي">السنائي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%A8%D9%87%D8%A7" title="بوربها">بوربها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%8A" title="جلال الدين الرومي">جلال الدين الرومي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="التخدير_القديم" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="قالب:التخدير القديم"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="نقاش القالب:التخدير القديم"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="التخدير_القديم" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="تاريخ التخدير العام">التخدير القديم</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نباتات/حيوانات</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%B7%D9%86" title="آقونيطن">آقونيطن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86" title="ست الحسن">ست الحسن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="مرجوانا">مرجوانا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%86%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A" title="القنب الطبي">القنب الطبي</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="قسطورة">قسطورة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D9%83%D8%A7" title="كوكا">كوكا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%83%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1" title="شوكران كبير">الشوكران الكبير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%84%D8%A7%D8%B4%D9%88%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="داتورة لاشوكية">داتورة لاشوكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%A7%D8%AB%D9%84%D8%A9" title="داتورة ماثلة">داتورة ماثلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AC_%D8%A3%D8%B3%D9%88%D8%AF" title="بنج أسود">بنج أسود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B3" title="حلباب الخس">حلباب الخس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%B7%D8%A8%D9%8A" title="يبروح طبي">يبروح طبي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%8A%D9%88%D9%86" title="أفيون">أفيون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سوسوريا (الصفحة غير موجودة)">سوسوريا</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Saussurea" class="extiw" title="en:Saussurea"><sup class="reference" title="Saussurea">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%B5%D8%A7%D9%81" title="صفصاف">صفصاف</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أشخاص</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%8A" title="الزهراوي">الزهراوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="ابن زهر">ابن زهر</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3_%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D9%8A%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%B3" title="آولوس كورنيليوس سيلسوس">آولوس كورنيليوس سيلسوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D9%88%D8%B3" title="ديسقوريدوس">ديسقوريدوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B3" title="جالينوس">جالينوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7" title="أبقراط">أبقراط</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%8A" title="أبو بكر الرازي">أبو بكر الرازي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D8%BA%D9%84%D9%8A" title="شرف الدين صابونجي أوغلي">شرف الدين صابونجي أوغلي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%8A%D8%AA%D8%A7" title="ساسروتا سامهيتا">ساسروتا سامهيتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%88%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D8%B3" title="ثاوفرسطس">ثاوفرسطس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%BA_%D8%AA%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%BA_%D8%AC%D9%8A%D9%86%D8%BA" title="تشانغ تشونغ جينغ">تشانغ تشونغ جينغ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مركبات</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D9%82%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%B7%D9%8A%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="أقونيطين (الصفحة غير موجودة)">أقونيطين</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Aconitine" class="extiw" title="en:Aconitine"><sup class="reference" title="Aconitine">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%8A%D9%86" title="أتروبين">أتروبين</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%88%D9%83%D8%A7%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="كوكايين">كوكايين</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%86_(%D9%85%D8%B1%D9%83%D8%A8)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="كونين (مركب) (الصفحة غير موجودة)">كونين</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Coniine" class="extiw" title="en:Coniine"><sup class="reference" title="Coniine">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%86" title="هيوسين">هيوسين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%8A_%D9%87%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%86%D9%88%D9%84" title="رباعي هيدرو كانابينول">رباعي هيدرو كانابينول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%85%D9%8A%D9%86" title="هيوسيامين">هيوسيامين</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%8A%D9%86" title="مورفين">مورفين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%83" title="حمض الساليسيليك">حمض الساليسيليك</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="أرسطية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r52500470"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="قالب:أرسطية"><abbr title="عرض هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:أرسطية"><abbr title="ناقش هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="أرسطية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="أرسطية">أرسطية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نظرة عامة</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="أرسطو">أرسطو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%8A%D9%82%D9%8A%D9%88%D9%86" title="ليقيون">ليقيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="المدرسة المشائية">المدرسة المشائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="فيزياء أرسطية">فيزياء أرسطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="علم الأحياء">علم الأحياء عند أرسطو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="أخلاق">أخلاق أرسطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="منطق">منطق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA" title="لاهوت">لاهوت أرسطي</a>&#160;(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89" title="العلة الأولى">العلة الأولى</a>)</li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="7" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Aristoteles_Louvre.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Aristoteles_Louvre.jpg/80px-Aristoteles_Louvre.jpg" decoding="async" width="80" height="107" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Aristoteles_Louvre.jpg/120px-Aristoteles_Louvre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Aristoteles_Louvre.jpg/160px-Aristoteles_Louvre.jpg 2x" data-file-width="1680" data-file-height="2241" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الأفكار والاهتمامات</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%83%D8%B1_%D9%86%D8%B4%D8%B7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فكر نشط (الصفحة غير موجودة)">فكر نشط</a> (العقل الفعال)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%83%D8%A7%D9%81%D8%AC%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D8%B9%D8%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مكافجة التمعج (الصفحة غير موجودة)">مكافجة التمعج</a> (Antiperistasis)</li> <li>آريت (فضيلة أخلاقية، مصطلح فلسفي إغريقي يشير إلى التميز في "الفضيلة الأخلاقية")</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D9%88%D9%84%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="مقولة (فلسفة)">مقولة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B7%D9%87%D9%8A%D8%B1_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="تطهير (أرسطو)">تطهير</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%82%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%A9" title="نظرية مطابقة الحقيقة">نظرية مطابقة الحقيقة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="جوهر (فلسفة)">جوهر (فلسفة)</a>–<a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" title="عرض (منطق)">عرض (منطق)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="يودايمونيا">يودايمونيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%84_%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9" title="علل أربع">علل أربع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Future_contingents&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Future contingents (الصفحة غير موجودة)">Future contingents</a>&#160;<span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint">&#160;<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3755253#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q3755253"><sup class="reference" title="&quot;Q3755253&quot; في لغات أخرى">[لغات أخرى]</sup></a></span>&#8207;</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AF_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" title="حد (منطق)">حد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hexis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hexis (الصفحة غير موجودة)">Hexis</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%84%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="هيلومورفية">هيلومورفية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%88%D8%A8" title="تجاهل المطلوب">تجاهل المطلوب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Magnanimity&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Magnanimity (الصفحة غير موجودة)">Magnanimity</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%83%D8%A7%D8%A9_(%D9%81%D9%86)" title="محاكاة (فن)">محاكاة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Minima_naturalia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Minima naturalia (الصفحة غير موجودة)">Minima naturalia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%AF%D9%84%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="واقعية معتدلة (الصفحة غير موجودة)">واقعية معتدلة</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نظرية الكليات الأرسطية (الصفحة غير موجودة)">نظرية الكليات الأرسطية</a>&#160;(<a href="/w/index.php?title=Substantial_form&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Substantial form (الصفحة غير موجودة)">substantial form</a>)</li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mythos_(Aristotle)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mythos (Aristotle) (الصفحة غير موجودة)">Mythos</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="الطبيعة (فلسفة)">الطبيعة</a>&#160;(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%85%D8%B1%D9%8A" title="المجال الفرعي القمري">المجال الفرعي القمري</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Philia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Philia (الصفحة غير موجودة)">Philia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Plenism&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Plenism (الصفحة غير موجودة)">Plenism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%8A%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82" title="حيوان ناطق">حيوان ناطق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Phronesis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Phronesis (الصفحة غير موجودة)">Phronesis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B9%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الإمكانية والفعلية">الإمكانية والفعلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D9%87%D9%8A%D8%A9_(%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85)" class="mw-redirect" title="بديهية (مفهوم)">بديهية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="حركة جوهرية">حركة جوهرية</a>&#160;(<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" title="موضوع (منطق)">موضوع</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="موجودية">موجودية</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" title="قياس (منطق)">قياس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Telos_(philosophy)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Telos (philosophy) (الصفحة غير موجودة)">Telos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Temporal_finitism&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Temporal finitism (الصفحة غير موجودة)">Temporal finitism</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%A9" title="ماهية">ماهية</a>/<a href="/w/index.php?title=To_ti_esti&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="To ti esti (الصفحة غير موجودة)">to ti esti</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="قيمة استخدام">قيمة استخدام</a>/<a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A9" title="قيمة المبادلة">قيمة المبادلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%8A%D9%84%D8%A9" title="أخلاقيات الفضيلة">أخلاقيات الفضيلة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Corpus_Aristotelicum" class="mw-redirect" title="Corpus Aristotelicum">Corpus Aristotelicum</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="السماع الطبيعي (أرسطو)">السماع الطبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="أورغانون">أورغانون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%8A%D8%A9" title="الأخلاق النيقوماخية">الأخلاق النيقوماخية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="السياسة (أرسطو)">السياسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="ما وراء الطبيعة (أرسطو)">ما وراء الطبيعة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD" title="عن الروح">عن الروح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D8%A9_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="الخطابة (أرسطو)">الخطابة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%B1_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="فن الشعر (أرسطو)">فن الشعر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أعمال منسوبة</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7_(%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88)" title="ميكانيكا (أرسطو)">ميكانيكا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">التابعون</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%83%D8%A8%D8%B1" title="الإسكندر الأكبر">الإسكندر الأكبر</a></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="معهد_أدبي" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معهد أدبي</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%83%D8%A7%D8%B3" title="أرسطكاس">أرسطكاس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Clearchus_of_Soli&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Clearchus of Soli (الصفحة غير موجودة)">Clearchus of Soli</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dicaearchus&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dicaearchus (الصفحة غير موجودة)">Dicaearchus</a></li> <li><a href="/wiki/Eudemus_of_Rhodes" class="mw-redirect" title="Eudemus of Rhodes">Eudemus of Rhodes</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%88%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D8%B3" title="ثاوفرسطس">ثاوفرسطس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D9%83%D9%8A" title="اسطراطون اللميساكي">اسطراطون اللميساكي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%86_%D8%B7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ليقون طروادة (الصفحة غير موجودة)">ليقون طروادة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aristo_of_Ceos&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Aristo of Ceos (الصفحة غير موجودة)">Aristo of Ceos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Critolaus&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Critolaus (الصفحة غير موجودة)">Critolaus</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="ديودوروس الصوري">ديودوروس الصوري</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Erymneus&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Erymneus (الصفحة غير موجودة)">Erymneus</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3%D9%8A" title="أندرونيقوس الرودسي">أندرونيقوس الرودسي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="العصر_الذهبي_الإسلامي" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">العصر الذهبي الإسلامي</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="الكندي">الكندي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الفارابي">الفارابي</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ابن سينا</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="السيناوية (الصفحة غير موجودة)">السيناوية</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B4%D8%AF%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="الرشدية">الرشدية</a>)</li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="اليهودية" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اليهودية</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" title="موسى بن ميمون">موسى بن ميمون</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="المدرسيون" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المدرسيون</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بطرس اللمبردي (الصفحة غير موجودة)">بطرس اللمبردي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B3" title="ألبيرتوس ماغنوس">ألبرت الكبير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%83%D9%88%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="توما الأكويني">طوما الأكويني</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الطوماوية (الصفحة غير موجودة)">الطوماوية</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B2_%D8%B3%D9%83%D9%88%D8%B7%D8%B3" title="دانز سكوطس">دانز سكوطس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بطرس الإسباني (الصفحة غير موجودة)">بطرس الإسباني</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%B5%D8%A8%D8%B1%D9%84%D8%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="يعقوب صبرلة (الصفحة غير موجودة)">يعقوب صبرلة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%8A%D8%AA%D8%B1%D9%88_%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%B2%D9%8A" title="بييترو بومبوناتزي">بطرس البمبوني</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%8A%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قيصر القرموني (الصفحة غير موجودة)">قيصر القرموني</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="العصر_الحديث" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">العصر الحديث</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%8A_%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86" title="جون هنري نيومان">جون هنري نيومان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B4_%D8%A3%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81_%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قريدريش أدولف ترندلنبورغ (الصفحة غير موجودة)">قريدريش أدولف ترندلنبورغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B2_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%88" title="فرانز برنتانو">فرانز برنتانو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%8A%D9%85%D8%B1_%D8%A3%D8%AF%D9%84%D8%B1" title="مورتيمر أدلر">مورتيمر أدلر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A8%D8%A7_%D9%81%D9%88%D8%AA" title="فيليبا فوت">فيليبا فوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D8%B3%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%83%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D8%B1" title="ألسدير ماكنتاير">ألسدير ماكنتاير</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%86%D8%AF_%D9%87%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%88%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="روساليند هورستهاوس (الصفحة غير موجودة)">روساليند هورستهاوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AB%D8%A7_%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%88%D9%85" title="مارثا نوسباوم">مارثا نوسباوم</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مواضيع متعلقة</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أفلاطونية">أفلاطونية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تعليقات على أرسطو (الصفحة غير موجودة)">تعليقات على أرسطو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Recovery_of_Aristotle&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Recovery of Aristotle (الصفحة غير موجودة)">Recovery of Aristotle</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9)" title="مدرسية (فلسفة)">مدرسية (فلسفة)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="توماوية">توماوية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Conimbricenses&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Conimbricenses (الصفحة غير موجودة)">Conimbricenses</a></li> <li><a href="/wiki/Pseudo-Aristotle" class="mw-redirect" title="Pseudo-Aristotle">Pseudo-Aristotle</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1" title="وجهات نظر أرسطو عن النساء">وجهات نظر أرسطو عن النساء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B1%D9%82%D8%A9_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="مفارقة دولاب أرسطو">مفارقة دولاب أرسطو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%84_%D8%A3%D9%88%D9%83%D8%A7%D9%85" title="نصل أوكام">نصل أوكام</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تصنيفات متعلقة</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r62999832">.mw-parser-output .div-col{margin-top:0.3em;column-width:30em}.mw-parser-output .div-col-small{font-size:90%}.mw-parser-output .div-col-rules{column-rule:1px solid #aaa}.mw-parser-output .div-col dl,.mw-parser-output .div-col ol,.mw-parser-output .div-col ul{margin-top:0}.mw-parser-output .div-col li,.mw-parser-output .div-col dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="div-col columns column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em;"> <div class="CategoryTreeTag" data-ct-mode="20" data-ct-options="{&quot;mode&quot;:20,&quot;hideprefix&quot;:20,&quot;showcount&quot;:false,&quot;namespaces&quot;:false,&quot;notranslations&quot;:false}"><span class="CategoryTreeNotice">التصنيف «Aristotle» لم يتم العثور عليه</span></div> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="ضبط_استنادي_frameless&amp;#124;text-top&amp;#124;10px&amp;#124;alt=عدلها_في_ويكي_بيانات&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q8011#identifiers&amp;#124;class=noprint&amp;#124;عدلها_في_ويكي_بيانات" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="ضبط_استنادي_frameless&amp;#124;text-top&amp;#124;10px&amp;#124;alt=عدلها_في_ويكي_بيانات&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q8011#identifiers&amp;#124;class=noprint&amp;#124;عدلها_في_ويكي_بيانات" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%B6%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ويكيبيديا:ضبط استنادي">ضبط استنادي</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8011#identifiers" title="عدلها في ويكي بيانات"><img alt="عدلها في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">دولية</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.diamond-ils.org/agent/22681">دليل الألماس العام</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/48418/">المُعرِّف مُتعدِّد الأوجه (FAST)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121430876">الاسم المعياري الدولي (ISNI)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/89770781">ملف الضبط الاستنادي الافتراضي الدَّولي (VIAF)</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/6428151248003244270004">2</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">وطنية</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90079307">نظام الضبط الاستنادي النرويجي (BIBSYS)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX968054">المكتبة القومية الإسبانية (BNE)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11889658g">المكتبة الوطنية الفرنسية (BnF)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058521609006706">المكتبة الوطنية القطلونية (CANTIC)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118505254">الملف الاستنادي المتكامِل (GND)</a></span></li> <li><span class="uid"><span class="explain" title="Avicenna"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/nome/VEAV002253">المكتبة الوطنية الإيطالية (SBN)</a></span></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007258182705171">المكتبة القومية الإسرائيلية (J9U)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.kbr.be/LIBRARY/doc/AUTHORITY/14589570">المكتبة الملكية البلجيكية (KBR)</a></span></li> <li><span class="uid"><span class="explain" title="Avicenna, 980-1037"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n80002386">مكتبة الكونغرس (LCNAF)</a></span></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/1zcf8x4k27cjsb2">المكتبة الوطنية السويدية (Libris-URI)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&amp;local_base=lnc10&amp;doc_number=000204012&amp;P_CON_LNG=ENG">مكتبة لاتفيا الوطنية (LNB)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/LNL%7C50510">المكتبة الوطنية اللبنانية (LNL)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00620299">مكتبة البرلمان القومي الياباني (NDL)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jn19981000172&amp;CON_LNG=ENG">قاعدة البيانات الوطنية التشيكية (NLCR AUT)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35011193">المكتبة القومية الأسترالية (NLA)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.nlg.gr/resource/authority/record137427">المكتبة القومية اليونانية (NLG)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&amp;doc_number=000085290&amp;local_base=nsk10">المكتبة الوطنية في زغرب (NSK)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p068532938">المَكنز الوطني للمؤلِّفين (NTA)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810608793105606">المكتبة القومية في بولندا (NLP)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.bnportugal.gov.pt/aut/catbnp/11662">المكتبة القومية البرتغالية (PTBNP)</a></span></li> <li><span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8034&amp;url_prefix=https://opac.vatlib.it/auth/detail/&amp;id=495/52887">مكتبة الفاتيكان (VcBA)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">بحثية</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA0097410X?l=en">مُتصفِّح المعلومات الأكاديمية "سيني" (CiNii)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mathscinet.ams.org/mathscinet/MRAuthorID/90585">قاعدة بيانات المراجعين الرياضيين (MR)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://zbmath.org/authors/?q=ai:ibn-sina.">زنترالبلات</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">تراجم</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.deutsche-biographie.de/pnd118505254.html?language=en">الفهارس الألمانية (DtBio)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/EGAXA%7Cvtls001525088">مكتبة الإسكندرية الجديدة (EGAXA)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/788876">نفائس المكتبة القومية الأسترالية (NLA Trove)</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">أخرى</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6rr1w9d">الشبكات الاجتماعية ونظام المحتوى المؤرشف (SNAC Ark)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/086202936">النظام الجامعي للتوثيق (IdRef)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sina">دائرة المعارف الإسلامية التركية (TDVIA)</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/avicenna">2</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <ul class="bandeau-portail إعلام" id="bandeau-portail"> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="بوابة:أخلاقيات"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Conscience_and_law.jpg/32px-Conscience_and_law.jpg" decoding="async" width="32" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Conscience_and_law.jpg/48px-Conscience_and_law.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Conscience_and_law.jpg/64px-Conscience_and_law.jpg 2x" data-file-width="739" data-file-height="556" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="بوابة:أخلاقيات">بوابة أخلاقيات</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%AF%D8%A8_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="بوابة:أدب عربي"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Bismillah.svg/29px-Bismillah.svg.png" decoding="async" width="29" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Bismillah.svg/43px-Bismillah.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Bismillah.svg/58px-Bismillah.svg.png 2x" data-file-width="247" data-file-height="240" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%AF%D8%A8_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="بوابة:أدب عربي">بوابة أدب عربي</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:أعلام"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/28px-P_vip.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/41px-P_vip.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/55px-P_vip.svg.png 2x" data-file-width="1911" data-file-height="1944" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:أعلام">بوابة أعلام</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بوابة:أفغانستان"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg/28px-Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg/42px-Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg/56px-Nuvola_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_flag.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بوابة:أفغانستان">بوابة أفغانستان</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D9%88%D8%B2%D8%A8%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بوابة:أوزبكستان"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Nuvola_Uzbek_flag.svg/28px-Nuvola_Uzbek_flag.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Nuvola_Uzbek_flag.svg/42px-Nuvola_Uzbek_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Nuvola_Uzbek_flag.svg/56px-Nuvola_Uzbek_flag.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D9%88%D8%B2%D8%A8%D9%83%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بوابة:أوزبكستان">بوابة أوزبكستان</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A5%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="بوابة:إسبانيا"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Nuvola_Spain_flag_escudada.svg/28px-Nuvola_Spain_flag_escudada.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Nuvola_Spain_flag_escudada.svg/42px-Nuvola_Spain_flag_escudada.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Nuvola_Spain_flag_escudada.svg/56px-Nuvola_Spain_flag_escudada.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A5%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="بوابة:إسبانيا">بوابة إسبانيا</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بوابة:إيران"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Nuvola_Iranian_flag.svg/28px-Nuvola_Iranian_flag.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Nuvola_Iranian_flag.svg/42px-Nuvola_Iranian_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Nuvola_Iranian_flag.svg/56px-Nuvola_Iranian_flag.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بوابة:إيران">بوابة إيران</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="بوابة:الأديان"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/31px-P_religion_world.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/47px-P_religion_world.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/62px-P_religion_world.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="بوابة:الأديان">بوابة الأديان</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:الإسلام"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/27px-IslamSymbolAllah.PNG" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/40px-IslamSymbolAllah.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/54px-IslamSymbolAllah.PNG 2x" data-file-width="267" data-file-height="278" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:الإسلام">بوابة الإسلام</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="بوابة:العصور الوسطى"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/The_Metropolitan_M_Stamp.PNG/28px-The_Metropolitan_M_Stamp.PNG" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/The_Metropolitan_M_Stamp.PNG/42px-The_Metropolitan_M_Stamp.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/The_Metropolitan_M_Stamp.PNG/56px-The_Metropolitan_M_Stamp.PNG 2x" data-file-width="267" data-file-height="267" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="بوابة:العصور الوسطى">بوابة العصور الوسطى</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="بوابة:رياضيات"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg/32px-Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg.png" decoding="async" width="32" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg/48px-Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg/64px-Nuvola_apps_edu_mathematics-ar.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="124" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="بوابة:رياضيات">بوابة رياضيات</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%B7%D8%A8" title="بوابة:طب"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/P_medicine.svg/31px-P_medicine.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/P_medicine.svg/47px-P_medicine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/P_medicine.svg/62px-P_medicine.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%B7%D8%A8" title="بوابة:طب">بوابة طب</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:العلم في عصر الحضارة الإسلامية"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Shahada.svg/32px-Shahada.svg.png" decoding="async" width="32" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Shahada.svg/48px-Shahada.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Shahada.svg/64px-Shahada.svg.png 2x" data-file-width="342" data-file-height="192" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:العلم في عصر الحضارة الإسلامية">بوابة العلم في عصر الحضارة الإسلامية</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="بوابة:فلسفة"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/29px-P_philosophy.svg.png" decoding="async" width="29" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/44px-P_philosophy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/P_philosophy.svg/58px-P_philosophy.svg.png 2x" data-file-width="656" data-file-height="629" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9" title="بوابة:فلسفة">بوابة فلسفة</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85" title="بوابة:فلسفة العلوم"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/201705_Scientist_bench_F.svg/28px-201705_Scientist_bench_F.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/201705_Scientist_bench_F.svg/42px-201705_Scientist_bench_F.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/201705_Scientist_bench_F.svg/56px-201705_Scientist_bench_F.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85" title="بوابة:فلسفة العلوم">بوابة فلسفة العلوم</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone" style="margin-right:1em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="بوابة:منطق"><img alt="أيقونة بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Logic_portal.svg/32px-Logic_portal.svg.png" decoding="async" width="32" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Logic_portal.svg/48px-Logic_portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Logic_portal.svg/64px-Logic_portal.svg.png 2x" data-file-width="287" data-file-height="218" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="بوابة:منطق">بوابة منطق</a></span></li></ul></div>'
ما إذا كان التعديل قد تم عمله من خلال عقدة خروج تور (tor_exit_node)
false
طابع زمن التغيير ليونكس (timestamp)
'1716510843'
اسم قاعدة البيانات للويكي (wiki_name)
'arwiki'
كود اللغة للويكي (wiki_language)
'ar'